Een interessante rel over het salaris van een kandidaat-lid van de Raad van Toezicht van TNO afgelopen week. Minister van Middelkoop van Defensie weigerde in eerste instantie om de benoeming van oud vice-admiraal Jan-Willem Kelder door te voeren (dat moet per koninklijk besluit), vanwege het hoge salaris (220.000 euro, ver boven de Balkenende-norm) dat deze zou krijgen. TNO was het er niet mee eens en stapte naar de rechter. Die heeft inmiddels een uitspraak gedaan: hoewel de minister een benoeming mag weigeren, mag dat niet vanwege het salaris zijn. Het vaststellen van de hoogte van het salaris van de Raad van Bestuur van TNO is uitsluitend de verantwoordelijkheid van de raad van toezicht van TNO.
En daarmee is de kous af, zou je zeggen. TNO is nu eenmaal een Zelfstandig Bestuursorgaan, een van de vele voorbeelden van de semioverheidsorganen waar we in Nederland voor gekozen hebben. De overheid betaald, maar bemoeit zich slechts in beperkte mate met de bedrijfsvoering. Maar, juist om nog enige controle uit te oefenen op zulke ZBO’s heeft de overheid er doorgaans voor gekozen raden van toezicht in te stellen. Sterker nog, volgens de TNO-wet wordt een meerderheid van de leden van de raad van toezicht (vier van de zeven) door de overheid benoemt. Dat betekent dus dat de vertegenwoordigers van de overheid in de huidige raad van toezicht tegen overheidsbeleid hebben gehandeld toen zij instemden met het salaris van Kelder. Quis custodiet ipsos custodes?
Dit is een situatie die vaker voorkomt. Waar was bijvoorbeeld de raad van toezicht van de Rijksuniversiteit Groningen (geheel benoemd door de minister van OC&W) toen de collegevoorzitter daarvan een salarisverhoging van 30% kreeg? Een simpele oplossing is om standaard de functieprofielen van door de overheid benoemde leden van raden van toezicht bij ZBO’s aan te passen. In die functieprofielen moet duidelijk gemaakt worden dat het onderdeel van hun functie is om overheidsbeleid uit te dragen, in ieder geval op het gebied van salariëring. Op die manier kun je beter greep krijgen op de vele semioverheidsorganen en bovendien -indien noodzakelijk- leden van raden van toezicht vervangen wanneer ze zoals bij TNO rijksbeleid ondermijnen. Dan worden de raden van toezicht misschien zelfs wel meer dan de jaarlijkse borrelclubs voor ex-politici die het nog te vaak zijn.