Machtsstrijd in de Arabische wereld

Foto: . Shell (cc)

ACHTERGROND - Het conflict met Qatar gaat om meer dan een televisiezender.

Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten en een aantal andere Arabische landen hebben de strijd aangebonden met Qatar. Ze hebben de diplomatieke banden met het (buur)land aan de Perzische Golf verbroken en een aantal eisen gesteld, waaronder het stopzetten van de zender Al Jazeera. Dat punt viel de westerse media het meest op. De achtergrond van het conflict gaat wel iets verder. Qatar wordt gestraft omdat het een eigen weg kiest en zich onttrekt aan het gezag van de heersers op het Arabisch schiereiland: de Saoedi’s en hun vrienden in de VAE.

Ook de suggestie dat het bezoek van Trump de aanleiding is geweest voor de verbreking van de banden met Qatar lijkt voorbij te gaan aan de werkelijke oorzaak van het conflict. Trump heeft weliswaar bij de Saoedi’s aangedrongen op maatregelen tegen terroristische groepen. En een van de eisen die aan Qatar zijn gesteld gaat ook over het afzien van de financiering van terroristen. Maar hier geldt het verhaal van de pot en de ketel. Qua steun aan terroristen mogen de Saoedi’s eerst wel eens naar zichzelf kijken. Achter het lijstje eisen gaat een oude strijd schuil om de macht in het soennitische deel van de Arabische wereld.

Voor Paul Aarts, docent internationale betrekkingen aan de universiteit van Amsterdam en veelgevraagd expert inzake de politiek in het Midden-Oosten, komt het conflict met Qatar niet uit te lucht vallen. Hij ziet sinds het aantreden van de nieuwe Saoedische koning Salman, begin 2015, een verscherping van de hegemoniale ambities van Saoedi-Arabië op het Arabische schiereiland. Die ambities heeft de regerende koninklijke familie Saoed al veel langer. Maar Salman voert de druk op nadat hij eerst in eigen huis schoon schip heeft gemaakt onder de bestuurlijke elite. Coming man is zijn zoon, Mohammed bin Salman, die bij de machtswisseling ook tot Minister van Defensie is benoemd en verantwoordelijk is voor de gruwelijke oorlog in Jemen. Hij is onlangs gepromoveerd van vice-kroonprins tot kroonprins.

De kern van het conflict, zo vertelde Aarts op een bijeenkomst van GroenLinks, heeft te maken met een tegenstelling binnen de soennitische tak van de politieke islam. Het conservatieve, nationalistische en xenofobe Saoedi-Arabië staat al jaren voor een ultra-orthodox wahhabisme dat absolute onderwerping eist aan het gezag van de koning, tevens religieuze leider. Van alle soennieten en van alle soennitische regeringen. Een van de grootste tegenstanders in de Arabische wereld van de Saoedi’s is de Moslimbroederschap, een religieuze, sociale beweging die gelovigen meer van onderaf verenigt en die met politieke partijen ook meedoet aan democratische verkiezingen, zoals in Egypte na de Arabische Lente en in de Palestijnse gebieden met Hamas.

Qatar, zelf alles behalve een democratie, steunt de Moslimbroederschap vanuit het streven een eigen, onafhankelijke positie op te bouwen. En dat is tegen het zere been van de Saoedi’s die vrezen voor ondermijning van hun gezag. In feite ligt daar ook het motief voor de oorlog in Jemen.

Saoedi-Arabië wil koste wat kost ervoor zorgen dat Jemen binnen de Saoedische invloedssfeer blijft. De Houthi’s proberen zich daar juist aan te onttrekken. Zij zijn  een Noord-Jemenitische groep die als sjiitisch te boek staat, maar die volgens Aarts eerder dichterbij de soennieten staat dan bij de sjiieten. Ook hier gaat het niet op de eerste plaats om een conflict tussen soennieten en sjiieten, of tussen Saoedi-Arabië en Iran. Iran is wel betrokken, maar heeft het eigenlijk veel te druk met Irak en met Syrië. Jemen is op de eerste plaats het slachtoffer van de nieuwe, agressieve koers van Saoedi-Arabië dat alle macht in de soennitische wereld naar zich toe wil trekken.

Geld genoeg om te overleven

Tot nu toe geeft Qatar geen krimp. De tegenstanders worden weggezet als ‘bullebakken („bullies”) en terroristen die een klein landje aan zich onderhorig willen maken met hun onredelijke en schijnheilige eisen. Er is geen enkel klein land veilig is als die bullebakken hun zin krijgen. En dat het antwoord op hun eisen dus, samengevat, “Nee!” is.’ En niemand hoeft er op te rekenen dat de boycot waarmee wordt gedreigd Qatar enig economisch nadeel gaat opleveren. We hebben 340 miljard dollar in kas, zegt de baas van de centrale bank Abdullah bin Saud al-Thani.

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Tillerson gaat nu een poging tot bemiddeling doen. Het complete pakket eisen van de Saoedi’s en hun bondgenoten acht hij onhaalbaar. En Tillerson heeft ook nog te maken met afwijkende standpunten op de thuisbasis. Trump vindt het wel mooi dat Saoedi-Arabië er hard ingaat. Maar gevreesd wordt voor vertraging bij de aanpak van het terrorisme en ook bij onderhandelingen over een vredesregeling in Syrië.

Breuken met gevolgen

Het FD citeert Amy McAlister, een Britse analist die nog meer nadelige gevolgen ziet van het conflict met Qatar. ‘In het extreme geval dat Qatar de GCC [het samenwerkingsverband van de Golfstaten, JvD] moet verlaten, dan kan het zijn dat Qatar, Iran en Turkije een front vormen tegenover Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten, Bahrein en Egypte. Dat zal meer onzekerheid in de regio brengen’, aldus McAlister. ‘Economische partners worden gedwongen te kiezen tussen de twee kanten en dat zal ook de investeringen remmen, in het bijzonder die uit het buitenland.’ Tillerson, de man van het bedrijfsleven, zal er dus alles aan doen om het niet zover te laten komen. Het is de vraag of de Saoedi’s bereid zijn hun ramkoers te verlaten.

0

Reacties (8)

#2 Jos van Dijk

@1: Als een VAR-ambassadeur bij de VS aandringt om afstand te nemen van rapporten die de schending van mensenrechten in de regio aan de kaak stellen weet je wel hoe laat het is.

Interessant is ook dat zijn connecties met de huidige Amerikaanse president Trump aangehaald zijn via diens schoonzoon Jared Kushner. “These days, Otaiba’s influence is waxing thanks to his close relationship with President Donald Trump’s son-in-law and top adviser Jared Kushner.” Kushner, onroerend goed handelaar, zoals zijn schoonvader, is een fervent aanganger van de huidige Israëlische regering. Hij levert financiële steun aan de Joodse nederzettingen op de Westbank

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Bolke

@2: Dat niet alleen, de golfstaten waren ook zeer grote sponsoren van Clinton, washington is gekocht en betaald door de golfstaten.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 gbh

Volgens andere bronnen draait het conflict meer om de relatie Qatar-Iran.

https://www.nrc.nl/nieuws/2017/05/29/knallende-ruzie-in-de-golf-steunt-qatar-stiekem-iran-10272613-a1560754

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Bismarck

“dan kan het zijn dat Qatar, Iran en Turkije een front vormen tegenover Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten, Bahrein en Egypte.”
Dat is dan toch ook geen gemakkelijk front, gezien de tegengestelde belangen van Turkije en Iran in Syrië. Overigens mag Irak (dat toch behoorlijk op een lijn zit met Iran) wel aan het rijtje toegevoegd worden.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 gbh

@5:

Overigens mag Irak (dat toch behoorlijk op een lijn zit met Iran) wel aan het rijtje toegevoegd worden.

Dat was vooral met Nouri al-Maliki en daarom moest hij ook aftreden.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Jos van Dijk

@4: De connectie met Iran is afleiding van waar het om gaat, zoals ik schreef en zoals Roelants ook bevestigt:

Het is niet de eerste Golfse ruzie over Qatars buitenlandse politiek. Onder aanvoering van Saoedi-Arabië trokken de andere Golfstaten in 2014 hun ambassadeurs uit Qatar terug om Tamim te dwingen zijn warme steun voor Moslimbroederschappen her en der in de wereld stop te zetten. Dat ging toen met name over de Egyptische Broeders, die juist met veel Saoedisch en Emiraats geld door legerleider Sisi uit de macht waren gezet. Na acht maanden bond Tamim in, maar zeker niet helemaal. De geestelijk leider van de Broederschap, Yusuf al-Qaradawi, woont nog steeds in Qatar, evenals Hamasleider Khaled Meshaal.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 gbh

@7: Het broederschap en het kindje daarvan hamas worden ook gesteund door Iran.

Qatar vs. Saudi Arabia: How Iran and the Brotherhood Tore the Gulf Apart

http://nationalinterest.org/feature/qatar-vs-saudi-arabia-how-iran-the-brotherhood-tore-the-gulf-21068

  • Vorige discussie