Nederlanders studeren meer dan ooit

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Deze bijdrage verschijnt tegelijk op VKbanen.nl/onderwijs .

universiteiti

Het Hoger Onderwijs Persbureau kopte vorige maand in haar nieuwsbrief ‘Nederland scoort goed op onderwijs’ en baseerde zich hierbij op jonge cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. In 2007 had 31 procent van de 25- tot 64-jarigen in Nederland een diploma in het hoger onderwijs behaald, terwijl het gemiddelde in de Europese Unie rond de 25 procent ligt. Hoger opgeleiden zijn in ons land minder vaak werkloos, en het aantal hoger opgeleide werklozen daalde tot voor kort gestaag. Er wordt meer gestudeerd dan ooit.

In het studiejaar 2007-2008 stonden volgens het CBS in totaal 585 duizend personen ingeschreven in het bekostigde hoger onderwijs. Ruim 374 duizend studenten in het hbo en bijna 213 duizend op de universiteiten.

De hoongeluiden van de afgelopen jaren die studenten en pas afgestudeerden moeten aanhoren van hun voorgangers, zijn in het licht van de huidige omstandigheden misschien niet gepast. Het boek Vernieuwing in het Hoger Onderwijs (2006, Van Hout, red) stelt over het verschil in hoger onderwijs tussen vroeger en nu: ‘Zo was het tot in de jaren zeventig vrij normaal om tien jaar of langer over een rechtenstudie te doen die nominaal drie jaar duurde […] maar ook bij andere opleidingen studeerde men veel langer dan de cursusduur voorschreef.’

Zet de moderne student af tegen de studenten van voor de jaren zestig, die op kosten van gefortuneerde ouders of dankzij een renteloze lening in combinatie met een staatsgift zich volledig konden wijden aan de studie – en zelfs dat gebeurde niet altijd – en je mag concluderen dat de generaties te zeer verschillen om te kunnen spreken van een ‘daling van het niveau’.

Op internationaal gebied positioneren onze hogescholen en universiteiten zich steeds beter. Het aantal ingeschreven buitenlandse studenten groeide in cursusjaar 2007-2008 tot 6,9 procent, zo blijkt uit de het jaarboek van het Nuffic, de Nederlandse onafhankelijke non-profit organisatie voor internationale samenwerking in het hoger onderwijs.

Toch legt de instroom van buitenlandse studenten ook de verschillen bloot. De afdeling studentendecanen van de Universiteit van Amsterdam geeft desgevraagd als voorbeeld dat studenten uit voormalige oostbloklanden minder presteren, omdat in ons land meer analytisch en kritisch vermogen wordt geëist, in plaats van louter feitenkennis.

Meer leerlingen naar vwo
Vooralsnog is het hoger onderwijs de beste manier om een toekomst op te bouwen. Het nationale werkloosheidspercentage is onder mensen met een hoog onderwijsniveau het laagst, en dat aantal daalde tot voor kort. In 2006 was 3,5 procent van de hoger opgeleiden werkloos, in 2008 was dat 2,7 procent. Van de laag opgeleiden was in 2008 3,9 procent werkloos.

Volgens Bestel in Beeld 2008, een uitgave van het Ministerie van OCW, komt de stijging in het hoger onderwijs voort uit het toenemend aandeel van havo en vwo in het voortgezet onderwijs en uit de toegenomen doorstroom naar het hoger onderwijs. ‘Steeds meer leerlingen gaan naar havo/vwo. Tien jaar geleden was het percentage leerlingen dat in het vo voor het vmbo koos nog ruim tien procentpunt hoger dan voor havo/vwo. In 2008 gaan er iets meer leerlingen naar havo/vwo dan naar vmbo,’ aldus het rapport van het ministerie.

Sentiment
Zoveel kritiek er is op het huidige niveau van havo en vwo, zo graag halen de criticasters het verleden erbij om de vroegere gymnasia te bewieroken. Dat sentiment is wellicht een beetje vals. Een eeuw geleden (1904) was het aantal gymnasiasten in Nederland minder dan 2000. In het boek Trends in onderwijsdeelname uit 1998 (pdf) van Bob Kuhry lezen we dat in de periode 1970-1994 het aandeel van de jongeren dat een vwo-diploma behaalde steeg van 10 naar 15 procent. Die groei zie je automatisch terug in de cijfers van het hoger onderwijs.

Volgens The Lost Race Between Schooling and Technology (pdf), een paper uit 2003 (Een uitgave van het Centraal Plan Bureau), was de verhouding tussen het aantal hoger en lager opgeleiden in 1969 1 op 10. Volgens de recente cijfers van het CBS zou die verhouding nu dus bijna 1 op 3 zijn.

Natuurlijk is er een hoop kritiek te leveren op het hoger onderwijs, maar tel daarbij op dat de huidige student gemiddeld meer bijbaantjes heeft, meer vrijwilligerswerk doet en in korte tijd meer moet presteren en dat er van een universitair docent in 2009 meer wordt verwacht dan dat hij urenlang in een collegezaal oreert; dan gaat het, met de recente cijfers in het achterhoofd, misschien helemaal zo slecht niet in het hoger onderwijs.

Reacties (24)

#1 DJ

Ik verbaas mij wel eens over de kennis van bachelor studenten, of eigenlijk de ruimte tot verbetering daarin. Maar dat ligt denk ik er meer aan dat ik er twee niveaus boven hang dan dat zij zo dom zijn. Ik zou echt niet meer weten wat ik wist als bachelor(student). Een generatie zit er nog niet tussen. Verbaas mij wel met grote regelmaat aan de digitale kennis lacune bij hoogleraren… daar zit dan vaak wel weer een generatie tussen.

  • Volgende discussie
#2 Bif

Hoorde laatst van een zeer gewaardeerde hogeschooldocent (die in de seventies had gestudeerd) die met een stift op een smartboard ging schrijven.

En babyboomers maar kritiek hebben over de parate kennis van studenten…

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Terrebel

Dat valt mij hartstikke mee. Ik had de indruk dat er veel meer scholieren kozen voor VMBO dan voor havo/vwo. Dat is dus niet zo.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Bootvis

Ik zou een moeilijke studie doen maar ik en mijn collega-studenten gaan er allemaal vrij gemakkelijk doorheen*. En dat moet ook wel want lang studeren is onbetaalbaar maar het is verbazend hoeveel kans je hebt om het tentamen te halen door wat oude tentamens te bestuderen.

Dat wil niet zeggen dat het niveau laag ligt maar het zou nog een stuk hoger kunnen.

*Natuurlijk, survivorship bias en een relatief goed ingelichte keuze voordat men begon.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 ijsbrand

Wie de geschiedenis enigszins kent, weet dat Nederland tot voor enkele jaren onder het EU-gemiddelde scoorde waar het ging op hoger geschoolden. Voornaamste reden: een gebrek aan kortlopende hogere opleidingen. Dus voert men het bachelor/master systeem in, telt de bachelor/verlengde propedeuse ineens mee voor de statistieken en ziet: hosannah!

Terwijl er me niets veranderd lijkt, qua niveau.

De kwaliteit van het onderwijs, waar dan ook, is nauwelijks in cijfers te vatten. Of hoogstens door te meten hoeveel geld er direct aan een scholier of student wordt uitgegeven. En dit bedrag daalt al decennia op vrijwel alle fronten sterk.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 larie

“het zou nog een stuk hoger kunnen”..kudo voor U +1

Je bent vast zo’n student die vragen stelt, ip.v. “moeten we dit weten voor het tentamen?”..bliss.

ps: UVA wellicht? ;)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 JSK

Hmmm… weinig kritisch stukje. Denk aan: de mismatch tussen capaciteiten-vaardigheden-arbeidmarkt op de universiteit en de geldnood in het HBO (denk terugbetalen teveel geint Rijksgeld ivm HBO-fraude).

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 JSK

Bijvoorbeeld, over die mismatch op de uni. Veertig procent van de eerstejaars switched studie. Volgens mij studeert 10 a 15 procent van alle ooit enrolled studenten uberhaupt nooit af. In principe is dat pure deadweight loss.

(jaja, in elke zin modetaal)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 Bismarck

Ach, hoger onderwijs is dusdanig in niveau verlaagd dat iedereen die het wil doen en er het geld voor heeft (lees: ouders die willen dokken) het kan halen. Gevolg: Opleiding wordt weer een variabele die afhangt van sociaal-economische status van de ouders. Dat is ook lekker makkelijk, want iedereen met zo’n papiertje hoort dus bij het netwerk. Wel zo praktisch, in de jaren 70-80 moest je toch even een goede background check doen, of de gediplomeerde wel van goede stand was.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 SalonSocialist

4. Bootvis.

…want lang studeren is onbetaalbaar …

Persoonlijk, vind ik dit redelijk onzin.
1500 euro voor een jaar college is vrij weinig. Als je dat afzet tegen inkomen na je universiteit is het wel prijzig (denk aan gedorven inkomsten).

6. Larie.

Mensen die de vraag stellen: moeten we dit weten voor het tentamen dienen eigenlijk per direct van de universiteit afgeschopt te worden.

7. JSK.

Vraag is in hoeverre dat pure deadweight loss is. Ben al enkele malen mensen tegengekomen die na een stage zijn blijven plakken of op een andere wijze het papiertje gemist hebben
,maar toch in het vakgebied van hun studie terechtkomen. ‘T zullen er niet veel zijn ,maar toch een meningeen?

8. Ach, hoger onderwijs is dusdanig in niveau verlaagd dat iedereen die het wil doen en er het geld voor heeft (lees: ouders die willen dokken) het kan halen.

Dat geldt misschien voor een aantal makkelijke alpha studies ,maar voor de stevigere beta studies (wiskunde,econometrie) heb je toch gewoon inhoud nodig. De wil om uren te maken en je in te werken en stof eigen te maken. Geniale studenten daargelaten..

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 SalonSocialist

4. Bootvis.

…want lang studeren is onbetaalbaar …

Persoonlijk, vind ik dit redelijk onzin.
1500 euro voor een jaar college is vrij weinig. Als je dat afzet tegen inkomen na je universiteit is het wel prijzig (denk aan gedorven inkomsten).

6. Larie.

Mensen die de vraag stellen: moeten we dit weten voor het tentamen dienen eigenlijk per direct van de universiteit afgeschopt te worden.

7. JSK.

Vraag is in hoeverre dat pure deadweight loss is. Ben al enkele malen mensen tegengekomen die na een stage zijn blijven plakken of op een andere wijze het papiertje gemist hebben
,maar toch in het vakgebied van hun studie terechtkomen. ‘T zullen er niet veel zijn ,maar toch een meningeen?

8. Ach, hoger onderwijs is dusdanig in niveau verlaagd dat iedereen die het wil doen en er het geld voor heeft (lees: ouders die willen dokken) het kan halen.

Dat geldt misschien voor een aantal makkelijke alpha studies ,maar voor de stevigere beta studies (wiskunde,econometrie) heb je toch gewoon inhoud nodig. De wil om uren te maken en je in te werken en stof eigen te maken. Geniale studenten daargelaten..

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 Bootvis

@larie: Rotterdam natuurlijk.

Op mijn actieve betrokkenheid zou ik me niet voor willen laten staan. De hoeveelheid vragen die je stelt is denk ik ook afhankelijk van de grootte van de opleiding. Er is maar zoveel tijd en zinnigs om te vragen. Nooit een vraag stellen daarentegen voorspelt weinig goeds…

Met de vraag over tentamenstof is mijns inziens op zich is niks mis, stof die je echt niet hoeft te kennen kun je misschien beter in de vakantie na het tentamen of helemaal niet bestuderen. Zelfs een heel ijverige student kan maar een beperkte hoeveelheid opnemen in een bepaalde tijd.

@SalonSocialist: Het is in ieder geval duur en sommige studenten kunnen die kostenplaatjes niet goed inschatten. Snel doorstuderen, beginnen met werk en kosten besparen is voor hen prioriteit (vraag me niet waarom). Terwijl een studievertraging economisch heel verstandig kan zijn.

Ik doe econometrie en heel veel uren maken is niet echt nodig, tot mijn bestuursjaar liep ik nominaal en genoeg tijd over om nog veel meer te leren. Of misschien ben ik dan toch geniaal.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 DrBanner

@11: of misschien is econometrie toch weer niet zo overdreven moeilijk ;) – alleen moeilijk om studenten te vinden die EN wiskundetalent combineren met fundamenteel economische interesse — ‘sentiment en waardering van de markt’ meets ‘game theory’ zal ik maar zeggen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 Thomas van Aalten

@5 je aantijging gaat (gedeeltelijk) niet op. Het maba-systeem is juist ingesteld zodat er internationaal meer aansluiting gevonden kan worden. Op de site van het Nuffic staat een mooi overzicht van wat buitenlandse studenten allemaal moeten doorstaan om aan te sluiten op het Nederlands systeem.

Overigens komt 40 procent van de buitenlandse studenten uit buurland Duitsland, volgens de geschiedenis een land met goed ontwikkeld onderwijs. Er moet toch iets zijn dat ons land aantrekkelijk maakt, hoe graag je het niet zou willen.

We moeten realiseren dat het ‘niveau’ of de omvang van de vakkennis van studenten niet te vergelijken is met vroeger. Maar het geldt andersom ook; enkele academisch geschoolde taaldocenten op middelbare scholen houden vast aan een canon of een dogma, maar houden de modernste ontwikkelingen (ICT-onderwijs, moderne letteren, nieuwe media) niet of nauwelijks in de gaten.

Het is in Nederland mogelijk te stapelen. Van het mbo naar hbo naar universiteit; het komt weinig voor, maar het kan wel. Dat vind ik toch een verworvenheid.

En dit bedrag daalt al decennia op vrijwel alle fronten sterk.

CBS: “In vergelijking met 2000 zijn de overheidsuitgaven voor onderwijs in de EU als percentage van het bbp gestegen met 0,5 procentpunt.”

http://www.cbs.nl/NR/rdonlyres/427C971C-420F-4FD7-94AB-54D4EDCE1B67/0/2806g1.gif

Nederland geeft meer geld uit dan Engeland en Duitsland. Nog steeds te weinig, daar niet van.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 Thomas van Aalten

@5

http://www.cbs.nl/NR/rdonlyres/427C971C-420F-4FD7-94AB-54D4EDCE1B67/0/2806g1.gif

Nederland geeft meer geld uit (bbp) aan onderwijs dan bijv. Engeland en Duitsland. Het percentage is de afgelopen jaren gestegen. Nog steeds te weinig, dat zijn we met elkaar eens.

Verder valt mij op dat (met name) academisch geschoolde taaldocenten op de middelbare school nauwelijks volgen wat er gebeurt op het gebied van ICT-leermiddelen (archiefmateriaal op YouTube van Huxley tot Reve, aanleggen van wiki’s, open source leermiddelen etc.) nieuwe literatuur (welke docent is geabonneerd op de catalogi van de literaire uitgevers?), etc.

Dat studenten Economie niet meer het niveau of de attitude hebben van vroeger, is niet zo gek. Ze zullen inderdaad niet exact dezelfde taken kunnen volbrengen die hun voorgangers in 1969 deden. Maar diezelfde mensen die in 1969 handelswetenschappen studeerden en nadien nauwelijks de ontwikkelingen hebben gevolgd, moet ik nog zien overleven op een huidige Rotterdam School of Management. Het overgrote deel zal hopeloos falen. Dat is niet vreemd, ook niet erg.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16 parallax

Of nuttig, vooral.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#17 Bootvis

@11, sssst… En ook nog optimale keuze onder onzekerheid =)

Ik denk dat je wel gelijk hebt.

Wat moeilijk en makkelijk leerbaar is voor een willekeurige student hangt heel erg af van zaken zoals: talent, vooropleiding, interesses, kennissen, etc. Daarnaast verandert de stand van de wetenschap snel waardoor vergelijkingen tussen nu en vroeger al snel mank gaan.

Ik geloof alleen wel dat de prikkels die de universiteit of school krijgen niet altijd juist zijn. Beloning geschiedt op het aantal studenten en niet voor de aanwas van kennis. Direct gevolg is dat niet het uiterste van studenten wordt gevraagd. Dan gaan de studenten immers weg.

P.S. Econometrie aan de EUR is zeker aan te raden, het kan alleen nog beter ;)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#18 SalonSocialist

12. Bootvis laatste zin.

Je studeert misschien langer dan de studie nominaal duurt (klopt dat?). In zo’n geval hoef je ook niet zo veel uurtjes te maken.

studievetraging kan economisch handig zijn…in de trant van ik volg er een tweede studie naast??

15. Thomas tweede alinea.

Heel ambiteus als leraar om op middelbaar schoolniveau de laatste ontwikkelingen bij te houden ,maar veel dan meer dan theoretische excertitie lijkt het mij niet. Zeker als je leraar Frans of Duits 3 of 4 uurtjes per week weer de politieagent mag spelen en ondertussen een ‘lost soul’ de grammatica poogt bij te brengen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#19 Bootvis

Ik bedoelde het algemeen. En je kan nevenactiviteiten ontplooien die je studie vertragen maar:

1) Je een betere werknemer wordt omdat je dingen kunt doen die je later niet meer zo makkelijk kunt doen.

2) Werkgevers denken dat je een betere werknemer bent geworden waardoor ze je eerder aannemen met een beter salaris.

3) Je de kans geven een netwerk op te bouwen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#20 ijsbrand

@Thomas van Aalten: beste ongelovige Thomas, die CBS-cijfers zijn overheidspropaganda. Leugens. Verdiep je eens echt in de materie.

Ik heb het expres over de uitgaven per leerling, niet over de uitgaven aan onderwijs. Daar zit een nogal fundamenteel verschil in. Want alle extra uitgaven aan onderwijs gaan nu juist naar een nieuwe laag meevretende managers en andere overhead.

Als overheden willen dat cijfers liegen, dan kiezen ze altijd een definitie in hun voordeel.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#21 Thomas van Aalten

De comment edit deed raar. Tekst verdween, tekst verscheen. Vandaar twee blokken met min of meer dezelfde tekst.

@20 Geef jij les, Ijsbrand?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#22 Thomas van Aalten

@18 niet zo zuur. Zo gaat het op vele scholen niet.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#23 Bismarck

@11: “Dat geldt misschien voor een aantal makkelijke alpha studies ,maar voor de stevigere beta studies (wiskunde,econometrie) heb je toch gewoon inhoud nodig”

En die studies doet dus ook niemand meer. Je ziet daar al decennia een tegengestelde trend (algemeen steeds meer HO-studenten, in stevigere beta-studies steeds minder). Die zware beta-studenten vormen dan ook maar een te verwaarlozen fractie van de tienduizenden diplomanten die de hogescholen en universiteiten jaarlijks uitpoepen.

Bovendien maakt het voor de netwerkkindjes ook niet uit of ze een zware beta-studie doen of gewoon rechten, is alle twee een papiertje. Bij rechten heb je dan nog het voordeel dat je alvast vriendjes kunt maken met de kinderen van pa’s netwerk, want die kom je bij wiskunde niet tegen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#24 SalonSocialist

19. Bootvis.

Studievertraging is opzich niet erg ,maar moet wel verklaarbaar blijven.

22. Thomas.

Het maakt mij niets uit hoe het op een middelbare school gaat. Denk persoonlijk niet dat je van een uurtje interactieve les beter Frans gaat spreken. Sterker nog persoonlijk ben ik er van overtuigd dat resultaat in grote mate afhankelijk is van de leergierigheid van de leerling ,maarja probeer dat maar aan een 14-jarige uit te leggen.

23. Bismarck.

Touche. Overigens zegt het diploma opzich ook niet zoveel. Studenten tegen gekomen die een lichtgewicht Master er op nahouden terwijl anderen echt gewicht in de schaal proberen te leggen.

  • Vorige discussie