Politieke participatie op naoorlogs dieptepunt

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

DATA - Gisteren kwamen de jaarlijkse tellingen van de ledentallen van politieke partijen naar buiten. Dit keer waren ze niet alleen in absolute getallen stevig gedaald, maar is tevens het aandeel volwassen Nederlanders dat lid is van een politieke partij tot een naoorlogs minimum gezakt.

In 2002 was 2,33% van de 18-plussers in Nederland lid van een politieke partij. Het laagste punt tot nu toe. Met een totaal ledental van 308.846 begin dit jaar, is de vertegenwoordiging tot 2,32% gezakt *).
ledental_1978_2014_475

De gestage afkalving van de politieke participatie zet dus nu echt door. En waar na verkiezingsjaren (de donkere balken) soms het ledental nog wel eens opliep, loopt het buiten verkiezingen tegenwoordig altijd terug.
En dit is niet alleen lastig voor de representatie, maar ook voor het vinden van voldoende mensen om alle politieke functies te vervullen.

Niet alle partijen zakken in ledental. Maar de trend van de meeste partijen stemt niet vrolijk.
ledental_perpartij_1978_2014_475

Overigens is mijn voorspelling dat PvdA de grootste zou worden niet uitgekomen. Daarvoor verloor de PvdA ook teveel leden. Het CDA houdt nog even de koppositie.

*) Voor de jaren 1979, 1981 en 1983 zijn geen cijfers bekend. Daar is in deze grafiek gekozen voor een middeling van de omliggende jaren.

Reacties (25)

#1 qwerty

Als de politieke betrokkenheid afneemt verwordt de democratie tot het kiezen van absolute machthebbers. Het enige democratische is dan nog het kiezen. Maar verder heb je te doen wat die gekozene roept. De opkomst en ondergang van de democratie. Blijkbaar is democratie een kort leven beschoren.

  • Volgende discussie
#2 qwerty

Nog twee zaken:

1) de PVV valt er blijkbaar buiten – verstorend?
2) het lijkt een beta-verdeling. Gaat die participatie n aar 0 of is dit gewoon de laagste waarde na de piek na WOII?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Steeph

Ja, de PVV valt erbuiten. En het is dan de grote vraag wat er zou gebeuren als ze wel een ledenpartij zouden worden. Hoeveel mensen worden dan lid en hoeveel mensen worden dan elders lid af (overstappers) of juist lid (zag je na Fortuyn)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 qwerty

@3: Dat verstoort dus de participatie-inschatting. Je kunt van de PVV zeggen wat je wil, ze heeft een achterban en daar zullen ook actievelingen onder zitten. Daar moet iets van te zeggen zijn ondanks dat het geen gewoon functionerende partij is als de anderen, er is participatie van sympathisanten. Men heeft raadsleden, kamerleden etc… Overstap van andere partijen naar PVV?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Cerridwen

De gestage afkalving van de politieke participatie zet dus nu echt door.

Deze conclusie wordt niet gedragen door de cijfers. Dat valt me erg van Steeph tegen, hij heeft het verhaal al in zijn hoofd en blaast een klein verschil op om dat punt te kunnen maken.

Ten eerste is ‘gestage afkalving’ niet de beste manier om de grafiek te beschrijven. Er is juist een sterke afname in de jaren 80, een langzame afname in de jaren 90 en een stabiele situatie vnaaf 2000. Dat het aantal voor 2013 iets lager is dan het vorige laagterecord van 2003 doet daar niets aan af.

Ten tweede is al opgemerkt dat de PVV geen leden heeft, maar wel een grote achterban.

Een veel betere verklaring is dat er een verschuiving is opgetreden van drie volkspartijen met een diepe verwevenheid met de maatschappij, naar een veelheid van partijen waarvan een kleiner deel van de bevolking lid van is. Die omslag is nagenoeg voltooid, en dat verklaart ook waarom lidmaatschap van politieke partijen nu vrij stabiel is.

Een interessant fenomeen op zichzelf, maar je mag daar zeker geen vergaande conclusies over politieke participatie in de Nederlandse maatschappij uit trekken.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Steeph

@4 en @5 Ik spreek nadrukkelijk over participatie, niet over betrokkenheid. En de PVV is misschien wel een partij waar veel mensen zich bij betrokken voelen, je kan dat echter niet vertalen in participatie.
Sterker nog, als die partij leden zou toestaan zou het binnen de kortste keren uit elkaar vallen bij gebrek aan coherentie, samenhangende visie en bindende sturing. Zelfs zonder leden is het al moeilijk om de paar raadsleden in lijn te houden.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 P.J. Cokema

Opvallend fenomeen in de marge: de SGP. Slechts vier keer kende de partij een ledenverlies (in 2003, 2000, 1998 en 1996), maar over het geheel genomen is een gestaag stijgende lijn.

Hoewel in het christelijk segment CDA en CU meer leden hebben, is de SGP wel de enige die jaar in, jaar uit leden weet te winnen. Is orthodoxe participatie sterker?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Mister P

@7:
Die mensen worden ‘geboren’ als SGP lid. Dus zolang ze meer kindertjes maken, zal het ledental ook wel groeien.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 Mister P

@6:

Koffiedik kijken noemen we dat. Daarnaast: de PVV ontvangt schenkingen en heeft zat mensen die helpen met de campagne. Dat is ook participatie

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 qwerty

@6: Je hebt het over participatie maar je bedoelt geregistreerde leden. Dat zijn twee verschillende dingen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 Steeph

@10: Participatie als in meebeslissen wat het partijprogramma is, wie de kandidaten zijn, hoe de campagnes gaan, waar de partij prioriteiten legt, jezelf kandidaat stellen voor functies, etc…

Meepraten vanaf de zijlijn is voor mij geen participatie. Te vrijblijvend.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 aynranddebiel

Ik zou ook eigenlijk geen reden kunnen bedenken om lid te worden van een partij zonder ideologie als de PvdA of het CDA, behalve om een baantje voor jezelf te regelen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 MrOoijer (Jan van Rongen)

Je zou ook moeten corrigeren voor demografische veranderingen als je conclusies over participatie wilt trekken. Toename van % allochtonen, vergrijzing, etc. Als ik naar partijbijeenkomsten in deze regio kijk, ontbreken juist de 40-ers het meest, niet jong of senior. Ben benieuwd of dat terug te zien is in de ledencijfers. .

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 Joop

Misschien maar beter ook dat mensen niet meer zo snel lid zijn of worden van een politieke partij. Laat ze zelfstandig denken. De partijendemocratie loopt toch ten einde.

Mensen zijn lid (of donateurs bij niet alleen PVV) voor zichzelf of voor hun bedrijf/organisatie. Zo kan je jouw partij sturen op zaken die jij graag wil.

Slapende leden snap ik daarom niet zo erg, want je kan de info op internet of in de krant lezen wat jouw partij doet.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 Cerridwen

@11: Maar er is dus geen sprake van gestage afkalving die doorzet. Dat is het kernpunt van mijn kritiek, niet wat je het precies noemt waar je bezorgd over bent.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16 Jos van Dijk

@11: Dus gaat het toch eerder over kale ledenaantallen dan over politieke participatie. Je zou kunnen veronderstellen dat met die ledenaantallen ook de daadwerkelijke participatie is afgenomen, maar dat kun je uit de cijfers niet direct opmaken.

Overigens speelt hier volgens mij nog een andere trend: dat het lidmaatschap van maatschappelijke clubs in het algemeen afneemt. Wat niet wil zeggen dat mensen dan niet meer actief zijn, maar het wordt allemaal wel veel vrijblijvender. Dat geldt denk ik ook voor politieke participatie.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#17 Steeph

@15: Nou, ik vind een daling van 3% best gestaag hoor.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#18 Steeph

@16: Strikt genomen niet. Maar leden van politieke partijen worden wel actief in het proces betrokken. En de vuistregel is dat ongeveer 10% echt actief wordt (functies bekleedt). Minder leden, minder actievelingen.

Over dat laatste punt heb ik geen cijfers eerlijk gezegd. Ik begreep laatst dat het aandeel actieve vrijwilligers juist onverminderd hoog bleef in Nederland.
Bron?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#19 Joost

De afgelopen 15 jaar schommelt de participatiegraad zo rond hetzelfde percentage. Is +/- 3% niet ook makkelijk te verklaren door ruis?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#20 Cerridwen

@17: 3% sinds wanneer? Waarom ga je niet serieus op dit punt in? Joost maakt in #19 precies hetzelfde punt, je mag van mij ook naar hem reageren als je dat liever doet.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#21 Derpjan

@18

“En de vuistregel is dat ongeveer 10% echt actief wordt (functies bekleedt). Minder leden, minder actievelingen.”

Ik denk dat er goede redenen zijn om te veronderstellen dat dat percentage gewoon zal stijgen naarmate er minder leden zijn. Vooral degenen die anders sowieso de minst actieve leden zouden worden zijn degenen die nu helemaal geen lid meer worden en zelfs al zijn er wat minder van nature actieve leden dan zullen van nature wat minder actieve leden door de omstandigheden actiever worden.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#22 Steeph

@21: En wat doet dat voor de kwaliteit?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#23 Steeph

@20: Sinds voorgaande telling. En het is 6% minder dan in 2011.
Om met @19 te spreken, de ruis zit in de jaren dat er verkiezingen waren. Dan leeft het een beetje op. Maar dat verandert weinig aan de onderliggende trend.
Daarbij is het misschien belangrijk om aan te merken dat de leden van PvdA, VVD en CDA last hebben van sterke vergrijzing. Deze leden blijven nog 5 tot 10 jaar meetellen, maar vallen dan definitief weg.
Partijen als SP en PvdD bereiken naar een jaar of 15 hun maximum om dan ook weer weg te zakken.
Er zijn geen ontwikkelingen die, volgens mij, duiden op structurele nieuwe aanwas.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#24 Derpjan

@22:

Niet zoveel verschil zou ik zeggen omdat het voornamelijk om mensen gaat die anders toch niet actief zouden worden en laten we nou niet doen alsof je een genie moet zijn om politicus te worden.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#25 Cerridwen

@23:

de ruis zit in de jaren dat er verkiezingen waren.

Je moet echt beter naar de grafiek kijken: de lijn die deze grafiek het best beschrijft is niet lineair.

Er is natuurlijk ruis doordat verkiezingsjaren een boost geven aan het ledenaantal. Maar deze boost kan de neergang in de jaren 80 en 90 niet stoppen, maar doet dat wel in de jaren 00. Met andere woorden, de trend in ledenaantallen in de jaren 0 is anders dan in de jaren 80 en 90, en je kan vanaf 2000 beter spreken van variatie rondom het gemiddelde dan van neergang. Een negatief record is nog veel te vroeg om van een trendbreuk te spreken.

Daarbij is het misschien belangrijk om aan te merken dat de leden van PvdA, VVD en CDA last hebben van sterke vergrijzing.

Dat lijkt me duidelijk, maar die vergrijzing speelt natuurlijk al veel langer een rol bij die partijen. De uitstroom bij de grote volkspartijen is al decennia groter dan de instroom. Toch is het dalen van de ledenaantallen in de jaren 0 gestopt. Dat betekent dat er naast de uitstroom bij de traditionele volkspartijen ook een nieuwe aanwas is, veel gelijkmatiger over de partijen verdeeld, die even groot is als die uitstroom. Bij de vorige verkiezingen was die instroom vrij laag, en dus hebben we nu een nipt nieuw laagterecord. Of de volgende verkiezingen meer lijken op 2003 of 2012 kunnen we nu niet zeggen.

edit: als je het niet van mij aanneemt, dan misschien wel van Tom Louwerse:
http://stukroodvlees.nl/partijen/ledental-politieke-partijen-kleine-daling-trend-stabiel/#more-3086

  • Vorige discussie