De zaterdagcolumn van Felix Rottenberg uit de papieren editie van het Parool verschijnt iedere zondag, maandag of dinsdag op Sargasso.
Tijdens een dinertje met een paar prominente PvdA-dissidenten heeft informateur Rein Hoekstra zich vorige week al laten ontglippen dat een coalitie van CDA, PvdA en SP echt nog een brug te ver is. Wie je van het CDA ook spreekt, zodra het over de SP gaat, trekken ze scheve gezichten. Ze zijn het eens met Gerrit Zalm, die daags na de verkiezingen de club van Marijnissen voor anarchisten uitmaakte.
Dat is een wel erg slordige typering van voormalige maoïsten, die grote angst voor de SP verraadt. Nergens anders in West-Europa is de laatste tien jaar een links populistische actiepartij zo ver gekomen. Het wordt griezelig gevonden, de onstuitbare organisatiekracht van de Socialistische Partij, men snapt er niets van, ook omdat de SP soms doet denken aan een succesvol familiebedrijf met sektarische trekjes.
Ik stuurde een verlichte CDA’er in een adviescollege van de staat een exemplaar van De Socialisten – achter de schermen van de SP, het boek dat Rudi Kagie in 1994 schreef over de opmars van de partij (er wordt binnenkort een herdruk van uitgegeven). Op het begeleidende kaartje schreef ik: ‘Ga hoffelijk om met uw vijand, leer hem beter kennen!’
Het bleef akelig stil, dus belde ik na een week op. Toen werd mij duidelijk dat de CDA-top Wouter Bos heel langzaam aan het losweken is van zijn voornemen niet zonder de SP te regeren. Balkenende wil onder geen beding een kabinet met sociaaldemocraten en socialisten. Dat ervaart hij als een gijzeling.
Balkenende is van alle confessionele premiers van na de oorlog – voor hem waren dat Beel, de Quay Marijnen, Cals, Zijlstra, de Jong, Biesheuvel, Van Agt en Lubbers – de conservatiefste. Zijn nederlaagoverwinning sterkt hem in zijn onverzettelijkheid. Maar het getuigt van oud denken om aan een verkiezingsuitslag niet een morele plicht te ontlenen en ongebruikelijke regeringscombinaties te onderzoeken.
Deze verkiezingsuitslag uitslag vraagt om convergentie: de grote partijen moeten werkelijk bereid zijn tot een uitruil te komen en elkaar herkenbare successen gunnen. Maar dat vereist een andere manier van onderhandelen.
Het is eigenlijk naïef van mij te denken dat machtspolitici zich daarvoor open stellen. Maar er is wel grote behoefte aan: talloze bestuurlijke processen in Nederland lopen vast omdat het oude, verzuilde denken domineert. Eigenbelang, angst en conservatisme staan pragmatische vernieuwingen in de weg. Of het nu gaat om mobiliteit, de kwaliteit van het onderwijs, of stedelijke vernieuwing – het vernuft legt het voortdurend af tegen bestuurlijke logheid. Als je daar doorheen wilt breken, kan een verrassend akkoord van confessionelen, gematigde en radicale socialisten van grote betekenis zijn. De verkiezingsuitslag roept daartoe op. Een bijkomend probleem is dat de kring van regenten die de koningin adviseren en die zelf aanmerking komen voor een rol in de informatie, veel te eenzijdig is samengesteld. Het zijn vooral mannen en ze zijn allemaal vergroeid met de Haagse rituelen. Er zitten geen persoonlijkheden tussen die bij uitstek bekwaam zijn in bij elkaar brengen van vernieuwende allianties.
Daar gaat Wouter Bos nog de meeste hinder van ondervinden. Tenzij hij zelf voor verrassende wendingen blijft zorgen: Pieter Winsemius, Herman Wijffels en Huub Oosterhuis als informateurs!
Felix Rottenberg
Columnist Het Parool en associate-redacteur VPRO Tegenlicht.
Reacties (34)
En gelijk heeft het CDA. SP is populair onder het linkse journaille, maar weldenkend Nederland weet beter.
Dat gezelschapsspelletje informeren & formeren gaat weer veel te lang duren. Waarom verklaarde Balkenende de dag na de verkiezingen zelfbewust: “Ik ben de grootste, ik ga bepalen welke coalitie er komt”. Dan was er nu al een regeerakkoord geweest!
… en met alle respect: het afgelopen (rechtse) kabinet is meer progressief geweest dan een eventueel links kabinet geweest zou zijn. En de enige zuil die er in Nederland nog bestaat is de zuil van de linkse -zichzelf politiek correct achtende- journalisten. Juist dat blokkeert vernieuwingsprocessen.
Kernwoord in de column van Felix R. is ‘Het Oude Denken’. Het wordt als een mantra herhaald, maar eerlijk gezegd kan ik er niet zo vreselijk veel mee.
En waarom *moet* de SP meeregeren? Er moet gewoon een meerderheid gevonden worden. Als alleen de winnaars in eerste instantie in aanmerking zouden komen voor regeringsdeelname, kregen we een bijzonder kanbinet: SP + PvdV + CU + PvdD?
Het CDA zal nooit toegeven aan de SP.
De SP wil ’n ander beleid, dan willen ze graag meeregeren.
Ik denk dat het ’n kabinet van pvda, cda en Christenunie zal worden.
“SP is populair onder het linkse journaille, maar weldenkend Nederland weet beter.”
Zucht. Een weldenkend iemand zou zo’n uitspraak niet doen.
Een weldenkend iemand zou zo’n uitspraak niet doen.
Een weldenkend iemand weet dat hij met de welheid niets te stellen heeft.
@TRS: Wat bedoel je? Uit die uitspraak van draekje spreekt zoveel minachting dat je deze in een normale discussie niet moet doen.
Ik kan niet zo goed tegen het “wij zijn beter dan de rest en we hoeven dat niet aan te tonen want het is gewoon zo” denken.
@Spuyt12: Door zo scherp te oordelen over Draekje diskwalificeer je je zelf ook een beetje, vind ik. Alleen de woorden “weldenkendheid” en “normale discussie” al!
Ok, Draekje klonk misschien wat uit de hoogte met zijn “linkse journaille” argument, maar was dat argument dan zo onjuist ?
Ik vind dat de SP wel erg makkelijk weg komt in dit stukje van Rottenberg. De conservatieve starheid van Marijnissen doet echt niet onder voor die van Balkenende.
Het CDA heeft tenminste nog enigszins bewogen in de ‘generaal pardon’ discussie (kan over onderhandeld worden in de formatie) en het controversieel verklaren van de huurliberalisering in de Eerste Kamer (tezamen met nog wat andere wetgeving). Toegegeven, het zijn zeer kleine stapjes, maar het enige dat Marijnissen er tegenover heeft gesteld is dat er ‘meer verschillen zijn dan overeenkomsten’.
Ik ben absoluut geen fan van Balkenende(integendeel!), maar ik zou zo langzamerhand wel willen weten wat de SP eigenlijk in wil leveren om in een coalitie met het CDA te gaan zitten.
Stukje plempen in de nieuwe media en niet reageren is oude media is oud denken…pot en ketel.
@Sam:
Ja, want het is géén argument maar een niet terzake doende en ook nog eens feitelijk onjuist (journalisten stemmen in grote meerderheid PvdA) gegeven.
Sorry maar ik kan me bijna in geen enkel partijstandpunt van de SP vinden. Uit juist dat programma spreekt angst en conservatisme. Een partij die -in deze tijden van globalisering- echt noodzakelijke vernieuwingen in de weg staat, en zich terugtrekt op de terp van oud denken, dat is geen partij die in de regering zou moeten plaatsnemen. Nu niet. Nooit niet.
@jsk: Dat het gros der journaille niet zou stemmen op SP zal best waar zijn (bron?), maar de idee dat de SP als zgn winnaar uit de stembus is gekomen en alleen daarmee al een plek in de coalitie zou verdienen is m.i. gemeengoed. Let wel: Draekje noemde de populariteit van de SP, niet het daadwerkelijke stemgedrag.
@ Sam: Dat de SP de grote winnaar van de afgelopen verkiezingen is lijkt me een feit. Kijk even naar de cijfers, zou ik zeggen. En in 2002 was er ook een grote winnaar en vond iedereen het logisch dat die partij daarom mee zou gaan regeren.
En dit nog even:
Niemand lijkt meer te weten wat het verschil is tussen progressief en reactionair.
en wat is het verschil dan?
@Oplawaai: 2002? Oh ja de LPF. haha. Tsja.. Vooralsnog is de SP met 16% van de stemmen niet de grootste partij en derhalve dus geen winnaar. Belangrijker is: het gaat niet eens om de winnaar of om het zgn “signaal” van de kiezer (bij de SP winst: het signaal van een deel van het PVDA electoraat) maar om het draagvlak.
Overigens: Welk kabinet zonder SP zou eigenlijk wel over voldoende draagvlak beschikken?
Overigens heb ik deze keer geen SP gestemd maar Groenlinks omdat de SP mij toch een iets te smalle blik heeft en teveel blijft hangen op het niveau van de bijstandmoeders.
Niettemin zou ik heel graag een kabinet zien met de SP, alleen al omdat het me een fascinerend experiment lijkt. (met hopelijk een goede uitkomst)
@ MMM (#17): Zoek dat maar even ergens op.
@ Sam: Ik ben het op zich met je eens dat het gedoe over winnaars en verliezers, in termen van gewonnen en verloren zetels, overdreven is. Hoe groot een partij in de kamer is is inderdaad belangrijker. Alleen: vijf jaar geleden ging het daarbij steeds over de LPF. En als het nu over de SP gaat is de pers ineens helemaal op de hand van die partij??? Die bewering vind ik totale onzin.
@Oplawaai: Nou…helemáál op de hand van de SP is wel erg boud misschien. Maar.. idd dat gezever over signalen en “winnaars”, daar ging het mij dus om. Oftewel: Ik ben niet overtuigd van de idee dat met deze uitslag het electoraat de SP mede heeft aangewezen als regeringspartij. Ik lees dat in ieder geval wel in Rottenbergs stukje.
@21: Met zo’n instelling heb je niet te klagen dat men het verschil niet weet…. maar goed. Voor al die anderen die benieuwd zijn, wikipedia:
-Een reactionair is iemand die vanuit politieke overtuiging een situatie uit het verleden wil herstellen. De politieke houding van een reactionair is altijd een reactie op ontwikkelingen die als schadelijk gezien worden.
-Progressivisme is een politieke stroming die gebaseerd is op progressie (vooruitgang). Het wordt dikwijls beschouwd als de tegenhanger van conservatisme, een stroming die juist gericht is op conservatie (behoud).
Ha! Nederland is zo dom en klein, weten ze nu nog niet dat je in een ontzuild Nederland zonder D66 niet kunt regeren? Lig helemaal dubbel, straks ga je zien, dat de linkse coalitie D66 komt smeken om weer in de regering te gaan zitten. De PvdA kan strategisch niet zonder de SP, dan worden ze de volgende verkiezingen gedecimeerd, de VVD is uitgeregeerd, de SP kan niet regeren, ha, ha! Winner takes all, zeg ik al jaren, en met een gekozen premier hadden we dit gekaart nu niet gehad… enjaaaaa, ohohoh, we missen die van Mierlo zo! zongen ze laatst in het torentje, gelukkig heeft GrootD66 een spion in het koningshuis, die stuurt dit mooie landje zo naar een kabinet met D66.
GrootD66 ben je soms het liberale broertje van Ben Tarici?
De gedachte is wel edel en Groot-Democratisch. Zelfs de kleinste prol kan nog winnen in onze maatschappij.
Democratisch? Dat is gewoon de omgekeerde aristocratie.
Wat een onverholen sinistere vraag blaat je daar uit, ken je eens herkauwen om te zien of je per abuis iets hebt ingeslikt tijdens het spreken misschien?
SPers zijn assertief verstandloos als het op algmene welvaart aankomt. Als je die lui over de economie hoort praten moet je toch echt je jart vasthouden: ‘inkomen beschermen’ ‘daar moet de staat voor zorgen’ etc.. als inkomen niet verdiend moet worden en alsof iemand anders dan het individu daarvoor verantwoordelijk gehouden kan worden, de staat dat is mijn buurman in het kwadraat, en als mijn buurman bij op de stoep staat met een bedeltas stuur ik m zo pardoes de straat weer op. Laat die Polen maar komen, die weten tenminste wat 50 jaar socialisme met de welvaart van een land doet.
De macht in Nederland hoort “van nature” bij het zittend bestuur, zo denkt menig bestuurder. Dat veel mensen in Nederland bij verkiezingen daar anders over denken, wat boeit dat? Dat de overgrote meerderheid het socialer wil in ons land, waarom zou je daar gehoor aan geven? Als zo’n club als de SP buiten de regering gehouden kan worden, dat is dan toch ook democratisch?
Wat mij betreft heeft Rottenberg gelijk. Het is tijd dat niet allerlei benepen bestuurders, maar mensen met visie het voortouw krijgen bij de kabinetsformatie.
11-Den Uyl is in de Olie-Vader Abraham & Boer Koekoek
Huub “het is net de jodenvervolging” Oosterhuis?? Felix, sommige mensen hebben zichzelf gedisqualificeerd en die moet je ook navenant behandelen: Dus links laten liggen.
Zo onvoorstelbaar stom als de PvdA heeft gedaan door het generaal pardon tot hoofdprijs uit te roepen, zo slim doet Wouter door niet zonder de SP willen te gaan regeren. Brillant!
Mijn advies (Hahaha! Wat een verwaten mannetje ben ik toch..) aan Wouter Bos is dit: Laat je enkel en alleen omlullen door het CDA een enorm pijnpunt te laten geven, en wel het liefst eentje die de SP ook verlangd: Top de hypotheekrenteaftrek af voor de duurste. Laat je de SP zien dat jullie, en niet zij, dat kunnen regelen *en* je maakt het CDA medeplichtig. Ik zou zeggen: Moehaha, twee vliegen in een klap.
Juist nu is machtspolitiek nodig. Juist nu.
verlangt, natuurlijk..
@Sam#10: Ik gebruik slechts dezelfde woorden als Draekje, om hem zijn uitspraak zelf ook te laten voelen.
Ik ben géén SP-stemmer, maar zou de stemmers van deze partij niet onweldenkend willen noemen.
Ik ben ook geen SP fan en die onzin over winnaars en de wil van de kiezer moet ook maar eens ophouden!
Maar, als je gewoon eerste eens met de grootste partijen een meerderheids coalitie probeert te maken, zit daar de SP dus ook bij! Het lijkt me democratisch gezien dus toch logisch deze optie serieus te bekijken. Helaas lijken SP en CDA hier niet echt toe bereid.
Nou ja persoonlijk heb ik dan misschien toch ook gewoon liever een CDA-PVDA-CU-GL kabinet.