OPINIE - In deze gastbijdrage schetst Hartger Wassink een alternatief voor de woede die nu het publieke debat domineert.

Als presteren het belangrijkste is, wordt woede het narratief. Wat nu als de woede van Daniel Blake uit dezelfde bron blijkt te komen als de woede van Trump? Velen vinden Trump vreselijk (ik ook) en kregen kromme tenen of zelfs koude rillingen van zijn inauguratiespeech (ik ook). Maar dat geeft nog geen antwoord op de vraag waarom hij verkozen is, en waarom zoveel mensen toch juichten om zijn woorden. Dit is geen verdediging van Trump, maar een poging tot begrip voor de mensen die op hem stemden.

De belofte van de naoorlogse jaren was dat je kon worden wat je wilde, als je er maar je best voor deed. Werken en studeren, discipline en volharding zouden beloond worden. Bij tegenslag waar je zelf niets aan kon doen (ziekte, handicap, ontslag) werd je geholpen door de staat, om snel weer op het goede spoor te komen. Die belofte bleek maar half waar. Nog steeds maakt het namelijk uit wie je ouders zijn, welke vrienden je hebt, om een betere studie te doen en een betere baan te krijgen.

En nog steeds maakt het uit welke vrienden je hebt, om geholpen te worden bij tegenslag. Erger: hoe meer het overwinnen van tegenslag als een individuele prestatie op zich gezien wordt (denk aan hoe we werklozen en zieken verplichten aan allerlei voorwaarden te voldoen, voor ze geholpen worden), hoe tegenstrijdiger en onrechtvaardiger de boodschap van die belofte eigenlijk is.

Geluk maakt het verschil

Voor een deel van de mensen kwam de belofte uit; zij klommen omhoog op de ladder. En zij en wij geloven maar al te graag dat ze dat aan zichzelf, hun harde werk, discipline en volharding te danken hebben.

Wat niet zo is: het is vooral geluk. Of genade, om maar eens een mooi woord te gebruiken. Genade dat hun onderweg niets is overkomen, wat het klimmen op de ladder in de weg stond. Genade dat ze, als ze wel iets overkwam, er de juiste mensen waren om hen daarbij te helpen. Maar voor het deel dat dat geluk niet had, of wie die genade niet toeviel, is het overduidelijk dat ‘presteren’ geen individuele verdienste is, maar een bijproduct van een collectief omzien naar elkaar. Van onbaatzuchtigheid en weten wat het is om offers te brengen.

Zoals Daniel Blake in de gelijknamige film onbaatzuchtig Katie helpt. Zoals Katie het offer brengt om zelf te weinig te eten, om haar kinderen te voeden.

En nu komt het. Als dan dat deel van de wereld, dat geslaagd is, ‘gepresteerd heeft,’ denkt dat dat een individuele verdienste is, en dat wereldbeeld oplegt aan het deel dat minder goed bedeeld is (nog niet geslaagd, in de heersende optiek), dan voelen degenen die minder geld hebben, minder macht, minder mogelijkheden, zich miskend.

Zij werken ook hard, zijn ook gedisciplineerd, zijn ook zeer volhardend (zie weer Daniel Blake), maar krijgen voortdurend te horen dat ze niet voldoen. Daar wordt je woedend van. En terecht.

Als er dan iemand opstaat, die die woede onder woorden brengt, die zegt: jullie zijn niet dom, niet lui, niet mislukt, dan denk je: die man begrijpt mij. Eindelijk!

Een wedstrijd met alleen verliezers

En we weten ook: mensen volgen leiders niet omdat ze een rationele afweging maken, maar omdat ze het gevoel hebben dat die leider zich met hun identificeert, dat hij begrijpt wie ze zijn. Nog sterker: als dat gevoel van identificatie er is, maakt het gedrag van de leider, of wat hij precies allemaal zegt, niets uit. Wat we ook weten uit de groepsdynamica, is dat zo’n groep vervolgens een zondebok zoekt buiten de groep, om zich tegen af te zetten. Niets creëert zoveel saamhorigheid als een gezamenlijke vijand.

Toen ik Trump zag staan, met zijn gebalde vuisten op het podium tijdens de inauguratieplechtigheid, realiseerde ik me: hier staat iemand, die tot in de kern de woede begrijpt van grote groepen mensen, die zich afgewezen voelen, buitengesloten, miskend in wie ze zijn als mens. Alleen maar omdat ze niet presteren, volgens de heersende opvatting die daarover bestaan.

En die woede richt zich op de elites: iedereen die toegang heeft tot een selecte groep anderen, om geholpen te worden bij het presteren. Journalisten met een podium, politici en bestuurders met macht, bankiers met geld. Iedereen die meer heeft dan hem of haar toekomt, en doet alsof het z’n persoonlijke verdienste is.

Die tegenstelling tussen de elites en de niet-elites, de mensen zonder contacten, zonder mogelijkheden, zonder hulp of vangnet, die voedt de identiteit van woede verder, en helpt mensen als Trump en Wilders steviger in het zadel. Dit is hun moment: hier hebben zij, die nooit iets presteerden in de ogen van de elites, eindelijk gewonnen. De tegenstander verslagen in zijn eigen spel, op zijn eigen grond. Een prestatie van formaat. Eindelijk gerechtigheid!

Maar uiteindelijk zal blijken dat deze wedstrijd alleen verliezers heeft. En dan is het te laat.

Een ander narratief

Als we dat willen voorkomen, deze strijd willen doorbreken, hebben we een ander narratief nodig, een nieuw verhaal. Van verbinding in plaats van prestatie. Van compassie in plaats van rationalisme. Van opoffering in plaats van berekening. Van vergeving en verzoening in plaats van uitsluiting en strijd.

Dat verhaal begint bij onszelf. Zolang we zelf blijven meedraaien in de illusie van prestaties als hoogste goed, van ‘de prestatie’ als individuele verdienste, voeden we de woede van de mensen die weten dat dat slechts het halve verhaal is.

Het zou helpen toe te geven, dat de rijkdom waarover we beschikken, geld, gezondheid, een leuke baan, een evenwichtige opvoeding, ons toegevallen is. Die hebben we niet verdiend. Zo vanzelfsprekend als dat alles voor sommigen is, zo onbereikbaar is het voor vele anderen.

Het gevaar van Trump is dat hij de woede van zijn kiezers, die een reële, aanwijsbare en verdedigbare oorzaak heeft, misbruikt om zichzelf op een podium te hijsen. En om zijn eigen positie te versterken, de haat tegen een willekeurige zondebok versterkt, of het nu Mexicanen, moslims, vrouwen of homo’s zijn. Zolang ze maar zwakker zijn, want hij is niet zo dom, om een sterkere tegenstander uit te dagen.

Willen wij het gevaar van mensen als Trump tegengaan, dan moeten we ze niet willen aftroeven in het uiten van haat en het tonen van onbegrip. Dat voedt slechts de tegenstellingen, versterkt slechts de beelden die over en weer bestaan. Dan zijn we weer bezig met winnen, met presteren.

Het zou vooral helpen als wij zouden begrijpen, dat het niet draait om prestaties van onszelf, maar om verantwoordelijkheid voor de ander. De verantwoordelijkheid die onlosmakelijk verbonden is met die geweldige overvloed waarin we verkeren. De verantwoordelijkheid om iedereen daarin te laten delen. Barmhartig, onbaatzuchtig, omdat die ander een mens is, net als jij.

Stoppen met moeten presteren, stoppen met willen winnen. Omzien naar elkaar. Daar kunnen we vandaag allemaal mee beginnen.

Reacties (51)

#1 Joost

Wel eens van het Overton-Venster gehoord, en wat het betekent voor dat venster wat je hier aan het doen bent?

https://nl.wikipedia.org/wiki/Overton-venster

  • Volgende discussie
#2 Sigi

Kortom, terug naar de jaren 70, 80?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 bolke

@2: Nee terug naar de sixties toen sex nog vies was en de lucht nog schoon.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Frank789

“Toen de luchtvervuiling in de jaren 60 en 70 enorm was, hadden we helemaal geen normen. Nu de luchtvervuiling bijna verdwenen is, worden normen elk jaar strenger.”
https://www.bnr.nl/radio/bnr-nationale-autoshow/10036922/luchtvervuiling-geen-serieus-probleem-meer?disableUserNav=true

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Spam

Raar verhaal. Veel van de populistensteuners hebben wel in behoorlijke mate het geluk gehad te kunnen worden wat ze willen en zijn gewoon onderdeel van die zogenaamde elite. De Trumpstemmer was gemiddeld bemiddelder dan de Hillarystemmer.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Bismarck

@5: En Trump zelf is hét voorbeeld van elite die een hele grote voorsprong had meegekregen van zijn vader om zijn American Dream te realiseren.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Michel

Ik ben met je eens dat het verhaal dat we onszelf vertellen moet veranderen. Maar ik vraag me af je zelf wel echt uit het frame stapt als je schrijft Dat verhaal begint bij onszelf.

We moeten begrijpen waarom we zo zijn geworden als we nu zijn. Dat is niet uit onszelf gekomen, maar is een gevolg van de dagelijkse indoctrinatie dat we moeten presteren, dat we zelf verantwoordelijk zijn, dat ons falen ons eigen schuld is en niets met de maatschappij te maken heeft waarin we leven.

Om een idee te geven: We worden dagelijks geïndoctrineerd door reclame – op straat, op TV, in bladen, op internet – waar ons wordt getoond hoe we gelukkig kunnen zijn. Het zijn niet de dictators van vroeger, maar het is evengoed propaganda.

Maar het is nog meer dan dat. De manier waarop wij de maatschappij en de economie hebben ingericht, de dwang om te presteren, om te veranderen – dat soort zaken.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Gilgamesh

De hele opkomst van het populisme heeft in de basis met één ding te maken en dat is de massa-migraties van niet-Westerse allochtonen. De rest verklaart wel delen maar is uiteindelijk bijzaak en zonder de immigratieproblematiek had het never nooit zover gekomen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 frankw

@0 er zijn al een paar kritische nootjes gekraakt. Ik zou graag wat willen zeggen over taalgebruik. Het gaat om jouw “Dit is geen verdediging van Trump, maar een poging tot begrip voor de mensen die op hem stemden”

Ergens begrip voor hebben is in mijn wereld je kunnen vereenzelvigen met/ sympathie hebben voor iemand of iemands acties. Iets begrijpen is dubbel (het kan op “begrip hebben voor” slaan) maar staat voor mij vooral voor het kunnen doorgronden van motieven en situaties zonder dat je daar sympathiek tegenover staat.

Precies andersom als jij gebruikt.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 Hemaworstje

Ik heb geen leider nodig, heb geen compassie nodig en steek je barmhartigheid maar in je reet.
Kuddedieren.
Mijn prestaties deel ik niet tenzij ik daarvoor kies.
De maatschappij dat ben jij geleuter, ik sta daar buiten.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 AltJohan

Het mooie van de inauguratiespeech is dat Trump niets veranderd is. Trump was Trump. Precies diegene die het Amerikaanse volk gekozen had tijdens de campagne.

Woede/ressentiment wordt ingezet omdat er enorm veel energie bij vrij komt. Energie die nodig is om een lange campagne vol te houden.

En het maakt ook energie vrij bij de tegenstanders, vandaar de grote opkomst bij de protesters. Dat is helemaal Oké.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 HansR

Barmhartig, onbaatzuchtig, omdat die ander een mens is, net als jij.

Hoe katholiek wil je het hebben?

En juist dan wordt het gevaarlijk. Ik heb al vaker gewezen op de dreiging van de link van het katholieke met (extreem) rechts. En dat gevaar zit hem in zo’n zinnetje: het mobiliseert de aangesproken groep om met Trump mee te gaan of afwachtend te zijn: men accepteert de macht. Een soortgelijk woord is “Hoop”.

Maar hoop en barmartigheid zijn passieve geestgesteldheden naast de macht. Alle ellende die de macht over je uitstort dien je te beleven en te hopen op de barmartigheid van anderen. Het is juist die katholieke (christelijke) benadering van het leven die de katholieken zo makkelijk tot slaven maakt. En die de Kerk en de macht zo vaak heeft samen gedreven tot het mennen van het volk.

Het is niet voor niets dat Trump tijdens het inauguratiediner naast de bisschop zat.

Kijk, als ik hier iets over zeg dan roept iedereen ongetwijfeld: daar heb je HansR weer. Maar dit stuk is echt te gek.

Oh ja, ik denk ook dat we een ander narratief nodig hebben, maar die status bereiken we niet door het katholieke gedachtengoed te nemen en daarmee de periode Trump te lijf te gaan.

Ik noem dat naïef, voorbijgaand aan de hele fascistoïde geschiedenis van de Roomse Kerk.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 okto

@5: Eens. Ik merk dat ik steeds meer weerzin begin te voelen tegen het standaard verhaal dat nu ter verklaring van de populariteit van domrechts wordt opgedist. Het verhaal dat een enorme groep laagopgeleide, kansloze burgers steeds maar weer buiten de boot valt en vergeten is door de “elite”, en uiteindelijk terugschopt. Ik geloof er geen klap van.
Nou ja, op z’n hoogst een klein klapje, in die zin dat inderdaad een deel van de populistische stemmers aan dit profiel voldoen. Mijn gevoel zegt me dat dat maar een klein deel is.

Kijk naar Polen: daar is de meest populistische rechtse regering ooit aangetreden exact in dezelfde periode dat het land de meeste economisch vooruitgang ooit liet zien sinds de val van de muur.

Het is anecdotologie natuurlijk, maar ik ken heel wat mensen die je in die groep zou kunnen scharen en die nooit een cent te makken hebben, en geen van hen zou ooit op Trump of Wilders stemmen. En de PVV-stemmers hier aan het eind van mijn straat zijn helemaal niet “mislukt”, “arm” of “buiten de boot gevallen”.

Ik zou wel eens een gedegen en realistische analyse willen zien over de werkelijke samenstelling van het electoraat van populistisch rechts. Pas als we daar een gedegen studie van hebben liggen, kunnen we verder praten over mogelijke analyses.

Tot die tijd zijn stukken als dit hopeloos voorbarig.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 Geband van Joop

@12: Mussolini achtte de katholieke kerk een natuurlijke bondgenoot van het fascisme. In ieder geval hadden zij dezelfde vijanden. Tegenover het materialisme van het marxisme plaatste Mussolini een spiritualisme van het fascisme en de kerk: de wereld moet niet als een materialistische, zielloze machine doordenderen (welk materialisme de nazi’s de kern van het Jodendom achtten) maar worden gebaseerd op waarden en de Wil van de Staat. Zoals de Bijbel leert moet de geest het lichaam overwinnen. Maar bovenal is het fascisme anti-individualistisch dus antliberaal: de wereld moet niet om het individu maar om het groter geheel draaien. Dat is in zekere zin antichristelijk/anti-Bijbels van het fascisme maar hierin heeft het weer de Romeinse erfenis met de katholieke kerk gemeen (en om welke reden de protestanten zich wellicht moeilijker kunnen vereenzelvigen met het fascisme). Al met al willen kerk en fascisme zo een burger die zichzelf niet op de eerste plaats zet maar zich inzet en desnoods opoffert voor het grotere (de Staat c.q. volk/mensheid) c.q. het hogere (God) – hetgeen katholieken tot geboren slaven maakt in jouw woorden.

Historisch hadden kerk en adel hun grote macht over de bevolking verloren na WO I. De fascisten en nazi’s speelden hier paradoxaal op in: zij waren heel modern in hun anti-christelijkheid (‘God is dood’) en egalitarisme, waarmee ze de afgang van adel en kerk bevestigden, maar leken tegelijkertijd een nieuwe wereld te scheppen op grond van de oude, verloren waarden van eer i.p.v. geld etc waarin de kerk wellicht een rol kon blijven spelen. Voor de kerk moet het fascisme ook een soort welkome wraak zijn geweest op het liberalisme en marxisme (ook de ideologieën van de VS en Sovjet-Unie die Europa vernederden) die de kerk alle gezag hadden ontnomen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 Geband van Joop

@13: De juiste analyse is dat de potentiele achterban van populisme/fascisme die burgers zijn die achteruit gaan of dreigen achter uit te gaan. In die zin is de aanhang typisch middenklasse omdat daar in tijden als deze de angst bestaat af te zakken naar de lagere klassen doordat men bv. mogelijk z’n werk kwijt raakt. Wel vind je de aanhang in alle klassen en groepen omdat je overal mensen hebt die een onzekere toekomst hebben c.q. vinden dat ze het nu slechter hebben dan 10 jaar geleden en die dus van de gevestigde orde af willen.

Gilgamesh hierboven heeft tegelijkertijd ook gelijk: het is de immigratiepolitiek, stupid! Maar het zijn twee zijden van dezelfde medaille: globalisering zet hier de middenklasse onder druk en de grenzen open voor immigranten in dezelfde beweging. Daarom is nationalisme de natuurlijke reactie bij wijze van populistisch verzet tegen die globalisering c.q. open grenzen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16 AltJohan

@13: het heeft wel degelijk voor een deel te maken met misère, gebieden waar Amerika niet meer zo great is:

“Trump over performed the most in counties with the highest drug, alcohol and suicide mortality rates”

https://www.washingtonpost.com/news/powerpost/paloma/daily-202/2016/12/09/daily-202-trump-over-performed-the-most-in-counties-with-the-highest-drug-alcohol-and-suicide-mortality-rates/584a2a59e9b69b7e58e45f2e/?utm_term=.cc82cd26600c

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#17 frankw

Okto @13, de cijfers geven je voorgevoel dan ook gelijk. Clinton had de meerderheid van stemmen van de onderste inkomensgroepen in de VS. Trump heeft zijn overwinning vooral te danken aan de angstige maar welgestelde middenklasse.

http://www.ianwelsh.net/the-votes-by-income-graph-does-not-prove-working-class-whites-didnt-break-for-trump/

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#18 Winston Smith

@13: Nog een verhaal over deze middenklasse:
http://www.motherjones.com/politics/2017/01/donald-trump-2016-election-oklahoma-working-class

Ook een (wel uitgebreid uitgewerkte) anekdote, maar ik vond het wel inzichtelijk. Net als frankw zegt, verwoordt het artikel dat de economische angst onder voorstanders van Trump bovengemiddeld is, ondanks hun relatief hoge inkomens. Ook zijn ze eerder geneigd economische misère aan de overheid te wijten, zelfs als het aan private bedrijven ligt, zoals in het voorbeeld Walmart de oude winkelstraat tot leegstand drijft.

“Feelings can’t be fact-checked”, wat mij betreft een belangrijke constatering.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#19 beugwant

@13: Het zijn de oude conservatieve thuisblijvers die de huidige Poolse regering hebben gekozen. De moderner denkende generatie werkt in West-Europa vanwaar ze vooralsnog drie keer zoveel geld naar huis kunnen sturen.
Ik sluit niet uit dat die nu -net als veel Obama-stemmers die voor Hillary niet opkwamen- met enige spijt terugkijken op hun absentie in het stemhokje.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#20 Lennart

@13: Ik heb geen zin om naar linkjes te gaan zoeken, maar vlak na die verkiezingen heb ik veel analyses gezien die bevestigen wat jij hier stelt: Trump stemmers zijn over het algemeen rijker dan gemiddeld, en vind je vooral in de hogere middenklasse en de extreem rijken. Het beeld, dat vooral vooruitgangsverliezers op Trump hebben gestemd klopt niet.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#21 Lennart

@8: Nee hoor, zonder massa-immigratie zouden de populisten wel een andere zondebok hebben gezocht. Hitler had in de jaren ’20 en ’30 ook geen immigranten nodig.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#22 Lennart

Dat prestatie-woede verhaal zit dan ook iets anders in elkaar, volgens mij. Trump stemmers hebben juist het idee, dat ze hun prestaties helemaal aan zichzelf te danken hebben. Ze vinden zichzelf superieur, en het hele idee dat succes wel eens van omstandigheden zou kunnen afhangen spreekt dat superioriteitsgevoel tegen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#23 Michel

Vreemdelingenhaat is niet noodzakelijk voor populisme dat vooral draait om de tegenstelling tussen volk en elite maar het gaat, vooral bij rechtse populisten, wel vaak heel goed samen.

Het is ook heel conservatief. De verklaring van angst voor neergang, past ook goed bij de angst voor immigranten en zwarten.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#24 HansR

Nog een argument dat Trump aan het bonden is met de Roomse wereld: hij is pro-life en dus tegen pro-choice:

Republicans in Congress will stop at NOTHING to try to make it impossible to access abortion. #HR7

Hoop en barmartigheid (en na herlezing ook nog: genade).
Jaja.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#25 HansR

En nog een kleine noodzakelijke correctie op #12:

De foto is niet van het inauguratiediner maar van het 71st annual Alfred E. Smith Memorial Foundation Dinner at the Waldorf Astoria hotel in New York City Oct. 20 2016.

(Bron, ook wel interessant artikel)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#26 Henk de Waal

@23:

Wat je stelt is dat populisme gelijk is aan communisme. Daarbij is je link mbt conservatisme een mooie referentie aan Orwell’s 1984.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#27 Lennart

@26: Sorry hoor, maar populisme en communisme zijn echt twee hele verschillende grootheden.

Communisme is een ideologie. Het is gebaseerd op theorien over hoe de maatschappij in elkaar zit, en heeft redelijk uitgesproken ideeen over hoe de maatschappij beter ingericht zou kunnen worden.

Populisme, daarentegen, is een techniek. Het is geen ideologie, maar het is een manier om een ideologie te verkopen. Het opdelen van de maatschappij in volk en elite zie je zowel aan de linkerkant als de rechterkant van het politieke spectrum. Het is dus prima mogelijk om communisme aan de man te brengen met populisme; maar dat betekent niet dat ze hetzelfde zijn. Precies datzelfde populisme kan je ook gebruiken om een radicaal reactionaire en conservatieve ideologie aan de man te brengen, ideologisch gezien de tegenpool van communisme.

Het gevaarlijke van het populisme van Trump en Wilders is dat er helemaal geen ideologie achter zit. Het is puur gericht op status en macht. Ik zie niet in hoe dat goed kan aflopen, om eerlijk te zijn.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#28 Henk de Waal

@27:

Heb je wel de link van @23 gelezen?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#29 Michel

@28: Ter verduidelijking, ik koppel conservatisme alleen aan rechts populisme. Ik was niet helemaal duidelijk, mijn excuses.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#30 Michel

@27: De ‘ideologie’ waar ze voor staan, is een vorm van conservatisme volgens mij. Wat ik onder conservatisme versta licht ik toe in mijn link, dat een bespreking is van Corey Robin’s The reactionary mind.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#31 Lennart

@29: Ja, maar ik had het niet over conservatisme. Jij ook niet, trouwens … jij had het over communisme.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#32 Lennart

@30: Nee, er is niet echt een ideologie waar ze voor staan. Het gaat puur om macht. Kijk maar naar hoe er werd gereageerd op Wilders’ kiezersbedrog, toen hij zijn AOW breekpunt opgaf om aan de macht te komen: zijn volgelingen vonden het prachtig. Het interresseert ze helemaal niets wat voor beleid er gevoerd wordt. Het enige dat ze willen, is het idee hebben dat hun groep macht heeft. Bij Trump is dat nog veel duidelijker. Het maakt echt helemaal niets uit wat hij zegt of belooft; mensen blijven toch wel achter hem staan. Sterker nog, dat is een belangrijke reden waarom het zo moeilijk is om vat te krijgen op dit soort politici: zolang je ervan uitgaat dat ze ideologisch gedreven zijn zul je altijd bedrogen uitkomen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#33 Michel

@31: Communisme dacht ik in ieder geval niet aan in @23 daar kwam @26 mee. Ik ben het grotendeels eens met wat je zegt in @27. Mijn aanvulling is dat conservatieven populistische technieken gebruiken. Dat is wat we rechtspopulisme noemen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#34 Michel

@32: Nog een aanvulling daarop: macht, de angst om deze te verliezen, of om haar weer terug te krijgen is wat volgens Robin conservatisme motiveert. “Make America great again

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#35 Lennart

@33: Mijn excuses, ik had verkeerd gereageerd. Die post was een antwoord op @26. Ik ben het verder eigenlijk wel gewoon met je eens.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#36 Michel

@35: Geen probleem. Het zorgt er in ieder geval voor dat ik mijn kijk hierop goed formuleer.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#37 Henk de Waal

@31:

“Ja, maar ik had het niet over conservatisme. Jij ook niet, trouwens … jij had het over communisme.”

In mijn eerste zin had ik het over communisme. In mijn tweede zin noem ik specifiek conservatisme. Kijk: @26 “Daarbij is je link mbt conservatisme een mooie referentie aan Orwell’s 1984.”.

De reden waarom ik vroeg of je de link het gelezen is het volgende:
——————————————————————————–
´Spruyt illustreert hiermee een typisch conservatieve karaktertrek´

Voor zover de literatuur m.b.t. conservatisme al spreekt over karaktereigenschappen zijn er mij enkel 2 daadwerkelijk hard benoemd: gierigheid en behoudzucht. Is dit daarom een opmerking van u (de auteur) zelf of heeft u enig empirisch bewijs voor deze stelling?

“ Anders dan vijftien jaar geleden, is het conservatisme hip. Er zijn conservatieve omroepen, de populairste politieke website is GeenStijl en de ooit progressieve Volkskrant en het links-liberale NRC Handelsblad hebben conservatieve columnisten. “

De EO zou je met enig wat kanttekeningen nog conservatief kunnen noemen, maar niet hip. Wat geenstijl en conservatisme gemeen hebben is mij een raadsel. De roze horde, vreemd van elke vorm van fatsoen eisen al decennia revolutie en vervullen een pioniersfunctie daarin. Zie het referendum dat ze hebben afgedwongen en de velen personen die nu bij kleine partijen zitten om het gehele politieke stelsel te veranderen, te democratiseren nog wel. En als klap op de vuurpijl, eisen ze directe democratie. Een zeer zeldzaam fenomeen. Mag ik u (weer de auteur, die spreekt ik hiermee continu aan, zo ook in latere aanduidingen) daarbij erop wijzen dat conservatisme juist wil behouden en het bestaande wilt verbeteren?

“Het is ook moeilijk om conservatisme te definiëren want er zijn veel soorten conservatisme. Wat hebben al die conservatieve stromingen zoals Libertariërs, Tea Party, fundamentalistische christenen, de Edmund Burke Stichting en de PVV met elkaar gemeen? Hebben ze eigenlijk wel wat gemeen? “

Nu maak je het wel heel bond. Later noem je George W Bush ook al een conservatief, terwijl politieke wetenschappers toch redelijk eensgezind zijn in het feit dat hij dat niet is/was. (Bush is een statist of een ideoloog) Zo is ook de PVV niet conservatief. Ik ga er maar vanuit dat je hierbij het reactionaire karakter van die club als uitgangspunt neemt voor je kwalificatie. Dat is echter een tamelijk Franse invulling van het conservatisme. Naar Nederlandse maatstaven is de PVV extreemrechts en niet conservatief. Om maar met de deur in huis te vallen: Hilter was ook niet conservatief. Churchill, die was conservatief.
Hebben ze dus wat met elkaar gemeen? Nee, niet echt.

“Bekende conservatieven als Ronald Reagan, Margaret Thatcher en George Bush zijn juist grote hervormers en zijn niet uit op het ‘behouden van traditie’.”

Welke tradities hebben zij dan gebroken?

“Wat moeten we bijvoorbeeld denken van George Bush die een preventieve oorlog begint tegen Irak? Of die andere conservatief, John McCain, die vriend en vijand verrast met de benoeming van de onbekende en onervaren politica Sarah Palin als kandidaat voor het vicepresidentschap. Hoezo ‘to prefer the tried’…?”

Ondanks het feit dat Bush geen conservatief is: de preventieve oorlog is een doctrine die al zo oud is als het realisme. Duizenden jaren dus. De redenatie erachter is namelijk dat je een oorlog start voordat er een verschuiving kan plaatsvinden in de balance of power. Dat het onder huidig internationaal recht geen illegaal is, is nog geen argumentatie dat het breuk is met de ‘to prefer the tried’…?”
En dan het tweede punt: het kiezen van een aantrekkelijk vrouw als running mate: dat is gewoon een oude marketing truc. Sex sells. That recipe has been tried and proved itzelf over and over again.
Weer niet echt sterk dus.

“De verklaring voor deze impulsiviteit van conservatieve politici is meestal dat conservatisme is ontspoord en geradicaliseerd. “

Als het niet lijkt op conservatisme, en het klinkt niet als conservatisme, dan is het waarschijnlijk geen conservatisme.

“Conservatisme is veel radicaler, avontuurlijker en wilder dan veel mensen, inclusief de conservatieven zelf, denken.”

Conservatisme kan inderdaad heel spannend zijn en is zeker niet saai en stoffig.

“Waar de conservatief moeite mee heeft is enkel verandering van nu bestaande gezagsverhoudingen.”

Dit is de domste stelling die ik in lange tijd heb gelezen. Zojuist noemde je de PVV nog conservatief. Die willen juist de nu bestaande gezagsverhoudingen van Nederland m.b.t. de EU veranderen. Die willen juist de nu bestaande gezagsverhoudingen van parlementaire instituten m.b.t. demos veranderen. Die proberen niet anders.

“Hij verzet zich tegen de rechtelozen die hun recht claimen en de bezitlozen die een rechtvaardig aandeel van de welvaart opeisen.”

Valse tegenstelling. Een conservatief gelooft in eigendom, absoluut. Dat wilt niet zeggen dat een conservatief niet voor empowerment is. Veel rijke conservatieven zijn tevens filantropen.

“Het is voor de conservatief onacceptabel dat zij die geacht worden te gehoorzamen en te luisteren, een eigen mening hebben en die niet voor zich houden. Zij spreken voor hun beurt.”

Is dit een soort psychologische claim ofzo? Zoiets van, je het psychopaten met deze kenmerken…. En conservatieven steken op deze manier in elkaar…
——————————————————————————

@32 en 34: macht is uiteraard het kernbegrip in de politiek. Het hangt echter van het niveau af waar macht voor nodig is. OP het internationale niveau is macht een doel op zich. Binnenlands gezien is het conservatisme veel meer een waardegemeenschap en cultuur en kent het ook zeer principiële en vaak uit het christendom van oorsprong komende humane kanten.

Nu, bovenstaande geldt natuurlijk niet enkel van die enge conservatieve neo-reactionaire roze horde-aanhangers. Macht is een kernbegrip in bijna ieders ideologische analyse. Nu lijkt het erop alsof iets vies gevonden moet worden, terwijl wel het allemaal eten!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#38 Lennart

@37: Nogmaals, ik had het niet over conservatisme. De link waar je uit quote is niet mijn werk. Ik reageerde slechts op je bewering dat communisme en populisme hetzelfde zouden zijn, wat natuurlijk onzin is.

Je snap niet helemaal wat ik bedoelde met macht. Macht is voor de meeste politieke partijen een instrumenteel doel. Op zich is er geen enkele reden om macht te willen hebben. Het enige probleem: als je dingen wilt veranderen moet je wel macht hebben. Partijen zullen er dus naar streven om macht te krijgen, zodat ze hun doelen kunnen verzwezenlijken. Die doelen zijn eigenlijk min of meer uitgedrukt in hun ideologie. Door standpunten in te nemen communiceren de partijen hun doelen aan de kiezer.

Echter, voor politici als Trump of Wilders is macht een existentieel doel. Zij willen geen macht om iets te veranderen; ze willen macht omdat ze vinden dat ze zelf macht verdienen. Ze nemen wel standpunten in, maar standpunten zijn voor hun wapens in een retorische strijd, die verlaten kunnen worden zodra ze niet meer nuttig zijn.

Dat is wat ik bedoel met twee verschillende grootheden. Communisme en Conservatisme zijn ideologien, die beschrijven wat welke doelen de politiek zou moeten najagen. Populisme is een techniek, waarbij slechts macht het doel van de politiek is.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#39 Michel

@37: Nog even ter aanvulling: ik ben de auteur van het stuk over Conservatisme. Als je daar vragen of kritiek op hebt wil ik die wel beantwoorden, maar dan graag wat bondiger formuleren.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#40 Henk de Waal

@38:

“Nogmaals, ik had het niet over conservatisme’

En nogmaals. Ik had het wel over conservatisme. In mijn tweede zin van @26. En die reactie was gericht op Michel, niet op jouw.

“De link waar je uit quote is niet mijn werk.”

Duhhh. Vandaar ook mijn toevoegingen als “(de auteur)” en “(weer de auteur, die spreekt ik hiermee continu aan, zo ook in latere aanduidingen)”. Dan hoef je mij niet te vertellen dat ik jouw daarmee niet bedoel hoor.

“Ik reageerde slechts op je bewering dat communisme en populisme hetzelfde zouden zijn”

Michel gaf duidelijk een omschrijving van populisme die samenvalt met een beschrijving van communisme. Als je daar een probleem mee hebt, hoef je je niet tot mij te richten. Mijn reactie was ook op hem gericht.

Voor de rest: je vergelijkt ideologieën met personen hoe jij ze ziet.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#41 Henk de Waal

@39:

Het jammere is dat het draadje al gesloten. Vragen heb ik niet echt. Kritiek wel. Zie ook mijn reactie. Maar, als bovenstaande al niet bondig genoeg is moeten we daar niet verder op in willen gaan met elkaar. Mijn originele reactie was al iets van x vijf zo groot, exclusief de noten.. Heel kort samengevat, de auteur lijdt aan het VVD-syndroom. Alleen maar omdat zij zich de liberalen noemen, maakt hun (beleid) nog niet liberaal.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#42 Lennart

@40:
“Michel gaf duidelijk een omschrijving van populisme die samenvalt met een beschrijving van communisme. ”

Nee dus, dat deed hij helemaal niet. Hij heeft het woord communisme niet eens genoemd, daar kwam jij plotseling mee op de proppen.

“Als je daar een probleem mee hebt, hoef je je niet tot mij te richten.”

Natuurlijk wel. Jij bent hier degene die het communisme introduceerde. Als ik het daar niet mee eens ben, dan lijkt het me logisch om me tot jou te richten.

In ieder geval, we dwalen af. Ik heb beargumenteerd waarom ik vind dat communisme/conservatisme en populisme eigenlijk hele verschillende dingen zijn. Ben je het daar nu wel of niet mee eens ?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#43 Henk de Waal

@42:

Jawel,

dat deed hij wel. Als je elite en volk als conflicterende hoofdpartijen hebt gebruik je niks anders dan gelijkluidende concepten voor bourgeoisie en proletariaat, oftewel een klassenstrijd.

“Hij heeft het woord communisme niet eens genoemd”

Leuk spelletje. Een pitvrucht, fris-zure smaak, iets groter dan een tennisbal, valt niet ver van de boom.

En dan roept er iemand opeens, “maar hij heeft het woord appel niet eens genoemd!”

Snap je?

” Ik heb beargumenteerd waarom ik vind dat communisme/conservatisme en populisme eigenlijk hele verschillende dingen zijn. Ben je het daar nu wel of niet mee eens ?”

Nee, maar dat doet er verder niet toe. Waarom probeer je het gesprek zo dwingend te sturen?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#44 Lennart

@43: Nee, elite versus volk is echt een heel ander concept dan bourgeosie en proletariaat. Het maakt voor populisme echt niet uit of een leider multimiljonair is; het is klassenloos. Dat zie je nu ook in de VS. Voor communisme, echter, is klasse juist allesbepalend. Miljonairs zullen daar niet snel de dienst uitmaken.

Maar goed, als je het niet over dat verschil wil hebben, dan houd het wat mij betreft wel op, want daar ging het me eigenlijk om.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#45 Henk de Waal

@44:

“Voor communisme, echter, is klasse juist allesbepalend. Miljonairs zullen daar niet snel de dienst uitmaken.”

Noem eens 1 communistisch land waar dat niet zo is? 1’tje maar.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#46 su

@43: Klassenstrijd is een terminologie gedeeld onder meerdere ideologieen waaronder ook socialisme en sociaaldemocratie.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#47 gbh

@46: De term klassenstrijd kwam in gebruik na het schrijven van het Communistisch Manifest door Karl Marx en Friedrich Engels.

”de geschreven geschiedenis van iedere maatschappij tot op heden, is de geschiedenis van de klassenstrijd”

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#48 su

@47: Maar het concept van klassenstrijd werd lang voor het gebruik van Marx door socialisten besproken en verwoord.

Social commentators, historians and socialist theorists had commented on class struggle for some time before Marx, as well as the connection between class struggle, property, and law: Augustin Thierry,[28] François Guizot, François-Auguste Mignet and Adolphe Thiers.

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Class_conflict

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#49 gbh

@48: Besproken en verwoord is wat anders dan verheven tot een ideologie voor den grote massa met één grote zondebok.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#50 su

@49: Wat denk je dat socialistische theoretici deden? Begonias plukken?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#51 Geband van Joop

Even wat orde in de ideologische chaos scheppen…

Rechts-populisme (waaronder het fascisme) heeft zeker veel gemeen met het conservatisme (beide zijn rechts) maar is daar tegelijkertijd ook aan tegengesteld. Henk de Waal heeft al het e.e.a. opgenoemd, bv. waar voor het conservatisme de kloof tussen burger en politiek niet groot genoeg kan zijn, is rechts-populisme voor directe democratie. Vandaar ook die toevoeging ‘populisme’ aan ‘rechts’ tot ‘rechts-populisme’. Sowieso is het conservatisme de felste tegenstander van welk populisme dan ook. Rechts-populisten vertrappen ook zo’n beetje alle waarden van het conservatisme zoals monarchisme, tradities, rust en eenheid willen bewaren, het hebben van stijl/klasse, respect voor religie en autoriteiten, etc. Rechts-populisten delen met de socialisten de linkse waarden van egalitarisme, democratie, revolutie, polarisatie, opruiing, strijd, etc. Rechts-populisten zijn vaak ook openlijke liefhebbers van drugs, vrije seks en anarchie (zoals internet). Ik heb al eens opgemerkt dat rechts-populisten vaak worden geleid door een homo c.q. relnicht, welke types niet bepaald geliefd zijn bij conservatieven…

Het verschil is ook eigenlijk altijd direct al te zien: conservatieven zijn notoire grijze muizen, terwijl rechts-populisten praktisch zonder uitzondering zeer opvallende, kleurrijke figuren zijn die erbij lopen alsof het altijd carnaval is (van Hitlers snorretje tot Wilders gekke haar: ze moeten gewoon iets aparts doen met hun uiterlijk). Ook daar zit een diepere filosofie achter: terwijl het conservatisme van bureaucratie en achterkamertjespolitiek houdt, vatten rechts-populisten politiek op als theater met het volk als publiek.

GeenStijl is typisch rechts-populisme (ga het bovenstaand rijtje maar af) maar precies daarom dus beslist niet conservatief. Zo mogelijk nog meer dan linkse mensen gruwen de conservatieven van rechts-populisme zoals GeenStijl en de PVV. Het zijn ook de conservatieven die alsmaar erop hameren dat GeenStijl en de PVV moeten worden verboden of in ieder geval worden vervolgd voor hun jegens moslims en anderen respectloze uitspraken… zo was het het CDA (Nederlands meest conservatieve partij) die ervoor streed om Wilders’ Fitna te verbieden en die Gregorius Nekschot van zijn bed liet lichten vanwege een spotprent over moslims.

  • Vorige discussie