Post-atheïst | Maria in Brunssum

Foto: Post-Atheïst
Serie:

COLUMN - Van Wim Kan schijnt de uitspraak te zijn dat je als cabaretier alleen datgene belachelijk kunt maken wat van zichzelf al een beetje belachelijk is. Misschien is dat wel waarom religie zo’n populair voorwerp is voor satire, want veel ervan valt natuurlijk met de beste wil van de wereld niet serieus te nemen. Je kunt een godsdienst vrij eenvoudig belachelijk maken door haar gewoon accuraat te beschrijven. Ongetrouwde mannen die rondlopen in jurken, bijvoorbeeld, en die dan een seksuele moraal voorschrijven aan gehuwde mensen.

Ik voor mij denk dat humor totaal vrij is. Je moet met alles de draak kunnen steken, want anders kun je het ook niet serieus nemen. Gregorius Nekschot – publiceert hij eigenlijk nog? – maakte cartoons waar ik nooit om heb kunnen lachen, maar hij had het recht ze te vervaardigen en behoorde niet door agenten van zijn bed te worden gelicht. Humor is vrij, maar toch zijn er onderwerpen waar ik geen grappen over zou maken, thema’s waar medelijden eerder op de plaats is. Zoals de Maria-verschijning, deze komkommertijd twintig jaar geleden, in het Limburgse Brunssum.

Er was een voorgeschiedenis. In 1981 was Maria in Međugorje (Joegoslavië) verschenen, een gebeurtenis die later werd uitgelegd als een vooraankondiging voor de burgeroorlog die er zou uitbreken. Kopieën van het beeldje van Onze Lieve Vrouwe van Međugorje werden al snel populair, en een daarvan belandde in het Italiaanse Civitavecchia, waar dit beeldje in februari 1995 bloed begon te huilen.

De simpelste verklaring was dat de lijm waarmee de oogjes in het beeld waren vastgezet, was gesmolten en uitgelopen. Anderen zeiden dat het ging om het bloed van de eigenaar van het beeldje. De grappen waren dan ook niet van de lucht, ook in Italië zelf. Toevallig was ik die zomer in Rome en ik ben eens wezen kijken. Ik voelde een vreemde spanning tussen enerzijds het feit dat ik de wetenschappelijke verklaring kende en het niet serieus kon nemen, en anderzijds het feit dat de gelovigen oprecht waren en gelukkig leken.

Die zomer huilde er weer een Mariabeeld: op dinsdag 27 juni zag een echtpaar in Brunssum dat er bloeddruppels vloeiden uit de ogen van het beeldje dat zij thuis hadden. De pastoor werd erbij gehaald en hoewel die probeerde de rede te laten prevaleren, was de pers er al achter gekomen. Die was minder nuchter.

Het NOS-journaal interviewde de vrouw die het beeldje bloed had zien wenen – en dat was eigenlijk behoorlijk schokkende TV. Ze vertelde dat ze wist waarom het beeldje had gehuild: er was veel verdriet geweest in haar leven. Haar eerste echtgenoot was omgekomen bij een verkeersongeluk, haar oudste zoon was op soortgelijke wijze overleden, een tweede zoon was bij een derde ongeval zeer ernstig gewond geraakt. En nu huilde Onze Lieve Vrouwe samen met de vrouw uit Brunssum: de ene moeder troostte de ander. Zoals ik me de TV-beelden herinner, huilde de vrouw van geluk: ze had zoveel verdriet gehad, maar nu was alles goed.

Natuurlijk kwam uiteindelijk uit dat het beeldje niet echt had gehuild. Het zal wel gesmolten rode lijm zijn geweest. De journaalkijkers zullen dat ook meteen hebben vermoed en de programmamakers moeten dat weer hebben geweten: ze interviewden een vrouw die in de ogen van het publiek op z’n best een hysterica en op z’n ergst een godsdienstwaanzinnige was. De grappen waren ook dit keer niet van de lucht: zo waren er ansichtkaarten met daarop een portret van een Maria met ooglapje.

Natuurlijk was het lachwekkend, maar het is intens wreed om iemand voor wie het leven al niet gemakkelijk is geweest, aan het woord te laten en zichzelf tegenover een miljoenenpubliek voor schut te laten zetten. Humor is totaal vrij, en religie is van zichzelf vrij belachelijk, maar afzeik-TV is niet grappig.

Reacties (12)

#1 zuiver

En weer doet Jona het impliciet: religie goedkeuren als troost-filosofie.

Het TV-afzeiken is fout (ben ik het trouwens mee eens), religie is belachelijk maar die vrouw, die met het mariabeeldje huilt, behoeft medelijden volgens Jona.

En dat is precies waar religie om gaat: lijden en medelijden. Lijden is intens christelijk en medelijden is haar antwoord. Marx wist het al:

Religieus lijden is, op een en hetzelfde moment, de uitdrukking van echt lijden en een protest tegen echt lijden. Religie is de zucht van het verdrukte volk, het hart van de harteloze wereld en de ziel van de zielloze condities.

En ja, dit wordt gevolgd door de beruchte uitspraak: Het is het opium van het volk, maar daar gaat het nu niet om.

Wat doet een post-atheïst met het impliciet goedkeuren van het principe van de religie waarvan hij zegt dat die geweest is? Ook al is religie fout, we moeten mededogen hebben met hen, die de religie volgen. Maar daarmee worden we zelf weer religieus. Door religie af te keuren, maar ook het belachelijk maken en het beschimpen daarvan, keer je eigenlijk weer je gezicht naar de religie.

Ik kom er niet uit Jona, je bent veel religieuzer dan jezelf denkt. Je bent geen post-atheïst, je bent neo-religieus. Ik zou serieus over die gebruikte aanduiding na gaan denken. Je maakt je schuldig aan misleiding van je publiek. En dat op zichzelf is trouwens erg katholiek, misschien wel religieus.

disclaimer: ik herinner me al die genoemde huilende Maria’s en hun TV-optredens erg goed.

  • Volgende discussie
#2 Bernard Weiss

Het is een slavengeloof: lijdzaam verzet tegen de verdrukking, geloof in verbetering na lijden…. De sulligheid ten top.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Wim Raven

Zou zo iemand als zuiver wel medeleven of medelijden kennen? En zou hij/zij wel weten dat mensen nooit helemaal consequent kunnen zijn? Ik vrees voor zuiverheid: van ras, van gezindheid, van leer.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Arduenn

was de pers er al achter gekomen. Die was minder nuchter.

Iets goddelozer dan de pers bestaat er toch niet (over het algemeen)? “Als ze het maar vreten” is hun nuchtere devies.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 zuiver

@3: Niet kletsen @Wim raven.

Of probeer je nu te zeggen dat de wereld niet kan zonder (christelijke) religie? Natuurlijk zijn mensen niet 100% consequent, daar hoef je geen religieus voor te zijn om dat te zien. Klein probleem bij Jona – en daar reageer ik op – is dat het bij hem een rode draad wordt om een religieuze lijn te pluggen. En dat is met de serie die hij maakt (post-atheïst) op zijn minst verdacht.

En kritiek afdoen met vrezen voor zuiverheid: van ras, van gezindheid, van leer. Ga fietsen joh.

Of voel je je aangesproken?
Ben je ook post-atheïst (dwz neo-religieus in een vermomming)?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Henk van S tot S

@:1
doe niet zo zuur! :-)

Verder:
Ik mag die huilende Maria’s, bloedende kruisbeelden, verschijningen van de diverse heiligen en dergelijke wel.
Natuurlijk is een en ander flauwekul.
Maar toch!
Het houdt hele volksstammen in de ban en is vaak uitermate humoristisch.
Bovendien zijn ze goed voor de toeristenbranche.

Heeft ook z’n kwalijke kanten:
Onderweg naar Lourdes, Fatima (en nog wat kleinere oorden) sterven meer mensen in het verkeer dan er genezen vandaan komen ;-)

Voor de het overige ben ik van menig, dat het waarheidsgehalte van religieuze verhalen van het zelfde gehalte is als die van economen.
;-)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 pow wow

Je vind dat Jona de verkeerde aanduiding geeft aan zijn artikels, wat betekend volgens jou dan Post-atheisme?

http://www.atheistrev.com/2012/04/what-is-post-atheism.html

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 pow wow

@7
bedoeld voor zuiver

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 zuiver

@7: Je link zegt: … the idea that post-atheism refers to the mindset that while one is still technically an atheist (i.e., one does not accept the theistic belief claim), one no longer considers atheism to be a significant part of one’s identity.

Jona heeft daar herhaaldelijk aan toegevoegd, dat die mindset voort hem betekende dat de relevantie van religie voor de (contemporaine) geschiedenis verdwenen is en dat atheïsme (en theïsme) dus feitelijk irrelevant geworden zijn.

Of woorden van die strekking.

Ik ben het daar duidelijk niet mee eens: religie is relevant en derhalve atheïsme ook. Er bestaat dus geen post-atheïsme meer. Mocht je de state of mind toch relevant vinden voor een bepaalde periode dan moet je nu dus spreken over een revival van de religie dwz neo-religieus.

Maar aangezien je over dit onderwerp en de juistheid van gebruikte termen oeverloos kunt discussiëren lijkt me dat verder niet zo zinvol.

Als Jona zichzelf post-atheïst wil noemen dan is dat op persoonlijke gronden ongetwijfeld ok. Maar als hij zich als historicus post-atheïst noemt – hetgeen ik begrijp – dan is dat onjuist. Voor de beweging in de tijd, de contemporaine geschiedenis, heeft post-atheïsme totaal geen betekenis. Sterker het is een misvatting dat een mindset van die orde levensvatbaar zou zijn op iets anders dan persoonlijk niveau.

En zeg nou zelf: zijn wij geinteresseerd in de persoonlijke religieuze overtuiging van Jona?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 Bismarck

@2: Marketingtechnisch wel heel sterk. Er is nogal wat lijden op de wereld, dus voor een religie die daarop gebaseerd is, is er altijd wel ergens een goede voedingsbodem. Het hindoeïsme is er ook zo eentje. Onderga deugdzaam je lijden in je huidige leven, dan volgt in je volgende de beloning met een beter leven.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 kars

Er kan op mooie manier spot worden gedreven met dit soort zaken. Deze film mocht zelfs onder de Franco dictatuur worden gemaakt. Staat ook integraal op yt.
http://www.imdb.com/title/tt0050574/plotsummary?ref_=tt_ov_pl

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 pow wow

@9
Inderdaad valt er over de preciese betekenis van een( nieuwgemunt) woord heel wat te emmeren.

Zelf had ik bij het woord “post-atheist” en broertje “post-seculier” eerder een soort aanvaarding van het verschijnsel religie voor ogen, een afstappen van de fixatie het te moeten bestrijden en van het eenzijdig belichten van de onmiskenbare kwade kanten ervan.

Volgens mij is dat inderdaad een tendens die zich op links begint af te tekenen en voldoen Jon’s artikels aan dat idee.
Jurgen Habermas stelt:
secular citizens in civil society and the political public sphere must be able to meet their religious fellow citizens as equals.

Omdat ik iets aanvaard als verschijnsel wil helemaal niet zeggen dat ik me er mee identificeer, dus is het het woord neo-religieus niet van toepassing, al is er natuurlijk parallel ook een tendens naar neo-spiritualiteit, maar dat speelt zich helemaal af op het persoonlijk niveau en daar gaat het hier niet over.

http://www.signandsight.com/features/1714.html

  • Vorige discussie