Het pleiten tegen nepnieuws in een samenleving die gekenmerkt wordt door bedrieglijke communicatie, die haastig, competitief en ongelijk is, en waarin de leden zich verschansen in de niches van hun identity politics, komt neer op een pleidooi voor seksuele onthouding in een bordeel
Zegt Cees Hamelink (1940), emeritus hoogleraar Internationale Communicatie aan de Universiteit van Amsterdam, in de bundel Nepnieuws Explosie; desinformatie in de Nederlandse media onder redactie van Tabe Bergman en Eric van de Beek (uitgeverij de Blauwe Tijger)
De brandende kwesties draaien mijns inziens om: het democratisch gehalte van de samenleving; het leugenachtige karakter van de interacties tussen mensen; de pogingen van overheden de sociale media onder censuur te plaatsen; en de gebrekkige aandacht voor de werkelijke leveranciers van nepnieuws, namelijk oveheden en hun handlangers in de massamedia. [Werkelijk relevant zijn vragen zoals:] hoe willen wij als burgers eigenlijk geïnformeerd worden en hoe zouden we over deze vraag met elkaar kunnen communiceren?
Nepnieuws is van alle tijden. Ik denk dat we geen illusies moeten koesteren over de bereidheid van de producenten en hun doorgeefluiken om met meer verantwoordelijkheid met de nieuwsvoorziening om te gaan. Allerlei creatieve vormen van regelgeving zullen naar alle waarschijnlijkheid zozeer deel van het probleem worden dat zij het niet kunnen oplossen. De enige partij die verandering kan afdwingen is het publiek. Pogingen tot het mobiliseren van een kritische mediaconsumentenbeweging (…) zijn tot nu toe niet bijster succesvol verlopen. Maar we hebben geen andere keuze…
Reacties (15)
‘Nepnieuws’ is een van de bouwstenen van het Internet. De ‘chaotische, anarchistische’ hobbyisten achter veel Internet ontwikkelingen (lees de Gongrijps en de CCC-ers etc, en voordat ik weer gecensureerd word: moet ik dit *echt* met citaten onderbouwen?) hebben zich altijd hard gemaakt voor een totaal gebrek aan identiteit op dit medium. Je moest vooral niet gedwongen worden om je te identificeren als je iets postte, want anders kwam de boze overheid je bij je lurven pakken.
Dat is natuurlijk wel enigszins verstandig (zie ook Gregorius Nekschot), maar aan de andere kant ook van die typische aluhoedje anarchistische, paranoïde onzin: zo hard is de overheid nu ook weer niet in je geïnteresseerd en by the way: er is altijd nog de grondwet en de rechter, nietwaar?
Maar enfin: omdat deze mensen zich zo druk hebben gemaakt voor anonimiteit, plukken we daar nu ook de vruchten van de andere kant van de medaille van, en die zijn: dat mensen zomaar iets kunnen posten, zonder dat zij zich druk hoeven maken dat mensen er achter kunnen komen wie zij zijn, en dat een stelling dus puur op de manier waarop het geschreven is, en hoeveel connecties iemand heeft, en niet hoe waar iets is, zich kan vermenigvuldigen.
Op Slashdot hebben we daar een voting systeem voor: trolls en onzin verdwijnen vanzelf in de prullenbak beneden een ‘leesbaarheids-grens’. Maar soms verdwijnen ook de onpopulaire waarheden daardoor. En kennelijk is dit systeem nooit tot Facebook doorgedrongen. En alleen daarom maakt plotseling iedereen en z’n moeder zich hier druk om.
Ik vind het een beetje raar citaat. Volgens mij is er helemaal geen gebrekkig aandacht voor overheden en hun handlangers in de massamedia. Integendeel zelfs, je kan geen artikel lezen over nepnieuws zonder dat het Kremlin vermeld wordt, ook in gevallen dat dat niet terecht is. En welke pogingen om sociale media te censureren bedoelt hij eigenlijk ? In totalitaire landen zie je dat wel, maar hier in het Westen lijkt iedereen toch vooral hard bezig te zijn om dat niet te doen.
Ik zie niet in waarom het publiek hier voor de verandering zou moeten zorgen, en ik zie het al helemaal niet gebeuren. Ik snap de weerzin tegen regulering niet zo goed. Bij alle nieuwe communicatiemiddelen hebben we regels moeten opstellen om het gebruik in goede banen te leiden; waarom zouden we daar bij internet vanaf zien ?
@1: Op Reddit heb je hetzelfde systeem en dat zorgt er alleen maar voor dat sociaal wenselijke uitspraken/waarheden prevaleren.
Nepnieuws = volksmennerij + centjes verdienen.
Poen en macht. Daar gaat het om in dit leven.
@2:
Ik wel. Van wie zou die regulering moeten komen? Overheden produceren zelf allemaal belangengebonden communicatie, propaganda of zoals het tegenwoordig heet nepnieuws. Wie kan zeggen dat hij daarboven staat? Wie kan met recht claimen de waarheid in pacht te hebben? Hamelink vertrouwt, als ik zijn betoog goed begrepen heb, geen enkele zender. Ik vind dat wel wat ver gaan. Maar dat het tegenwicht tegen leugens en verdraaiingen op de eerste plaats bij een goed opgeleide mediaconsument ligt geloof ik zeker.
@5:
Dat schijnt hier toch wel mee te vallen.
Maar wat wou jij zelf tegen een systematische aanval middels onderbuikgevoelens opwekkende nepnieuws om onze vrijheid en democratie te ondermijnen en om fascisten aan de macht te helpen doen?
@6: Zijn de fascisten al niet aan de macht? Onze democratie stelt weinig meer voor, het nieuws wordt gedomineerd door propaganda en de staat speelt onder één hoedje met grote ondernemingen. Het enige dat nog ontbreekt is geweld, maar zo lang burgers rustig thuis blijven is dat ook niet nodig. Voor de overige gevallen kan men rekenen op de Antifa.
@6: Je verwijst naar de persvrijheidscores. Ook in een land waar de pers vrij is produceert de overheid gekleurd nieuws. Er zijn meer voorlichters en pr mensen dan journalisten die dat kunnen corrigeren, hoe vrij ze ook zijn.
@2:
Deze kwam ik vandaag nog tegen: De VS wil zien wat visa-aanvragers op sociale media hebben gezet. Wat denk je dat daar het effect van is?
@8: Elders zijn ze al verder: Maleisië heeft de eerste nepnieuwsveroordeling al gescoord (nota bene naar aanleiding van een Mossadmoord) en de Filipijnen en Singapore voeren binnenkort ook nepnieuwswetten in.
@9 maar ja, zowel op de Filipijnen als in Singapore staan mensenrechten en democratie toch wel behoorlijk onder druk. En dergelijke wetten geven ruim de mogelijkheid om onwelgevallig (maar waar) nieuws ook te onderdrukken.
@3: Ja, Reddit is ‘gezellig’. Dat weet je als je er komt. En Ivo Niehe is ook ‘gezellig’. En ook dat weet je als je de TV aan zet. Is jouw punt dat gezelligheid geen bestaansrecht heeft? Dat onpopulaire meningen in de verdrukking komen omdat Reddit bestaat? Dear.
@5:
Ja, maar je hoeft bij regulering helemaal niet meteen aan censuur te denken. Waar ik het over heb zijn zaken als bronbescherming, laster, smaad, allemaal dingen die we zonder internet ook gewoon hadden, maar die in het digitale tijdperk niet meer zo goed functioneren.
Neem een hele simpele maatregel als advertenties op internet verbieden, bijvoorbeeld. Daarmee zou je het grootste deel van de problemen oplossen. In de praktijk is het natuurlijk niet haalbaar, maar er zijn enorm veel mogelijkheden zonder dat je meteen een ministerie van waarheid oid op moet gaan zetten. Ik vind het jammer dat de discussie elke keer stukloopt op dat angstbeeld.
Ik geloof niet in de goed opgeleide mediaconsument. Het probleem is, dat mensen eigenlijk twee verschillende systemen hebben om informatie te verwerken (nou ja … dat is een grove simplificatie, maar ik heb het van nobelprijswinnaar Kahneman, dus dan mag het). Je hebt een snelle, intuitieve manier, die vooral berust op emoties, en een langzame, reflectieve manier die vooral berust op de ratio. Desinformatie ontzenuwen kan je alleen maar met het tweede, langzame systeem doen, maar mensen hebben nogal de neiging om toch het eerste systeem te gebruiken, waardoor al die opleiding meteen in het water valt. Begrijp me niet verkeerd, het zou heel goed zijn om mensen te leren hoe ze desinformatie kunnen herkennen, maar het zal het probleem niet oplossen.
https://en.wikipedia.org/wiki/Thinking,_Fast_and_Slow
@12:
“je hoeft bij regulering helemaal niet meteen aan censuur te denken”
“Neem een hele simpele maatregel als advertenties op internet verbieden, bijvoorbeeld.”
LOL
Hoe gaat die laatste maatregel werken tegen nepnieuws, laster, smaad etc.?
Vaak hardstikke irritant hoor die advertenties, maar wat doen ze in deze discussie?
@13:
Well, die advertenties zorgen ervoor, dat internet een soort push-medium is geworden. Het geld wordt verdiend door ervoor te zorgen dat mensen jouw informatie onder ogen krijgen. Daar is een enorme infrastructuur voor opgebouwd, waardoor je heel precies die mensen kan bereiken die het meest gevoelig zijn voor je boodschap. In wezen is dat de manier waarop een groot deel van internet op dit moment functioneert.
Youtube is een mooi voorbeeld. Omdat het door advertenties wordt betaald, is het de bedoeling dat mensen zo lang mogelijk op de site blijven. Je krijg dus allemaal aanbeveling voor video’s die niet gebaseerd zijn op de inhoud van die video’s, maar simpelweg op het feit dat mensen graag naar die video’s kijken, met als gevolg dat je meestal slechts drie muisklikken van de eerste complottheorie verwijderd bent, terwijl de serieuze informatie niet in beeld komt.
@12:
Dat begint met het kennen van de feiten. Maar hoe weet je wat feiten zijn en wat fantasie? Er zit eigenlijk weinig anders op dan in vrijheid met elkaar te discussiëren en argumenten aan te voeren. Daarbij is consensus niet het doel, sterker nog, het is belangrijk dat er altijd tegenspraak blijft, hoe “fout” die ook is (zie “All Minus One” van John Stuart Mill).