COLUMN - Waarin Klokwerk Willem-Alexander oproept zijn koningschap te beginnen met een Koninklijke daad.
Een echte koningin laat zich niet regisseren. Die maakt het nieuws zelf. Zo gebeurde in Nederland en er klonk geen woord kritiek; men lag aan haar voeten.
Helaas voor republikeinen blijkt Nederland weer massaal te vallen voor de Oranjes. Schandalen genoeg, geruchten nog veel meer, maar het deert ze niet. In ons kikkerland verandert het koningshuis juntadochters in prinsessen. En een feitelijk vrij vlakke toespraak maakt tranen los.
Ernstig? Welnee. Het hebben van een sterk staatssymbool heeft veel voordelen. Het koningshuis leert politici bescheidenheid en weet toch maar alle lagen van de bevolking, van arm tot rijk, van allochtoon tot immigrant, aan te spreken. Natuurlijk, een democratisch gekozen staatshoofd is politiek correcter. Maar we kunnen republikeinen altijd toebijten dat al zouden we naar de stembus gaan om een staatshoofd te kiezen, het volk alsnog massaal zou kiezen voor dit koningshuis.
Sommigen proberen het koningshuis nog aan te vallen door op de kosten te wijzen. Zes paleizen, een enorm zeilschip, een ruime toelage én vrijstelling van belastingen, het lijkt allemaal wat aan de brede kant. Met de Balkenendenorm heeft het in ieder geval niet zoveel te maken. Maar de hoogte van de toelage staat op zich los van het al dan niet gekozen-zijn, en een gekozen staatshoofd is niet per se goedkoper. En dan zijn er nog de baten. Het is moeilijk in cijfers uit te drukken, maar het effect van een echte koning met die eeuwige handelsmissie in zijn kielzog moeten we niet onderschatten.
Een weliswaar duur betaald maar functioneel sprookje dus. Wat blijft er dan nog over om te zeuren? De politieke macht. Het hele idee van erfelijke macht is natuurlijk volkomen uit de tijd en gaat recht tegen de regels van een democratische rechtsstaat in. En politieke macht hebben de Oranjes nog steeds. Het benoemen van de formateur is ze dan wel uit handen geslagen, nog steeds tekent de koningin iedere wet, is ze voorzitter van de Raad van State en drinkt ze geregeld kopjes thee met de politieke top.
In praktijk is eigenlijk iedereen die na kan denken tegen deze zaken. De discussie hierover loopt echter nogal stroef. Waarom? Omdat deze discussie wordt ervaren als gênant.
En dat is zij ook. Zij gaat immers over mensen die zich zelf niet in die discussie kunnen mengen. Daarom mijn advies aan koning Wim-Lex de eerste: verlos ons toch van die wederzijdse schaamte en snij die discussie zélf kordaat af door op een goed moment aan te kondigen dat je met die hele politiek niets meer te maken wilt hebben.
Dat politieke gezeur, ik vraag me ook af waarom je dat als koning eigenlijk zou willen. Laat die ambities om je met beleid bezig te houden toch varen, en werp je lekker op de promotie van Nederland in binnen- en buitenland. Dat is niet alleen nuttiger, maar nog veel leuker ook.
Bovendien zal hoogst waarschijnlijk iedereen je beslissing roemen als een Koninklijke daad. En dat lijkt me geen slecht begin.
Reacties (23)
Het alternatief voor een koning is een president. Ik heb geen enkele reden om aan te nemen dat dat een democratischer Nederland op zou leveren. Want net als een minister trekt een president een lange neus als zijn termijn voorbij is. Wie al weg is is nergens meer voor aansprakelijk.
Tsja, hoewel ik het met je eens ben dat WA lekker moet blijven zitten (na inleveren van zijn politieke macht dan), besef je wel dat je een argument geeft dat tegen iedere vorm van het kiezen van vertegenwoordigers ingaat? Of kan je naar mij aannemelijk maken waarom dit alleen maar op zou gaan voor staatshoofden?
De koning heeft niet alleen de externe taak van vertegenwoordiging van het land, maar ook de interne taak om Nederland bij elkaar te houden. Het land verbinden, dwars over politieke grenzen heen. Klokwerk, politiek overstijgen is iets anders dan negeren.
Politiek overstijgen is ook iets heel anders dan alle wetten willen ondertekenen, de ministers op hun vingers kijken en een belangrijk politiek orgaan voorzitten, Kevin. Het verbindende element van de Oranjes zit hem echt niet daarin.
@4 Wat mij betreft hoort dat er wel echt bij. Vanuit het beeld dat de koning politiek geen partij kan kiezen (dat zou wat zijn!), is het helemaal niet erg dat hij de wetten ondertekent (het geeft extra kracht aan het gekozen kabinet) of de Raad van State voorzit. Daarin staat de onafhankelijkheid van de koning voorop.
Alles bloggers hebben nu wel iets over Beatrix of WA geroepen. Nu alle reaguurders nog en dan zijn we klaar.
Ik ben kort : opzouten met die handel.
De historie en de symboliek van het principe van een koning is fout. Koningschap is een goddelijk anachronisme. Zalvingen en installaties. Zo waarlijk helpe mij God Almachtig. Zelfs – juist! – in tijden dat het keizerschap in de vorm van presidenten overal weer terugkeert is het goed om aan symboolpolitiek te doen.
Dus : wegwezen met die koning.
@Kevin: Dat hoort er naar mijn idee absoluut niet bij. In België hebben ze het al eens moeten doen om de Koning 1 dag af te zetten omdat hij een wet niet wilde ondertekenen. Dat soort gezeik moeten we hier niet krijgen. Verder heeft de koning met die bemoeizucht zonder te mogen stemmen veel meer politieke invloed dan welke burger dan ook, ook zonder zich expliciet uit te spreken. Niet wenselijk. Zeker niet omdat we echt niet weten waar hij politiek voor staat. Het zou een hele hoop mooie projecten kunnen zijn waar de Oranjes zich voor laten lenen, of een hoop minder mooie projecten zoals waar de Oranjes in het verleden steekpenningen voor hebben aangenomen. Dat laatste geeft ook al aan dat die lui buiten de politieke invloedssfeer zouden moeten blijven. Al is het alleen maar om hun eigen positie te beschermen.
@HansR: Tsja, je weet ook wel, dat gaat niet gebeuren. Je krijgt het nergens zelfs maar serieus op de agenda. Verder ben ik niet zo van de symboolpolitiek. Ik ben geloof ik hoe dan ook wat minder gevoelig voor symbolen.
En je hebt gelijk dat iedereen tegenwoordig wat over het koningshuis zegt, maar vind je de reacties over all niet beschamend kritiekloos?
@6: Graag, liever vandaag dan morgen.
Het betoog van Klokwerk slingert wel een beetje. Eerst heet het: …”een democratisch gekozen staatshoofd is politiek correcter.” Even verder lezen we: “Het hele idee van erfelijke macht is natuurlijk volkomen uit de tijd en gaat recht tegen de regels van een democratische rechtsstaat in.” Dat gaat wel even iets verder, qua gewicht. Als je dan toch nog tevreden bent met WA heb je volgens mij wel een probleem.
“Het betoog van Klokwerk slingert wel een beetje.”
Je bedoelt dat het niet makkelijk te passen is in het zwart-wit kader van voor-tegen. Dat vind ik juist wel lekker. Het is lastiger maar doet toch meer een beroep op reflectie. Los daarvan, mijn mening is dan wel niet zwart-wit maar wel consequent hoor. Ik vind het koningshuis onzin, maar redelijk onschadelijke onzin, en verder kan ik er ook wel het sympathieke van in zien.
Ik denk niet dat een gekozen staatshoofd zoveel voordelen zou hebben. Los daarvan vind ik die politieke macht op geen enkele manier verdedigbaar. Dus ja, lekker houden die oranjes, nee, politieke macht ontnemen. Uiteindelijk is dat, lijkt mij, een vrij helder standpunt en slingeren is er niet bij.
@Klokwerk
Tsja, je weet ook wel, dat gaat niet gebeuren.
Ik hoef het echt niet nu serieus op de agenda. Maar laat het niet zo zijn dat iedereen denkt dat iedereen het koningschap goed vindt. Het is niet goed. Het is historisch fout.
En nee, met de zijige reacties overal komt dat er niet van. Maar als we de latente kennis van het verzet tegen het koningschap opgeven met geleuter aan de zijkant dan kent niemand straks meer het verzet, de andere kant en denkt dadelijk iedereen dat er alleen maar koningen keizers en presidenten. There can be only one en dat soort geleuter.
Ga zo door en maak het koningschap weer salonfähig.
Haal ik de guillotine ondertussen uit het vet.
Ik wou inderdaad al het voorbeeld van Boudewijn I aanhalen. Hij wilde de abortuswet niet onderteken, vanuit gewetensbezwaar, en heeft toen zelf het parlement gevraagd om een rechtsgeldige oplossing. Dat kun je gezeik noemen, maar daaruit blijkt ook de feitelijke machteloosheid van het (Belgische) koningshuis. Hetzelfde zou denk ik gelden in Nederland. De tendens is, zeker in de Tweede Kamer, dat de Koning wel enige invloed mag hebben op beleid, hij mag bijsturen, op zijn hoogst, maar hij mag de politiek niet hinderen, op de rem trappen dus. Zodra hij dat gaat doen, is het vrij snel gedaan met de politieke functie van de koning. De Koning heeft, mijns inziens, wat dat betreft dus alleen in naam een politieke rol, omdat hij het niet kan flikken om dwars te liggen, wat is dat dan voor politieke rol?
Dat betreft het ‘wetten tekenen’ gedeelte. De enige echte politieke macht, die ik zie bij de Koning, is die als voorzitter van de Raad van State. Nou heeft die vooral een adviserende rol (geen rechtsgeldige consequenties), maar in de rechtspraak ook een rechtsprekende rol. Ik vind dat de Raad van State, als (deels) ongekozen institutie, die rol niet mag vervullen. Daartegenover staat dat ik ook vind dat wetten aan de grondwet getoetst moeten kunnen worden. De Koning ‘is’ Nederland, dus die is er het meest bij gebaat als een wet billijk wordt uitgevoerd, daarom zou ik hem er in willen laten: als laatste drempel tussen willekeurig wetten maken en willekeurig wetten maken (Begrijp me niet verkeerd, zo zou het niet moeten). Deze ruil zou ik willen maken: de mogelijkheid om wetten te toetsen aan de grondwet tegenover het afschaffen van de (politieke functie van de) Koning.
Dat ze kopjes thee drinkt met de politieke top, tja, dat is meer een voorbeeld van ‘zachte’ macht. Dat doet mw. Asscher ook. We kunnen moeilijk elke gekozen persoon hermetisch afsluiten van de wereld ‘omdat ze niet beïnvloed mogen worden’. Er zijn verder genoeg buitenKamerse vrouwen, kinderen, vrienden en lobbygroepen die op die manier ook politieke macht hebben, maar ook niet gekozen zijn.
Dit verhaal doet natuurlijk niets af aan wat het principe is van republikeinen: De Koning heeft politieke macht en is niet gekozen. Dat moet niet kunnen. Al die opsmuk van ‘het kost zoveel’ is m.i. zeer mild populisme. Ik ben niet tegen dat principe, maar ga me ook niet inspannen om het te bewerkstelligen.
Overigens vraag ik me ook af wat Klokwerk vindt van kabinetten: de ministers hebben we ook niet (als ministers) gekozen, is dat een probleem? En de Kamerleden die andere Kamerleden opvolgen omdat ze of naar het kabinet worden gepromoveerd, of gewoon uit de Kamer verdwijnen, hebben we die gekozen? (Ik zal ondertussen even kijken op je website…)
Het volk dat niet zelf een president wil kiezen vraagt om een erfelijke vorst. Niet sterk om aan die vorst te vragen zichzelf op te heffen.
Waarom blijft deze site hierover maar zeuren?
Waarom een gekozen burgemeester als we niet eens het staatshoofd willen kiezen?
Hoe minder politici hoe beter dus houden die koning
..koningschap beginnen met een Koninklijke daad.
Vóór.
Echter: zonder kracht is elke Koninklijke daad vage slappe hap achter een microfoontje op een congres of een doorgeknipt lint. En loopt men voor de rest volledig georchestreerd opgedirkt koekhappend en wel als een hondje achter Shell, Unilever of Heineken aan tot er een nieuw plekje in de tombe van de Nieuwe kerk is uitgeruimd.
Ik pleit daarom voor het volgende:
De Koning mag 1 x in de 4 jaar, niet meer en niet minder, 1 x geheel naar eigen inzicht een decreet uitvaardigen dat élk stroperig democratisch proces ongezien overslaat en vervolgens na het zetten van de handtekening diréct van kracht wordt/ in het Staatsblad wordt gepubliceerd/ ten uitvoering dient te worden gebracht.
Denk er eens over na (jaja: gaat niet gebeuren, gaat om het idee…en niet elk dictatoriaal besluit hoeft per definitie slecht te zijn neem b.v. de Autobahn). Nee, ook om de boel een beetje op te spicen. Houdt niet alleen het Koningshuis levend maar ook burgers en media (wat tovert ie nu weer uit z’n hoed). In de geest van Kennedy “Before this decade…” enz.enz. Vanuit de Vrije Wil over de hoofden héén kan en vervolgens slagvaardig uitvoeren. Kan van alles zijn: van een hokje voor een korenwolf, 10% budget ontwikkelingshulp voor b.v. het volledig energie- en water onafhankelijk maken van (Afrikaanse) boeren (ingefluisterd door Maxima die zag dat microkredieten niet overal leidden tot utopia), bevorderen van urban farming door gemeentelijke bestemmingsplannen te omzeilen (10% van het areaal), knoop RW4 doorhakken, tot het deporteren van alle Turken naar Tukkerland vanwege de ruime mogelijkheden van schapen en het herinvoeren van de doodstraf.
Levert 4 jaar spanning op in elk Rationeel hoofd. Wikken wegen…dat de spanning zich uiteindelijk teveel wordt en ontlaadt tussen 2 ondergesausde Argentijnse Joopen a la
Tering. It’s good to be the King.
@HansR: Tsja, ik kan me er niet zo druk over maken. En “historisch fout” vind ik sowieso een bijzonder invalide argument. Dat Nl tussen grofweg 1600 en 1800 nu toevallig een vroege republiek was zegt niets over hoe we ons nu zouden moeten gedragen. Dit soort redeneringen met de geschiedenis als ijkpunt leiden maar tot onzinnig conservatieve misstanden van mensen die tegenstrijdige rechten gaan claimen – meest pijnlijke voorbeeld Israel.
Hoe dan ook, ik ben met jou verbaast over de kritiekloosheid waarmee het koningshuis doorgaans behandeld wordt. Als ik een Siewert van der Lienden bijvoorbeeld op TV zie vragen waarom Jorge Zorrequieta niet bij de kroning mag zijn en ik hier op het forum waar ik toch niet heel veel oranjegezindheid had verwacht iemand de politieke macht van de Oranjes zie verdedigen, en ik zie die bak kwijl die over Nl werd uitgestort na de speech van Bea die net zo inhoudsloos was als het koningschap naar mijn idee hoort te zijn, vrees ik voor je dat je een absolute roepende in de woestijn bent.
@Folkward: Veel woorden om de politieke macht van de Oranjes te bagatelliseren, maar voor mij niet overtuigend. Nee, het is voor mij ook niet prio 1 maar nu iedereen toch schreef over de Oranjes vond ik het wel eens tijd om het principiele punt weer eens te maken: geen overgeerfde macht in Nederland.
Dat hebben ministers overigens ook niet. Die worden door een gekozen parlement gekozen. Daar heb ik dan geen enkel probleem mee. Wel met een benoemde burgemeester trouwens. Die zou linksom of rechtsom gekozen moeten worden, rechtstreeks of via de gemeenteraad, in een open procedure. Benoemingen leiden alleen maar tot scheve ogen en ondermijnen het draagvlak voor de bestuurlijke macht in een democratie.
Op mijn website valt overigens verdomd weinig over de Oranjes te bekennen ;).
@Roland: Het staatshoofd kiezen levert ook weer kosten en problemen op, en wanneer het om een functie zonder macht gaat maakt het me niet zoveel uit hoe het benoemd wordt, als de mensen het maar leuk vinden. Voor functies met macht, zoals die van de burgemeester, lijkt het mij normaal als ze zoals boven gesteld op een manier democratisch en open ingevuld worden.
@DrBanner: Je zou ook de koning als een politicus kunnen zien.
@Yevgeny Podorkin: Waarom dan de koning en niet een willekeurige burger? Dan wordt het helemaal lachen…
@klokwerk, ja: 1 die handenvol andere overbodig maakt.
@17: Toch is het punt van de politieke macht van de Oranjes erg overschat. Terecht merkt Folkward op dat deze macht zacht is en voorkomt uit de contacten met mensen in het hart van de politiek. Echter, de invloed is maximaal zo groot als de politici bereid zijn te geven. Als het erop aan komt kan de koningin weinig doen, zoals de formatie van Rutte 1 laat zien.
Politiek Den Haag zit vol met ongekozen mensen die invloed uitoefenen op politici. Vaak hebben deze mensen een bepaald belang op het oog. En dat alles is verre van transparant. Het is kortom voor burgers zeker mogelijk om een invloedrijke positie te bereiken zonder politicus te zijn.
In dat licht kan ik er niet erg zwaar aan tillen dat de koning in de marges wat invloed uitoefent. Ik twijfel er niet aan dat als de koning daarin te ver gaat de politici er snel bij zullen zijn om zijn invloed in te perken.
@DrBanner: Nee hoor, ook aan het werk zet.
@Cerridwen: Dat politici beïnvloedbaar zijn is in een democratie ook geen verkeerd punt. Het gaat mij om de combinatie van macht met erfelijkheid. Dat vind ik principieel verkeerd. Dat kan je lobbyisten niet verwijten.
Verder lijkt het me ook geen halszaak maar je overtuigd mij er niet van dat het beter is het zo te laten door het punt te bagatelliseren.
@20: Maar de koning(in) heeft dus geen macht.
Het is volstrekt duidelijk dat als we nu de staat opnieuw zouden inrichten dat we dan niet zouden kiezen voor een staatshoofd als overerfbare functie. Dat is echter niet het geval.
Ik vind het niet principieel verkeerd om iets wat uit het verleden is ontstaan en grosso modo goed functioneert en populair is in stand te houden. Zie het als een familiebedrijf, daar is invloed en macht ook overerfbaar. We hebben de functie van staatshoofd uitbesteed aan een familiebedrijf; eigenlijk heel modern. Al vrees ik dat we dan binnenkort de monarchie europees moeten aanbesteden…
@klokhuis#17
En “historisch fout” vind ik sowieso een bijzonder invalide argument…
Ik zie historisch fout niet zozeer als een Nederlandse fout maar als een Europese, wellicht wereldwijde fout door de eeuwen heen.
En als ijkpunt zie ik geschiedenis zeker niet.
IJken vereist harde gegevens. Geschiedenis is erg interessant maar er gaan in de tijd zoveel gegevens verloren dat er gewoon geen ijkpunt kan bestaan. Graag die relativering op mijn conto tegenover jou foute interpretatie van “historisch fout”… (ja, kunnen we ook lekker over doorzeuren, gaan we niet doen)
…vrees ik voor je dat je een absolute roepende in de woestijn bent.
Och ik ben wel wat gewend :)
De woestijn is trouwens wel het ecosysteem van de toekomst.
Overigens ben ik wellicht “absoluut een roepende in de woestijn” en niet een “absolute roepende in de woestijn”. Lijkt me toch een verschil. Of niet?
@22: Ah OK, je ziet dat de term “historische fout” voor meerdere interpretaties vatbaar is – maar uiteraard accepteer ik dat je bedoelt wat je bedoelt ;).
@21: Ik ook niet, maar dan wel graag met alle scherpe randjes die strijdig zijn met een democratische rechtstaat eraf.