Oekraïne en de Europese Unie zijn direct bij het begin van het nieuwe jaar met de neuzen op het feit gedrukt dat Rusland in de toekomst steeds belangrijker gaat worden voor de Europese energievoorziening. Terwijl men in de jaren negentig nog dacht dat privatisering van de eigen energiesector en het exporteren van dit economische model naar de voormalige Soviet-Unie een glorieuze toekomst had, blijken de verhoudingen anno 2006 geheel anders te liggen. Rusland heeft met harde hand privatisering van haar eigen energiebedrijven teruggedraaid, in de EU bestaat géén daadkrachtige strategie op internationaal energiebeleid en de afhankelijkheid van energiebronnen buiten de Unie neemt alleen nog maar toe (zie pdf).
Nu straft Poetin Oekraïne voor het geflirt met Europa tijdens de Oranje-revolutie en gunt Poetin-Gazprom het land niet dezelfde voordelige gastarieven als de minder afvallige andere ex-Soviet-republieken maar rekent Gazprom Oekraïne het vijfvoudige. Oekraïne weigert dit vooralsnog te betalen en Gazprom draait resoluut de gaskraan dicht. Maar omdat Oekraïne een doorvoerland is voor Russisch en Turkmeens gas naar de EU zitten nu ook Hongarije, Polen en straks ook Oostenrijk, Duitsland en Frankrijk met een te lage gasdruk, want de Oekraïners zijn genoodzaakt het doorvoergas zelf te gebruiken. Hungary is heavily dependent on Russian gas — 80 percent of the country’s gas needs are supplied from imports and 70 percent comes from Russia (Deutsche Welle). Deze gasrel heeft geen directe gevolgen voor West Europa: In geval van nood kunnen Nederland en Noorwegen de gasproductie verhogen (NOS Journaal). Maar wat als Rusland dit kunstje wat langer volhoudt: een jaar, twee jaar, drie jaar…?
Met dergelijk nationalistisch spierballengedrag is in de vrije markt ideologie blijkbaar geen rekening gehouden ? De uitwerking van privatisering zonder eendrachtige Europese strategische visie op het energiebeleid is gedoemd te mislukken in een wereld met slinkende natuurlijke hulpbronnen. Ik citeer: Dr. J.G. van der Linde: “Het is duidelijk dat in een wereld van zwakke globalisering met het Europese concurrentiebeleid alleen geen strategisch internationaal energiebeleid gevoerd kan worden” (Oratie: Energie in een Veranderende Wereld, pdf). Naast de voortschrijdende effecten van peak oil zal deze gasrel de Europese leiders moeten wakkerschudden zodat ze zich gaan beraden op een brede toekomstvisie voor de Europese energievoorziening. Hoe kunnen we minder afhankelijk worden van fundamentalistische en/of totalitaire regimes in het Midden-Oosten en Rusland ? En als we dan toch nog enkele decennia afhankelijk van ze blijven hoe vullen we deze relatie dan in ?
Reacties (33)
Was er niet in de periode-Lubbers een gas-voor-ietsvanons verdrag met Rusland gesloten?
Er zijn verschillende gascontracten met Rusland, Jozef Lunz heeft daar ook nog aan bijgedragen. Het verneukeratieve aan gashandel is dat het voor bijna 70% is afgeschermd vanwege strategische belangen, er is dus lastig inzicht in te krijgen.
“Nu straft Poetin de Oekraïne voor het geflirt met Europa tijdens de Oranje-revolutie en gunt Poetin-Gazprom het land niet dezelfde voordelige gastarieven als de minder afvallige andere ex-Soviet-republieken maar rekent Gazprom de Oekraïne het vijfvoudige.
Op RTL-nieuws werd door Coby v.d. Linde (Clingendael) duidelijk beargumenteerd, dat Gazprom al 10 jaar een consequenter prijsbeleid wil (€ 250,- / 1000 m3) voor iedere klant. Het is maar helemaal de vraag of dat anders zou zijn als het in Rusland anders was gelopen met de privatisering. Het conflict uitsluitend te zien als nationalistische spierballengedrag lijkt me toch niet helemaal correct. Zoals altijd met energie is het ingewikkelder (en ja, natuurlijk ook politiek).
Wat overigens de wenselijkheid van een eenduidige Europese visie niet ontkent.
Ik heb begrepen (uit het NOS journaal) dat andere ex-Sovjet Republieken wel kunnen rekenen op vriendelijkere prijzen ?
Het is niet meer dan logisch dat de Oekraíne de kostprijs moet gaan betalen voor het gas.
Dit gaat 3x nergens over
Coby v.d Linde betoogt in haar oratie ook heel sterk dat geopolitieke belangen sterk zullen gaan meespelen en de wetten/belangen van een zwak ontwikkelde geglobaliseerde economie zullen wegvagen.
Beste Bootvis, het gaat in zoverre ergens over dat de EU haar kaarten tot nu toe volledig heeft gezet op het Heil van de Privatisering. Alleen dat de rest van de wereld dit spelletje niet altijd even gezellig meespeelt.
Sinds Oekraïne onafhankelijk is heet het land gewoon ‘Oekraïne’. ‘de Oekraïne’ duidt op de streek of de voormalige deelrepubliek.
@Carlos
Lijkt zo te zijn ja.
Maar de term nationalistisch spierballengedrag doet vermoeden dat hier een politiek derde wereld natie bezig is en het ontkent de financiele vriendjespolitiek die in het westen ook altijd plaatsvind. Wat je rusland kwalijk zou kunnen nemen is het gebrek aan subtiliteit. Aan de andere kant: transparantie is wat het westen altijd wil. Krijgen ze het is het weer niet goed.
Gazprom is een staatsbedrijf en het lijkt duidelijk een aparte koers te varen naar (de) Oekraïne dan naar andere ex-Soviet-republieken. Nationalistische rancune lijkt hier een grote rol te spelen. Al speelt geld natuurlijk ook altijd mee.
Gebrek aan Russische subtiliteit zou de EU ook wel eens direct kunnen gaan treffen als onze afhankelijkheid van Rusland gedreven door een zichzelf geleidende vrije markt alleen maar zal toenemen.
@Carlos
Ja, oekraine meteen het volle pond laten betalen lijkkt te duiden op andere factoren. Mijn opmering richt zich ook minder op het feit dat het speelt dan op het feit dat de politiek (het spierballengedrag) in jou stuk de boventoon voert. Het gaat om de nadruk.
HansR, ik denk dat je energiebeleid in Rusland sinds een paar jaar niet meer los kan zien van de politiek. Dit in (schrille) tegenstelling tot Europa. Dat is de essentie die ik wil aangeven in mijn stukje dat volgens ene Bootvis “3x nergens overgaat”. Maar ik begrijp/onderschrijf jou punten wel.
@Carlos:
OK.
Hebben we toch een behoorlijk fundameneel verschil van inzicht want die schrille tegenstelling tot Europa (westen algemeen) zie ik niet: energie is politiek en omgekeerd. Is het ooit anders geweest?
Het 3x nergens over gaan is duidelijk niet mijn mening. Goed onderwerp, goed stuk en actueel. Maar het gaat over meer accenten en invloeden.
Aanvullend op #13
Mmmm…. Te snel. Het lijkt nu net alsof ik bedoel dat het dus toch alleen maar politiek is en dat het geld geen rol speelt. Punt dat ik probeerde te maken was dat het prijsbeleid binnen Europa ook politieke argumenten kent. De financiele en politieke argumentatie zijn dus verweven bij beide partijen.
(hopelijk iets duidelijker)
In het Westen/EU zie ik de laatste 10/15 jaar privatisering van de energiesector, de markt moet het maar uitzoeken wat het beste is voor de mensen. Het Westen dacht ook dat toen de USSR ineenzakte dat ze wel geruisloos ons model zouden overnemen. Dit deden ze in eerste instantie ook en ‘wij’ met ons geld zouden wel eens Rusland gaan leegslurpen, lekker veel goedkoop gas. Maar Rusland draaide privatiseringen terug en stelde eisen. Lastig buurland: kraan dicht.
Ik denk dat Rusland qua energievoorziening een logischere keuze is dan het Midden-Oosten, maar als we nog meer gaan dealen met die Russen moeten we ook rekeninghouden met de grillige nationalistisch-getinte (macho) politiek. Dit akkefietje met (de) Oekraïne is niet enkel een zakelijk dispuut, maar ook een politieke standoff (met Russische bravoure op de televisie waarbij demonstratief knoppen van gas-toevoer worden omgedraaid).
Energiebeleid in Europa is nu veel meer markt dan politiek. Ook al lult de politiek er wel over er is een groot deel van de controle weg. Uiteraard als de nood aan de man komt duwt JPB Ludo van Halderen kordaat opzij en staan de tanks binnen een uurtje bovenop ze gasbel in Slochteren maar vooralsnog laten wij in Europa ons sturen door de markt.
OK. Binnen de relativeringsbandbreedte die binnen een blog haalbaar en redelijk is zonder vervelend te worden: eens.
HansR, die Coby waar ook jij aan refereerde maakt deel uit van mijn nog-te-schrijven biomassa-reactie. Ik zag haar op en energieseminar aan de TU in Delft aan daar hield ze een vergelijkbaar verhaal als tijdens haar oratie (hierboven gelinkt). Die nadruk op het passieve/visieloze/markt-gedreven (doorhalen wat het minste past) Europa heb ik niet alleen van mezelf, maar ook van haar.
@Carlos
Dat passief, visieloos en marktgedreven Europa kun je ook samenvatten als: gedreven door hebzucht van individuen (vrijheid, economie etc…). En dat is inderdaad bijna evolutionair richtingloos. Zou Rusland daar niet aan voldoen?
Volgende week op boilingpoint.nl een verslag van Russia-2 van Marat Guelman, de Russische Saatchi met zijn anti-kunst: weg met Putin. (ik denk dan: je mag het gelukkig wel zeggen allemaal in Rusland, poeh, poeh).
http://www.guelman.ru/gallery/moscow/russia2ny/
http://www.whiteboxny.org/
http://www.russia2.ru/
Tja, wel jammer dat Rusland zo onvoorspelbaar/niet meewerkend is, want zover ik begrijp heeft het wel de grootste energievoorraden liggen.
Hoe staat het trouwens met kernfusie-electriciteitswinning? Volgens mij kunnen we daar maar beter vaart mee gaan maken!
Mag ik trouwens mijmeren dat Rusland behalve de kraan voor Oekraine dicht ook die voor Europa ietsje dichter heeft gedraaid, om daarmee hun vooraf reeds geuitte beschudiging van aftapping door de Oekainers te “bewijzen”?
het is misschien wat complot-theorie-achtig, maar wel makkelijk voor de Russen: Ze leveren minder waar voor het geld en leggen de zwarte piet (en daarmee politieke druk vanuit het westen) bij de Oekrainers.
Hier nog een leuke infograph die de scheve verhoudingen tussen gewillige en afvallige ex-Sovjet-republieken aantoont:
(bron: hiero)
Die hypothese moet binnenkort te testen zijn Carlos: Als ik me niet vergis, gaat de Estse (en ook de Litouwse?) regering binnenkort Rusland beledigen door hun hoofd niet naar de meivieringen te sturen. Dat zou toch wel met prijsverhoging bestraft moeten worden.
Belarus “de laatste Europes dictatuur”: 27 armtierige ponden !!!
Die Balten dat verbaast me inderdaad, maar wellicht dat dat inderdaad binnenkort ook verleden tijd is ?
Uit het NRC: “Bosnië en Servië zijn de lul”
Een woordvoerder van de Europese Commissie zei vanmorgen zich zorgen te maken. „We weten niet precies wat er aan de hand is.” Energiedeskundigen van de EU-landen komen woensdag met spoed bijeen om de situatie te bespreken. Ongeveer een kwart van de Europese gasbehoefte wordt gedekt door importen uit Rusland, tachtig procent daarvan loopt via pijpleidingen in Oekraïne.
Europese energieministers hebben vandaag een beroep gedaan op de Russische en Oekraïense regering om een stabiele aanvoer van gas te garanderen.
Hongarije heeft vanmiddag de doorvoer van gas naar Bosnië en de unie Servië-Montenegro met 40 procent verminderd. Dat is dezelfde hoeveelheid die Hongarije nu tekort komt. Waarnemers vrezen voor acute problemen in beide Balkanlanden, die anders dan de meeste Europese landen, geen gas in voorraad houden. (AP, AFP, Reuters)
De vraag is of Rusland wel een keuze heeft. Volgens de WTO regels is het verboden om verschillende tarieven voor verschillende landen te rekenen. M.a.w. de Russen MOETEN wel de prijs verhogen, dat de Ukraine niet akkoord gaat met de WTO is niet de schuld van de Russen…
Tja, Caprio, verklaar dan even de verschillende prijzen voor de andere landen, alsmede de prijs in Rusland zelf.
Rusland is nog geen lid van de WTO, en dan gelden de regels niet. Ze zitten in de voorbereiding…
http://www.wto.org/english/thewto_e/acc_e/a1_russie_e.htm
Nederland moet ook maar uit de WTO stappen. Dan kunnen we met Slochteren ook politiek bedrijven.
Volgens mij drijft Nederland al politiek met Slochteren, dat als strategische reserve wordt gebruikt om niet afhankelijk te worden van een Algerijnse militaire dictatuur hetzij Groot-Russische geopolitiek. Hoe dat over 10 jaar moet weet ik ook niet, maar tegen die tijd werken we toch alleen nog maar 80 uur per week om de pensioenen, zorg en schulden van de babyboomers te betalen.
Heeft er iemand al uitgezocht of er niet toevallig komend jaar ergens in een ex-soviet staat verkiezingen zijn, die de pro-russen gaan verliezen? Want dat zou natuurlijk een hoop verklaren.