Mensen van de 20e eeuw – een retrospectief van August Sander

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Cultureel redacteur De Duitse fotograaf August Sander (1876-1964) stelde zich vanaf 1915 één doel voor ogen; het in beeld brengen van de sociale lagen zoals die zich in zijn tijd manifesteerden. Hiertoe onderscheidde hij de volgende, volgens hem belangrijkste groepen mensen; de boeren, de handwerklieden, de vrouwen, de standen, de kunstenaars, de mensen in de grote steden en de laatste mensen. Hij ging daartoe veelal op zoek naar mensen uit de buurt van zijn woonplaats Keulen. Grofweg zijn de foto’s die worden getoond tijdens de tentoonstelling Mensen van de 20e eeuw in Foam Amsterdam op te delen in een drietal periodes; medio jaren dertig, vlak na de Tweede Wereldoorlog en medio jaren vijftig. Het is een omvangrijk project geworden waarbij Sander de tijd nam om ‘zijn mensen’ te fotograferen. Zonder enige vooringenomenheid en met liefde voor het geportretteerde, worden de foto’s van Sander gepresenteerd. Het project geeft daarmee een belangrijk sociologisch, historisch en inzichtelijk beeld van een tijdsspanne van dertig jaar in de vorige eeuw.

Wat direct opvalt bij het bekijken van de foto’s in de eerste zaal, is dat veel beroepen de grandeur van weleer kwijt zijn geraakt. August Sander In elke categorie zijn de beoefenaars van bepaalde functies zeer gesoigneerd en is het duidelijk dat men zijn/haar waardigheid vaak ontleende uit het beroep. Hierbij heeft Sander echter wel een kans gemist bij twee van de zeven categorieën; de afbeeldingen van de boeren zijn voornamelijk gericht op de zogenaamde herenboeren, een groep die maar ten dele representatief is voor het geheel. Slechts een enkele foto toont het diep doorgroefde gezicht van het zware leven op het platteland. De vrouwen zijn veelal gefotografeerd aan de zijde van mannen die belangrijke functies bekleedden. Alleen de foto van de secretaresse bij een radiostation toont een zelfbewuste vrouw als een soort van suffragette zoals die in die tijd in opkomst waren.

Bij de handwerklieden merk je dat er in de loop der jaren een soort devaluatie van het beroep is ontstaan; de opkomst van de diensteneconomie ten koste van de productie-economie is daar debet aan. Waar vindt men namelijk tegenwoordig nog beroepen als bijvoorbeeld meester-slotenmaker, meester-schoenmaker of meester-pasteibakker? Ook bij de autoriteiten is dit het geval; typerend is de afbeelding van een typische Swiebertje bromsnor die alleen al door de lengte van zijn snor gezag moet hebben ingeboezemd. Slechts bij de notabelen en de kunstenaars zie je dat deze nauwelijks aan verandering onderhevig zijn geweest. De blik is hautain en het voorkomen is nobel.

De meest indrukwekkende categorie is die van de laatste mens; hieronder schaarde Sander de mensen die er op één of andere manier niet bij hoorden in die tijd variërend van zieken, misvormden en doden. De twee lilliputters deden mijn meteen denken aan de film Freaks (1932) waarin onze kleine medemens tentoongesteld werd in het circus en langzaam maar zeker in opstand kwam tegen deze vorm van misbruik. Indrukwekkend is het dodenmasker van Sander’s zoon die vermoord werd in de Tweede Wereldoorlog, maar desondanks met vredige uitdrukking op zijn gezicht lijkt te zijn gestorven. August Sander was één van de eersten die aandacht schonk aan de mens die men niet wilde zien en heeft daarmee wellicht een bijdrage geleverd voor het begrip van ziektes of afwijkingen die eveneens onlosmakelijk met het leven verbonden zijn.

Foam

Reacties (11)

#1 larie

Bedankt @jorn, ik ga kijken a.s. zaterdag.

  • Volgende discussie
#2 Jorn

Voor de sargasso-lezers van het eerste uur is er ook dit in Foam: Paul Kooiker (doorklikken op show work). Het is Nsfw, maar onder het mom van kunst mag het natuurlijk!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Ruud Oost

@Jorn
De devaluatie van handwerkslieden is alleen hier in Nederland, in Duitsland word een goede ambachtsman/vrouw nog gewaardeerd. Daar hebben ze nog steeds het Meister en Gesellensysteem in de industrie.
Hier ben je de ‘bink’ als je achter een laptop in geklimatiseerd kantoor zit en in een leasebak rijdt (Oh… en je haar moet goed zitten, da’s ook belangrijk hier).

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 mescaline

Ik kan alleen maar aanraden om niet alleen de foto’s te bekijken, maar de oudjes ook op te zoeken, hun kranten eens te lezen, hun kook- en opvoedingsboekjes te bekijken, hun feuilletons en columnisten, hun films, muziek, haarlotion, kunstgebitten en protheses.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 larie

@mescaline: Van de meeste der dingen door je genoemd heb ik wel iets in mijn te grote garage/kelderkamers verzameling, het was mijn wieg.
De opvoedingsboekjes zijn het leerzaamst. Alhoewel de verzameling Margriet uit 50 etc of damesbladen uit 30 (opmerkelijk vooruitstrevend) ook wel kunnen boeien..ofzo..kunstgebitten heb ik niet.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 larie

Reageren op kunst posts.. Jorn..Crachàt ..dat voelt lekker…meer ajb :)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 mescaline

Vrijdagmiddag met mijn twee ademloos op Arte gekeken naar de Duitsche prestigefilm Der Baron von Münchhausen uit 1943, Agfa color, schitterende kleding, geweldige paleizen, ontembare levenslust, bezonnen wijsheid…

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Jorn

@larie: u vraagt en wij draaien!
Wat dat betreft is sargasso net de publieke omroep.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 larie

Al wat aardig keer heb je mij naar lokaties gedirigeerd of beter gezegd gedwongen zeg maar ..ik was er en bedankt,

Voor jouw,

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 larie

Gitaar met mijn vingers van binnen uit bekeken, met 40 jaren mic erbij.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 Jorn

@Larie: dat is een grootse eer, dank!

  • Vorige discussie