Politieke partijen hebben geen toekomst

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol
,

GeenCommentaar heeft altijd ruimte voor interessante gastloggers, deze maal voor Reinder Rustema, docent Media aan de Universiteit van Amsterdam.

Ruud Koole vindt dat ‘opinieleiders’ een verkeerde analyse maken als ze afgeven op politieke partijen (Opiniepagina NRC Handelsblad, 31 oktober). Hij corrigeert hen met een geschiedenisles om te voorkomen dat het politiek correct wordt politieke partijen niet als oplossing maar als probleem te zien. Hij zegt dat partijen vandaag de dag bestaansrecht hebben omdat ze in het verleden belangrijk zijn geweest. Zoals ze nu functioneren moet misschien wat bijgesteld worden, maar dat doet niets af aan het belang van partijen volgens hem. Het is precies dit soort denken – “zonder politieke partijen kunnen we niet omdat we zover zijn gekomen dankzij politieke partijen” ? dat typerend is voor dergelijke ‘fossielen’.

Toegegeven, de recente nieuwe ‘partijen’ zijn geen goed voorbeeld voor de toekomst, maar dat komt vooral omdat nog weinig mensen voorbij dit systeem kunnen kijken naar een situatie zonder politieke partijen. Want hoe moet je anders, zoals Koole zegt, “kiezers mobiliseren, kandidaten rekruteren, politici ter verantwoording roepen en programmatische alternatieven aanbieden”?

Dit zijn inderdaad zaken die de nieuwe partijen al sinds Fortuyn slecht doen. Ze nemen kiezers mee uit een bestaande partij zonder een uitgewerkt alternatief te bieden. Ze zijn vooral bezig, zoals Koole terecht opmerkt, zich af te zetten tegen de bestaande politieke partijen en dat maakt nog geen verkiezingsprogramma. Veel verder dan veel Kamervragen stellen komen ze niet omdat ze niet in staat zijn coalities te smeden. Een zinloze exercitie, zou Koole dat terecht noemen. Maar dat betekent niet dat om die reden politieke partijen het antwoord zijn. De verenigingsstructuur waarbinnen politieke partijen werken past heel goed bij de tijd van telegraaf en stoomtrein, toen het nog niet mogelijk was voor burgers om rechtstreeks, massaal met een centraal punt te communiceren.

De mogelijkheden van ‘het net’
De elektronische massamedia die daarna verschenen maken het mogelijk om vanuit het centrum slogans naar de individuele burgers te roepen, wat disciplinerend werkt voor de partijleden. Die slogans gaan snel rondzingen met inhoudelijke stilstand tot gevolg. Adolf Hitler heeft zo bijvoorbeeld de radio slim gebruikt om zijn ‘beweging’ groot te krijgen; de Duitsers toen waren nog minder getraind in kritisch mediagebruik dan wij nu.

The Internet Starter Kit for Macintosh, 4th Edition, Flickr, Auteur alvy De politieke partijen weten nu niet om te gaan met internet en mobiele telefonie, behalve om campagne te voeren of om huidige structuren overeind te houden. Vooral de SP is hier heel goed in. Ondertussen is de politieke partij op zich achterhaald als middel om contact met de burger te houden. De kloof wordt er eerder door vergroot. Burgers hebben nu op grote schaal onderling contact met elkaar, iets wat in het telegraaf- en stoomtreintijdperk onmogelijk was. Helaas zijn er geen volksvertegenwoordigers die in staat zijn om hier aansluiting bij te zoeken, ook de nieuwe nog niet.

Kiezers moeten beginnen hun volksvertegenwoordiger, die zich individueel op internet presenteert met een coherent programma, aan te klikken. De meeste burgers zullen niet eens zelf politiek gaan winkelen, maar een kandidaat onthouden die in chat- of e-mailvenster verschijnt als tip door een andere burger.

Hoe de volksvertegenwoordiger daarna zijn communicatie moet organiseren is een nog onbekend en experimenteel terrein. Sommigen zullen zich beperken tot een periodieke preek tot de schaapjes, anderen zullen oude idealen als referenda en internetstemmen van stal halen. Dat is allemaal prachtig zolang dat niet op nationaal niveau wordt gedaan, maar alleen wordt gebruikt tussen volksvertegenwoordiger en achterban. Zoals mensen ook meer of minder van autoritair optreden houden, zo kan men dan ook een passende volksvertegenwoordiger uitkiezen. Vooralsnog zitten de minder autoritaire volksvertegenwoordigers gevangen in politieke partijen.

Niet de partij, maar de persoon
Kern van de zaak is dat de mobilisatie meer rondom personen georganiseerd moet worden, niet rondom een partij. Dat sluit aan bij hoe wij als mensen gewend zijn te functioneren en hoe internet en mobiele telefonie dus ook het beste werken. Iedereen die weleens via een telefonisch keuzemenu via een formulier op een website bij een callcenter terecht is gekomen weet hoe moeilijk het is voor organisaties om goed met individuen te communiceren op een natuurlijke manier. Heeft de burger eenmaal zijn volksvertegenwoordiger gevonden, dan blijft hij of zij daar elke vier jaar op stemmen zolang dat goed bevalt.

Zo blijft alleen nog het “ter verantwoording roepen van politici” zoals Koole dat noemt als belangrijke functie over. Helaas maken zowel de nieuwe Kamerleden zonder, als de oude Kamerleden met een partij nog geen onderscheid tussen volksvertegenwoordigers en bestuurders. Ministers moeten niet langer voortkomen uit de volksvertegenwoordiging omdat dit aanzet tot clanvorming in de ouderwetse politieke partijen. Alleen als individuen kunnen Kamerleden hun vertegenwoordigende en controlerende werk goed uitvoeren. Ze kunnen in vrijheid dagelijks andere coalities smeden. Zonder partijdiscipline, want er zitten in het kabinet dan geen ministers uit de eigen club, waarmee je die neiging tot organiseren in een partij voorkomt. Zolang volksvertegenwoordigers na de verkiezingen ministers mogen lanceren gaan ze zich onderling organiseren, ten koste van hun individuele profiel en hun vertegenwoordigende kracht.

Anderzijds moeten ministers zich ook individueel sterk profileren, maar dan voornamelijk als sollicitant. Ze solliciteren bij de volksvertegenwoordiging als goede bestuurder met kennis van zaken op de vacature van een soort politiek afrekenbare directeur-generaal van het ministerie. Zoals alle bestuurders solliciteren ze dan bij dezelfde mensen die ook tot ontslag kunnen besluiten: de plenaire Tweede Kamer.

Hoe de Tweede Kamer dit zou moeten organiseren is de vraag die nog opgelost moet worden.

Deze opinie verscheen eerder in het NRC Handelsblad van 13 november.

Reacties (21)

#1 pedro

“Kern van de zaak is dat de mobilisatie meer rondom personen georganiseerd moet worden, niet rondom een partij”. Imho moet je mobiliseren rond ideeën, niet rond partijen en zeker niet rond personen. De geconstateerde problemen worden immers niet opgelost door de mobilisatie van partijen naar personen te verplaatsen. Dat zal die problemen alleen maar vergroten. Als nieuwe partijen er al niet in slagen een consistent programma met alternatieven te ontwikkelen, is dat door een enkel individu een bijna helemaal niet meer te realiseren opgave. En een meerderheidscoalitie smeden tussen 150 verschillende individuen lijkt me ook al niet gemakkelijker dan daar over te onderhandelen tussen groepen individuen.
En ministers, die geen banden met partijen in de Tweede Kamer hebben? Wordt zo´n regering dan apart verkozen? Mogen er alleen individuen zonder partijbanden aan mee doen? En wat als iemand toch stiekem lid van een partij zou zijn?

“Ze solliciteren bij de volksvertegenwoordiging als goede bestuurder met kennis van zaken op de vacature van een soort politiek afrekenbare directeur-generaal van het ministerie”. Maar die DG hebben we al. We hoeven dus alleen het ontslagrecht voor DG´s wat te versoepelen. Houdt dat solliciteren trouwens ook in, dat over de hoogte van het salaris onderhandeld wordt?

  • Volgende discussie
#2 Hub Jongen

Goede gedachte. Politieke partijen zijn geen oplossing maar een probleem. Maar je kunt nog principiëler denken.
Zie onder andere:
http://www.vrijspreker.nl/vs/item/2007/11/kan-een-politieke-partij-de-oplossing-brengen

Het systeem dat door stemmen een minderheid gedwongen wordt dingen te doen die ze niet vrijwillig wil, is niet moreel te verdedigen.
Vandaar dat andere nieuwe wegen noodzakelijk zijn.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Teun
  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Joost

@3: Ja… Daar kwamen wij ook -te laat- achter…

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Teun

@4 wij waren eerst ;-)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 pedro

@hub: “Het systeem dat door stemmen een minderheid gedwongen wordt dingen te doen die ze niet vrijwillig wil, is niet moreel te verdedigen”. Daar zit wat in, maar wat is je alternatief, als er conflicterende belangen zijn tussen 2 groepen, en niet beide belangen gehonoreerd kunnen worden? Je opmerking is dus niet altijd waar. Als een minderheid van de Nederlanders op het balkon schapen wil slachten, is een verbod daar op imho best verdedigbaar, op morele en praktische gronden (en ik sta niet bekend als een moslimhater, mag ik hopen).

Lock (waar je via je link naar verwijst) is, voor zo ver ik dat nu zo snel op heb kunnen maken, een warm voorstander van buitenparlementaire actie. Dat ben ik ook. Ik ben van mening, dat groepen gelijkgezinden veel meer en veel sneller resultaten kunnen bereiken door buitenparlementaire acties. Maar voordat dat soort acties zin hebben, moet er wel een parlement (of regering of enz) zijn, dat je kunt beïnvloeden. En de door lock bepleitte buitenparlementaire acties zeggen niets over hoe dat te beïnvloeden orgaan georganiseerd moet of kan worden.

In de vroegste dagen van het socialisme heeft deze discussie daar al gewoed. Ik kan je daarvoor verwijzen naar de tegenstellingen tussen Van der Goes en Domela Nieuwenhuis (in een later stadium van zijn leven), of tussen Bakunin / Kropotkin en Marx.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Eurocraat

Ik vind het hele iodee “partijen zijn overbodig” een beetje hyperige onzin eerlijk gezegd. Vindt dan ook dat het betoog rammelt aan alle kanten. Rustema vindt dat moderne elektronische massamedia partijen overbodig maken, maar het hoogtepunt van het partijlidmaatschap in Nederland was juist in jaren ´50 en ´60, toen de radio gemeengoed was en de televisie sterk opkwam. Overigens is ook afeglopen jaar het aantal leden van partijen gestegen, dus zo erg schijnt de crisis ook niet te zijn.

Ook een argument als “Iedereen die weleens via een telefonisch keuzemenu via een formulier op een website bij een callcenter terecht is gekomen weet hoe moeilijk het is voor organisaties om goed met individuen te communiceren op een natuurlijke manier.” is een schijnargument. Ik zou net zo goed kunnen stellen “iedereen die ziet hoe voetclubs trouwe aanhangers weten vast te houden en te betrekken ziet dat het verenigingsgevoel springlevend is”. Dat is ook onzin, want een voetbalclub is net als een callcenter iets anders dan een partij.

Het irritantst vind ik dat Rustema eerst zonder echte argumenten politieke partijen als onbruikbaar neerzet, maar verder geen enkele concrete suggestie geeft over hoe het dan wel zou moeten. Zo herkennen we de ware communicatiewetenschapper.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Eelke

Volgens mij zijn de partijen niet het probleem. Het probleem is dat partijen geen idealen meer hebben. Door een individu-systeem op te zetten, maak je dit alleen maar erger.

Partijen zouden juist weer terug moeten naar de basis, naar de tijd waarin ze een programma hadden uit idealen. Stemmen kregen ze omdat mensen het met deze idealen eens waren en hun vervolgens vrij liet om daar plannen op te maken.
Dus weg met de mediacratie, terug naar de democratie!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 Davide

Grote nadeel: Eenlingen kunnen nu eenmaal minder goed de gevolgen overzien dan een team van experts. Hoe wil je dat oplossen en hoe groot dienen de ‘begeleidingsteams’ dan wel niet te zijn?

Daarnaast gaat m.i. een individualisering van de politiek voorbij aan de essentie van politiek. Want: hoe ga je dan draagvlak verkrijgen?

Dat ziet Reinder als volgt:
“De meeste burgers zullen niet eens zelf politiek gaan winkelen, maar een kandidaat onthouden die in chat- of e-mailvenster verschijnt als tip door een andere burger.”

Juist iets dat je totaal niet zou moeten willen. Dan verwordt de politiek nog meer tot een spel. Heb je de juiste woorden op je site staan zodat google je meteen oppikt, gaat daarmee belangrijker worden en ook dat lijkt me onwenselijk!

Kort samengevat: interessante gedachtegang, met nog een hele hoop haken en ogen. Vandaar dat Reinder er zelf ook (nog) niet in geslaagd is dit op te lossen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 Peter

Zie #3, 4 en 5: Het moet voor een gast een heerlijk gevoel zijn om op meerdere plaatsen welkom te zijn.
Houden jullie er eigenlijk nog kriteria op na voor gastloggers? Of is iemand hier pas een gast als er geknipt en geplakt wordt?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 Mark

Geknipt en geplakt, Peter?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 Peter

Ah, nou “copy” en “paste” dan. Is er nog een ander verklaring waarom dit stuk op twee weblogs terecht komt?
Natuurlijk met toestemming vooraf van de auteur (jullie zijn geen cinners), waardoor het een gastbijdrage wordt.
Of is het anders gegaan?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 ReindeR Rustema

pedro schreef

Imho moet je mobiliseren rond ideeën, niet rond partijen en zeker niet rond personen.

Personen kunnen ideeën verdedigen. Andersom niet, ideeën zonder dat iemand ze een stem geeft tellen niet. Ook kan een idee meerdere personen hebben die het idee steunen (dat is erg goed) en een persoon kan meerdere ideeën hebbben.

Maar als je op een idee stemt, waar stem je dan op? Die partij als idee? Of denk je aan referenda? Dat is helemaal lastig, want dan kan je alleen maar voor of tegen een voorstel stemmen dat anderen hebben geformuleerd en dat door anderen geïnterpreteerd gaat worden. Dan stem ik liefst gelijk op degene die de juiste interpretatie zal gaan geven in het parlement!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 ReindeR Rustema

Eurocraat schreef dat ik vind

dat moderne elektronische massamedia partijen overbodig maken

Nee, niet de massamedia zoals radio en televisie maken partijen overbodig, maar elektronische zoals internet, gsm, sms en dergelijke media die burgers op grote schaal met elkaar in contact kunnen brengen.

Overigens is ook afeglopen jaar het aantal leden van partijen gestegen, dus zo erg schijnt de crisis ook niet te zijn.

Ik las vandaag dat zelfs de SP netto verliest. Die zogenaamd succesvolle SP die met hun slimme marketing- en werving methodes. De werving doet mij volgens de beschrijving in NRC Handelsblad van 28 mei 2005 sterk denken aan die van Amerikaanse sektes: persoonlijk mensen benaderen, ze helemaal gelijk geven, insluiten in de organisatie en dan eisen dat ze veel voor de organisatie gaan doen om nog mee te tellen. Hoe dan ook, er zijn nog steeds op z’n best maar een paar procent van de Nederlanders lid van een politieke partij. Dat is het belangrijkste punt.

Ook een argument als “Iedereen die Ik zou net zo goed kunnen stellen “iedereen die ziet hoe voetclubs trouwe aanhangers weten vast te houden en te betrekken ziet dat het verenigingsgevoel springlevend is”. Dat is ook onzin, want een voetbalclub is net als een callcenter iets anders dan een partij.

Ja, inderdaad, zoals een call centre ook wat anders is dan een politieke partij of een voetbalvereniging. Waar het mij om gaat is de moeilijkheid om een grote groep mensen te laten communiceren met een centrum. Dat is heel moeilijk. Een partij is daar het minst goed in, van een call centre, zou je verwachten dat ze daar het best in zijn omdat het hun kernactiviteit is. Maar ook daar sta je als individu te wachten en kom je terecht in een door een medewerker te volgen telescript.

Als je meer artikelen wilt lezen met mijn argumenten, zie het archiefje op mijn website.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 ReindeR Rustema

Eelke:

Het probleem is dat partijen geen idealen meer hebben. Door een individu-systeem op te zetten, maak je dit alleen maar erger.

Een individu kan beter een ideaal hebben en verdedigen dan een partijlid. Die kan zich alleen aansluiten bij een in de partij geformuleerd ideaal. Als zhij daar van af wijkt dan moet zhij de partij verlaten of een lang en slopend gevecht leveren binnen de partij om het het centraal opgelegde ideaal te amenderen met de procedures die in de partij zijn vastgelegd in de regelementen. Die door partijtijgers uitgelegd zullen worden. Ga er maar aan staan! Dat doet zhij natuurlijk niet, dus gaat zhij zijn/haar idealen verraden.

Kijk ook naar de nieuwe partijen aan de rechterzijde zonder leden. Ze zijn wel principieel. Misschien niet de principes waar je het mee eens bent en misschien niet zo genuanceerd als je zou willen (dat is meer iets voor het centrum), maar idealen hebben ze wel.

Tijd voor het centrum en links om ook idealen te formuleren en de partijen te verlaten.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16 ReindeR Rustema

Peter, (@10 en @12) het zit zo: ik heb eerder op zowel Sargasso en Geencommentaar gestaan met een tekst. Dat was me erg goed bevallen. Ik heb ze allebei op een mailinglist van me geabonneerd waarnaar ik teksten mail die ik ergens gepubliceerd heb weten te krijgen. En allebei mogen ze mijn teksten altijd wel publiceren, dat vertrouw ik wel. Mijn naam staat erbij en mijn tekst verschijnt mooi in een goede omgeving. Ik vond het van allebei prachtig dat ze het wilden recyclen en zo verscheen het bij allebei.

Je kan ook zelf een abonnement nemen op mijn mailinglist of de RSS-feed bij mail-archive.com in de gaten houden.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#17 ace

Wat een maf stuk. Gaan we nou “de sterke man (m/v)” institutionaliseren? Je zoekt iemand die lekker bekt voor de bühne, trommelt een legertje PR-adviseurs op, schrijft een paar referenda uit en laat jouw leuzenroeper het opnemen tegen een andere lekkere bekkert? Dat wordt een uitvergroting van wat we de afgelopen dagen in de Tweede Kamer hebben gezien: Henk Kamp die het opneemt tegen Geert Wilders en Rita Verdonk, met enkel sound bytes en populistische leuzen, maar zonder enig gevoel voor realiteit.

Een politieke partij is veel meer dan een sollicitatiecomité dat de kieslijsten moet vullen ? althans, dat kan het zijn. De SP is een voorbeeld van een beweging die gezamelijk probeert om een aantal duidelijke idealen te realiseren. De SP doet veel meer dan alleen maar stemmen verzamelen en verder niets: zij gebruikt de partijstructuur om voeling te houden met alles wat er in de samenleving speelt. Er is grote saamhorigheid bij de SP, en de leden doen er alles aan om concrete problemen aan te pakken. Dat is een veel betere manier om mensen betrokken te krijgen bij het bestuur van hun land, én om hen inzicht te geven in de complexiteit van problemen.

Dat er verzet is tegen de manier waarop veel politieke partijen hun leden beschouwen als stemvee, dat is een constatering die ik deel. Dat we toe moeten naar een samenleving die zodanig individualistisch is dat hij beter met een afstandsbediening bestuurd hoeft te worden dan vanuit sociale organisaties, dat bestrijd ik vanuit de grond van mijn hart.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#18 ace

Overigens verwijzen beide links in Reinders bijdrage nr. 16 naar de ontoegankelijke website http://www.geencommentaar.nl/skins/gc4new/. Er is vast iets misgegaan met de BBCode.

-edit redactie: fix!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#19 pedro

@reinderr: “Dan stem ik liefst gelijk op degene die de juiste interpretatie zal gaan geven in het parlement!”

500 kandidaten, 500 meningen, sommige met idealen , sommige niet. Voor algemene, enigszins op elkaar afgestemde idealen zit je imho toch beter bij een politieke partij, die, doordat al meerdere personen over een set onderwerpen na hebben gedacht, al een veel consistentere blik op de mogelijkheden om iets te realiseren geven, dan de visie van een enkele persoon te ondersteunen, die dat idee nog tegenover minimaal 149 andere kamerleden moet verdedigen, voordat enige actie ondernomen kan worden. Een discussie tussen verschillende groepen mensen, die onderling al een aantal ideeën uit hebben gewisseld, daar over hebben onderhandeld met elkaar en daar een set van ideeën uit hebben geconstrueerd, lijkt mij veel eenvoudiger dan 150 verschillende meningen tot een meerderheid te smeden. Het grote gevaar daarvan is nu juist, wat we tegenwoordig al veel te vaak zien, dat populistische meningen de toon bepalen, omdat geen van de 150 tweede kamerleden over een allesomvattende visie beschikt (en dus zijn oor nog gemakkelijker dan nu al het geval is zal geven aan ´das Volksemfinden´). Dat is precies het tweede probleem met je visie, dat ik aankaartte.

Imho zou je idee alleen kunnen werken, wanneer we ook een imho onwenselijke staatrechthervorming doorvoeren, waarbij het maken van beleid niet meer aan de kamer toe wordt vertrouwd, maar aan de regering. Dan kunnen we hopen, dat de technocraten in de regering zich door een lange termijn visie laten leiden en niet door de status van hun huidige populariteit in de polls. Imho is dit onwenselijk, omdat dit tegen de scheiding der machten in gaat.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#20 pedro

Aanvullend: Stemmen op degene, die de juiste interpretatie weergeeft? Dat kan toch ook alleen maar, wanneer het over slechts één onderwerp gaat? Wat doe je, wanneer over onderwerp 1 kandidaat 1 de volgens jou juiste interpretatie heeft, voor onderwerp 2 heeft kandidaat 2 de juiste interpretatie, onderwerp 3 met kandidaat 3, enz, enz. Dan stem je uiteindelijk op één persoon, die misschien maar op één onderwerp jouw mening vertolkt. Ook dat lijkt me een wezenlijk probleem, wanneer op personen i.p.v. partijen gestemd moet worden (of je moet bereid zijn 150 persoonlijke programma´s door te nemen en met elkaar te vergelijken). Uiteindelijk vergroot je de afstand tussen burger en politiek hier dus alleen maar mee. Alleen de ´one issue´ kiezers zijn hier mee gediend, omdat zij hierdoor kunnen stemmen op de persoon, die hun visie op ´hun´ issue het best vertegenwoordigd. Ook dat leidt dus tot een toename van populistische invloed op het beleid.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#21 ReindeR Rustema

Ace schreef

Dat we toe moeten naar een samenleving die zodanig individualistisch is dat hij beter met een afstandsbediening bestuurd hoeft te worden dan vanuit sociale organisaties, dat bestrijd ik vanuit de grond van mijn hart.

Helemaal mee eens! Daarom is het ook van groot belang dat volksvertegenwoordigers voor hun politieke voortbestaan volledig afhankelijk zijn van de steun die ze krijgen van hun achterban.

Nu gaat dat via de partij en dat veroorzaakt dat je alleen in campagnetijd van je volksvertegenwoordiger hoort. Terwijl elke volksvertegenwoordiger in theorie een beroep zou moeten kunnen doen op 60.000 burgers. Het aantal mensen dat gaat stemmen, zo’n 8 miljoen, gedeeld door het aantal zetels. Dat is de achterban per zetel.

Wat 60.000 burgers wel niet aan werk kunnen verzetten! Daar kan een ministerie met 10.000 ambtenaren niet tegenop. De kwaliteit ervan kan hoger zijn, zie maar eens wat het kleine team van Wijvertrouwenstemcomputersniet heeft kunnen bereiken. Nu zitten de partijen te piepen dat ze met hun kleine onderbetaalde staf van stagiaires niet op kunnen tegen de ministeries met 1000en ambtenaren.

Dat de SP binnen de partij allerlei goeds doet voor de maatschappij is fijn, maar ik zie liever dat al die maatschappelijk betrokken mensen niet opgesloten zitten in een partij (zeker niet de SP), maar per issue de handen uit de mouwen steken. Een petitie starten bijvoorbeeld. Dan werk je ook samen met niet-SP-ers en dat is heel goed voor wat je wilt bereiken en de cohesie van de samenleving.

  • Vorige discussie