Nederland kiest: Sociale zekerheid en arbeidsmarkt

[i]Elke dag wordt er gepeild, redacties van praatprogramma’s draaien overuren en er zijn meer kieshulpen dan politieke partijen. Het aantal behandelde onderwerpen is echter beperkt (lees: het H-woord en coalitievorming). GeenCommentaar duikt een stuk dieper in de materie en zet voor een aantal onderwerpen de verkiezings- programma’s naast elkaar. Nu: Sociale zekerheid en arbeidsmarkt[/i].

Ontzettend veel gepraat over cijfers: Dat kenmerkt deze verkiezingscampagne. Wiens cijfers kloppen? Wie zal het zeggen? GC geeft voor de zekerheid maar even het woord aan het CPB voor de hoofdlijn:

“Over de sociale zekerheid verschillen de partijen van mening. De VVD en D66 zijn beide voorstander van netto ombuigingen op de sociale zekerheid (van achtereenvolgens 1 en 2 mld euro), terwijl de overige partijen juist meer middelen voor de sociale zekerheid ter beschikking willen stellen. De extra bepleite middelen liggen tussen 1,25 mld euro (ChristenUnie, SGP) en 3,75 mld euro (SP, GroenLinks).”

In deze quote van het CPB ontbreken de PvdA en CDA die extra middelen van respectievelijk 2 en 2,25 miljard euro ter beschikking stellen voor sociale zekerheid. Er is dus genoeg te kiezen als je alleen al naar de cijfers kijkt. Wil je bezuinigen op sociale zekerheid, dan kies je VVD of D66. Wil je er als kiezer meer geld in stoppen, dan heb je een aanzienlijk ruimere keuze. Maar er is veel meer dan alleen een macro-financieel verhaal. Er is ook het verhaal achter de cijfers: de concrete voorstellen die partijen doen voor de sociale zekerheid en arbeidsmarkt.

65 of 67
Er is vrij grote consensus over het optrekken van de pensioensgerechtigde leeftijd van 65 naar 67 jaar, met een paar uitzonderingen. CDA, PvdA, VVD, D66, ChristenUnie, PvdD en SGP stellen een verhoging van de AOW-leeftijd voor naar 67 jaar. PVV en SP willen de AOW-leeftijd handhaven op 65 jaar. GroenLinks pleit voor een flexibelere invulling, waarbij iedereen na 45 jaar werken een AOW uitkering krijgt. Nu de sociale partners al een principe-akkoord hebben over het verhogen van de AOW-leeftijd naar 67, lijkt het nauwelijks nog een vraag of de pensioensleeftijd omhoog gaat: De leeftijd waarop de AOW ingaat, gaat volgens het akkoord met ingang van 2020 naar 66 jaar en in 2025 naar 67.

WW
Mensen die vanuit een baan werkloos worden krijgen een uitkering vanuit de Werkloosheidswet (WW). Voorstellen om de WW aan te passen staan op de lijstjes van vele politieke partijen. De partijen die dit voorstellen koppelen deze wijziging vaak aan activerend arbeidsmarktbeleid, waarover later meer. CDA, VVD, D66 en GroenLinks willen de duur van de WW verkorten, maar de uitkering in die periode verhogen. De SP wil de WW niet veranderen, de PvdA vindt het bespreekbaar. De ChristenUnie gaat het verst in de hervorming van de WW: afhankelijk van het arbeidsverleden maximaal zes maanden.

Arbeidsmarktbeleid algemeen
Er is groeiende consensus onder politieke partijen waar de verantwoordelijkheid voor de arbeidsmarkt moet komen te liggen: bij de gemeenten. Daarbij is het uitgangspunt voor veel van de partijen dat de overheid bij het bieden van sociale zekerheid uitgaat van wat mensen nog wél kunnen in plaats van wat zij níet meer kunnen. In vakjargon noemen we dit ‘activerend arbeidsmarktbeleid’. Dit betekent onder andere mensen die niet of zelfs nooit gewerkt hebben activeren. Er is hierbij echter veel kritiek op de effectiviteit van reïntegratie(bedrijven), vanuit alle politieke windrichtingen. De oplossingen hiervoor liggen uiteen. De twee uitersten: de SP wil de marktwerking afschaffen, terwijl de VVD reïntegratie helemaal wil afschaffen door het budget van gemeenten weg te bezuinigen.

Onderkant arbeidsmarkt
Meest vergaand in de activering op de arbeidsmarkt zijn de VVD (zij wil de Wet Werk en Bijstand (WWB), de Wet Sociale Werkvoorziening (WSW) en de Wet Werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten (Wajong) gaan samenvoegen) en GroenLinks (Wet investeren in mensen). Belangrijk verschil tussen beide partijen is met name de inkomensondersteuning: GroenLinks wil hierbij het minimumloon garanderen, de VVD niet. Aan de andere kant van het spectrum staat de SP, die weinig ziet in hervorming van de arbeidsmarkt. CDA en PvdA staan in het midden: bestaande regelingen willen ze pas op termijn hervormen.

Slotsom
De VVD en D66 willen veruit het meest hervormen in de sociale zekerheid. Dit gaat gepaard met zeer grote bezuinigingen. Het CDA wil hervormen, maar zonder bezuinigingen. GroenLinks en ChristenUnie willen ook hervormen, maar investeren juist extra. De SP en de PvdA hervormen nauwelijks, maar investeren wel extra euro’s. Alle partijen, behalve PVV en SP, komen aan de pensioensleeftijd van 65. Om mensen te stimuleren om aan het werk te gaan via activerend arbeidsmarkt- beleid, gaan de VVD en GroenLinks het verst. Qua inkomensbeleid blijft GL daarbij echter in de buurt van andere linkse partijen, zoals SP en PvdA. De VVD bezuinigt wel flink op de uitkeringen. De klassieke rechts-links tegenstellingen over de sociale zekerheid brokkelen misschien wat af, als het puur gaat om inkomens- beleid blijft deze tegenstelling recht overeind.