Laten we eens ophouden over dat basisinkomen

Foto: klokwerk (cc)

ANALYSE - Op zijn blog beschrijft Ronald Mulder de moeilijkheden van de discussie over het basisinkomen, en stelt hij een concrete route voor. 

Het idee van een onvoorwaardelijk basisinkomen voor iedereen is een van de beste ideeën ooit. Het zou een paar belangrijke economische en sociale problemen oplossen en het zou de sociale zekerheid toekomstbestendig maken. Helaas is het ook een van de slechtste verhalen ooit. Het verhaal lijkt zo frontaal in te gaan tegen een aantal diep verankerde normen en waarden, dat veel mensen hun oordeel al klaar hebben lang voordat ze de werkelijke implicaties van het idee tot zich hebben laten doordringen. Bovendien: zo eenvoudig als het idee is, zo moeilijk is de uitwerking. In plaats van praten over de exacte bestemming kunnen we beter beginnen de goede kant op te bewegen.

Het lever-effect
Sinds een kleine anderhalf jaar ben ik, met anderen, bezig Nederland rijp te maken voor experimenten met een onvoorwaardelijk basisinkomen. In dat anderhalf jaar heb ik heel vaak te horen gekregen dat ik een hippie, een communist, een uitvreter en een luilak ben, die gedreven wordt door afgunst en naïef idealisme. Overigens heb ik bijna net zo vaak te horen gekregen dat ik een vazal ben van de elite en het grootkapitaal, dat ik de transitie naar een eerlijke en duurzame samenleving wil blokkeren en dat ik de arbeiders wil degraderen tot knechten van de staat. En gelukkig heb ik ook heel veel mensen horen zeggen dat dat een heel goed idee is, dat basisinkomen.

Wat ik bijna nooit heb gehoord is: “Basisinkomen? Daar heb ik eigenlijk geen mening over.” Het basisinkomen heeft wat in mijn familie het lever-effect heet. Je houdt ervan of je haat het, een middenpositie is er niet. En wat me ook is opgevallen: zowel onder de de voor- als de tegenstanders bevinden zich mensen met een heel merkwaardig beeld van een basisinkomen. Veel mensen hebben een hele uitgesproken mening over iets waar ze zich eigenlijk niet zo goed in verdiept hebben. Dat gaat nog een stapje verder dan het lever-effect.

Bedrieglijk eenvoudig
Het onvoorwaardelijk basisinkomen is een eenvoudig en helder idee. Je kunt het in één zin uitleggen. Iedereen krijgt maandelijks een bedrag dat voldoende is om sober van te leven, zonder dat daar een verplichting tegenover staat en ongeacht zijn inkomen, vermogen of de samenstelling van zijn huishouden. Dat moet iedereen toch kunnen begrijpen, zou je zeggen. Maar nee: “We hebben in Nederland al een basisinkomen. Dat heet de bijstand.” Tja. Lees de definitie van basisinkomen, zoek voor de zekerheid ook nog even “bijstand” op op Wikipedia en vergelijk de twee, zou ik zeggen. Maar zo ver komen veel mensen niet. Iets in het verhaal maakt dat ze zijn opgehouden met luisteren en dat ze hun mening al klaar hebben.

Het nadeel van de korte en krachtige formulering is voorts dat mensen van alles er omheen zelf gaan invullen. Of juist weglaten. Zo zijn er mensen die lijken te denken dat alle salarissen worden afgeschaft: “Dus iedereen krijgt hetzelfde? Dat werkte in de Sovjet-Unie ook zo lekker.” Nee, een basisinkomen, het woord zegt het al een beetje, is de basis van je inkomen. Daar bovenop kun je meer verdienen, bijvoorbeeld door te werken.

Een vaker voorkomend misverstand is dat het basisinkomen bovenop alle bestaande systemen komt, dus dat er verder niets wijzigt: “Alle Nederlanders tussen de 18 en 65 een basisinkomen geven van € 1000 per maand kost € 120 miljard. Dat is onbetaalbaar.” Nee, een basisinkomen vervangt de bestaande uitkeringen, toeslagen, heffingskortingen en aftrekposten. Je krijgt een heel nieuw systeem van belastingen en sociale zekerheid. Je kunt er voor kiezen om zo’n nieuw systeem budgettair neutraal in te voeren, maar je zou ook kunnen verdedigen dat het iets mag kosten, omdat er sterke aanwijzingen zijn dat een basisinkomen besparingen oplevert op andere begrotingshoofdstukken: zorg, welzijn en justitie.

En zo zijn er meer keuzes te maken. Je kunt er voor kiezen om de financiering helemaal uit de inkomstenbelasting te doen, dat levert een vrij hoog tarief op, maar je kunt er ook voor kiezen om een groter deel van de belastingopbrengst uit omzetbelasting en/of vermogensbelasting en/of belastingen op grondstoffen te halen. Hoe dan ook, betaalbaar is het zeker. € 120 miljard is veel geld, maar ons nationaal inkomen ligt in de buurt van de € 600 miljard. We hebben het geld; het is puur een verdelingsvraagstuk. En hoe die verdeling uitpakt hangt helemaal af van hoe je het basisinkomen precies inricht en financiert. Dit alles betekent ook: het idee is dan wel eenvoudig, maar de uitwerking allerminst. De eenvoud is bedrieglijk.

Twee valkuilen
De bedrieglijke eenvoud van het idee levert, zo heb ik gemerkt, twee valkuilen op die eigenlijk niet te omzeilen zijn in een gesprek over het basisinkomen.

De eerste valkuil is de allergische reactie. De eerste paar woorden van de beschrijving van het idee van het basisinkomen, “iedereen krijgt”, zijn voldoende om een groot aantal mensen in de gordijnen te krijgen. “Hoezo krijgen? Werken voor je geld!” roept rechts. En links: “Hoezo iedereen? Waarom zouden we de rijken geld geven?” Daarmee zitten de oren vervolgens dicht en is het denken geblokkeerd. Het nog kortere verhaal, “gratis geld voor iedereen”, is wat dat betreft nog erger. Uitleggen helpt niet, net zoals je atheïsten niet in het hiernamaals kunt laten geloven door het beter te beschrijven. Je zult het moeten laten zien. Dat is ook de reden dat ik me inzet om experimenten van de grond te krijgen.

De tweede valkuil is die van de duivelse details. De beste manier om het basisinkomen voor de komende tien jaar van de politieke agenda te houden is tegen de voorstanders te zeggen: “Goed idee! Zodra jullie met een uitgewerkt voorstel komen, voeren we het de volgende dag in.” Het idee is zo groot en zo veelomvattend, en de voorstanders zijn zo divers, dat er geen sprake kan zijn van een breed gedragen blauwdruk. Anders gezegd: elke specifieke uitwerking leidt tot zulke grote herverdeeleffecten (groepen die er tientallen procenten op voor- of achteruit gaan) dat dit in het Nederlandse politieke bestel onhaalbaar is.

De valkuilen zijn breed en diep. Dus hoe goed het idee ook is, ik geloof niet dat het ongeschonden de overkant haalt. Ik geloof niet dat er op een dag in Nederland een meerderheid is voor zo’n radicale verandering.

Maar het roer moet wel om
Tegelijk wordt steeds duidelijker dat het huidige sociale en fiscale stelsel kraakt in al zijn voegen. Het is grotendeels opgehangen aan het uitgangspunt dat een groot deel van de bevolking een stabiele baan heeft die voldoende oplevert om een huishouden mee draaiend te houden en ook nog wat aan de belastingdienst af te dragen. De globalisering, de technologische ontwikkelingen en niet te vergeten de demografische trends hebben dat uitgangspunt behoorlijk aangetast; de basis van ons sociale en fiscale stelsel wordt smaller en smaller. Om het betaalbaar te houden wordt er al decennialang geschaafd en gerepareerd en weer geschaafd en gerepareerd.

Het resultaat is een stelsel waarin negentig procent van de huishoudens maandelijks geld krijgt van de overheid in de vorm van een toeslag, uitkering of voorlopige teruggave. Een stelsel waarin twintig procent van de actieve beroepsbevolking, namelijk ongeveer 750.000 zzp’ers en ongeveer evenveel flexwerkers, nauwelijks bediend worden. Een stelsel waar “aan de onderkant” mensen nauwelijks mogelijkheden meer hebben om hun situatie te verbeteren: gaan samenwonen, een krantenwijk nemen, een slaapkamer aan een student verhuren — als je een uitkering hebt is het óf verboden, óf je kunt het verdiende geld direct weer inleveren. Een stelsel, ten slotte, waarin dwang, repressie en wantrouwen een steeds grotere rol spelen en waarin tegelijk geen enkele garantie is dat iedereen krijgt waar hij recht op heeft (en ook niet meer dan dat).

Dát is uiteindelijk de reden om na te denken over een onvoorwaardelijk basisinkomen. Niet als als armoedebestrijding, niet als inkomensherverdeling en niet als werkgelegenheidsmaatregel. Daar zijn efficiëntere maatregelen voor te verzinnen. Ook niet omdat het zo lekker simpel en efficiënt is en het een heleboel ambtenarij scheelt. Dat is allemaal bijvangst. Het basisinkomen is een aantrekkelijk idee als belangrijke bouwsteen van een toekomstbestendig sociaal en fiscaal stelsel, een stelsel met een focus op arbeid (betaald en onbetaald) in plaats van banen.

Een toekomstbestendig stelsel
Er zijn wat mij betreft drie eigenschappen die een onvoorwaardelijk basisinkomen, of een negatieve inkomstenbelasting zo u wilt, bijzonder interessant maken als hoeksteen van een toekomstbestendig sociaal en fiscaal stelsel.

De eerste eigenschap is dat het mensen keuzevrijheid biedt. Iedereen heeft de mogelijkheid om studieverlof te nemen, of zorgverlof, of een sabbatical, zonder dat hij honger hoeft te lijden. De drempel om voor jezelf te beginnen wordt met een basisinkomen een stuk lager; de (financiële) onzekerheid wordt immers kleiner. Maar ook de onderhandelingspositie van werknemers verbetert hierdoor: met name voor onaangenaam werk zal beter betaald moeten worden. En, heel belangrijk, werk dat nu onbetaald is krijgt met een basisinkomen een impliciete beloning. Kortom, de mogelijkheden om in vrijheid te kiezen om te doen wat je zelf waardevol en belangrijk vindt nemen toe, en dat is vooruitgang.

De tweede is dat het mensen in staat stelt om zelf hun situatie te verbeteren. Een basisinkomen is “voldoende om sober van te leven”; geen vetpot dus. Maar het is onvoorwaardelijk; je mag al je creativiteit en al je andere talenten aanwenden om je inkomen aan te vullen. Bijna iedereen heeft wel enige verdiencapaciteit. In het huidige stelsel kun je, als je in de bijstand zit, je situatie alleen verbeteren door een voltijds baan te vinden. Met een basisinkomen loont het ook om kleine baantjes of losse klussen aan te nemen: werken loont altijd. Daarnaast kun je je situatie verbeteren door samen te gaan wonen, een kamer te verhuren of je oude moeder in huis te nemen. Doordat het basisinkomen individueel is, kosten dit soort beslissingen je niet een deel van je uitkering, toeslag of vrijstelling.

De derde eigenschap van het basisinkomen: het geeft mensen ruimte om zich om elkaar te bekommeren. Het is nu vaak moeilijk om betaald werk te combineren met zorgtaken en vrijwilligerswerk. Dat komt niet alleen door het sociaal en fiscaal stelsel, het komt door de functiescheiding die we overal in de samenleving hebben aangebracht en die door het sociaal en fiscaal stelsel wordt ondersteund. Weet u nog, die participatiesamenleving, dat idee dat burgers wat meer voor elkaar zorgen en minder wegdelegeren naar de overheid? Dat is niet zo’n heel raar idee, en in het licht van de vergrijzing misschien wel onontkoombaar, maar dan moeten er nog heel wat randvoorwaarden worden ingevuld. Een basisinkomen kan daaraan bijdragen.

Een mogelijke route
Dus, we hebben een goed en belangrijk idee, maar het gaat nooit ingevoerd worden. Het is te radicaal. Hieronder doe ik een poging om het minder radicaal te maken door het uit te smeren over kleine stapjes, gedurende een lange periode. Het is een denkrichting, geen uitgewerkt plan, dat heeft niet zo veel zin voor zo’n lange termijn.

Zzp’ers en andere ondernemers die onder de inkomstenbelasting vallen (dus niet vanuit een BV ondernemen), hebben in Nederland recht op een aantal belastingvrijstellingen. De Commissie Van Dijkhuizen, die adviseert over de herziening van het belastingstelsel, heeft berekend dat deze ondernemers over de eerste € 25.000 die ze verdienen geen belasting betalen, en dat dat de schatkist € 1,8 miljard per jaar kost. Het lijkt mij wat ruim, die € 25.000. Laten we voor de zekerheid zeggen dat die belastingvrije voet voor ondernemers € 18.000 is. Het zou € 18 miljard kosten om ook de andere Nederlanders van 18 tot en met 66 jaar oud zo’n belastingvrije voet van € 18.000 per jaar te geven.

Waarom zou je dat doen? Omdat € 18.000 per jaar, of € 1.500 per maand, in Nederland een minimum-inkomen is. Het is precies het (bruto) wettelijk minimumloon, en ietsjes meer dan de bijstand voor een kostwinner. Het is onzin om op dit minimumniveau belasting te heffen; wat je binnenhaalt moet je in 99 van de 100 gevallen weer teruggeven als huur- of zorgtoeslag. Die € 18 miljard zou je kunnen financieren door de hypotheekrente af te schaffen (circa € 10 miljard), alsmede de huur- en de zorgtoeslag (samen € 7,5 miljard).

De crux is: dit hoef je niet in één keer te doen. Desnoods doe je er 18 jaar over. Elk jaar de belastingvrije voet met € 1.000 verhogen en de kosten daarvan afknabbelen van de toeslagen en aftrekposten, zodat mensen de tijd hebben om hun situatie aan te passen.

Daarmee hebben we dan een flink deel van de rondpompmachine en van de hoge marginale tarieven op en vlak boven het minimumloon aangepakt, maar nog niets gedaan aan de armoedeval en de positie van uitkeringsgerechtigden. Sterker nog, we hebben ze stiekem hun huur- en zorgtoeslag afgepakt.

Daarom zou je de belastingvrije voet refundable moeten maken, met andere woorden: een negatieve inkomstenbelasting invoeren. Verdien je minder dan de belastingvrije voet, dan krijg je het verschil maal een bepaald negatief belastingpercentage, zeg 50%, terug van de belastingdienst. Deze tax credit is helemaal onvoorwaardelijk en individueel. Als in de loop der jaren de uitkering via de fiscus toeneemt, kun je de uitkering via de sociale dienst (die wel aan allerlei voorwaarden gebonden blijft) gaan afbouwen.

Na verloop van tijd zullen steeds meer uitkeringsgerechtigden die nog enige verdiencapaciteit hebben er dan voor kiezen de sociale dienst vaarwel te zeggen. Misschien blijft de sociale dienst nodig voor een soort van bijzondere bijstand voor wie helemaal geen verdiencapaciteit heeft, misschien ook niet. Dat zien we tegen die tijd wel.

Tenslotte
Het onvoorwaardelijk basisinkomen is een goed en belangrijk idee, maar dat is ook precies wat het is: een idee. Een utopie, zo u wilt. Je kunt niet serieus verwachten dat het van de ene dag op de andere ingevoerd gaat worden. Het staat te ver af van de status quo, het is te radicaal, het is een te grote sprong. Dat verandert niet door erover te discussiëren. Integendeel. Tegenstanders overtuig je er niet mee: zij geloven er gewoon niet in. En voorstanders blijken het op belangrijke details helemaal niet met elkaar eens te zijn. Je moet het laten zien. Met experimenten, met pilots, en door een route in te slaan die ongeveer de goede kant opgaat en die zowel de overheid als de burger voldoende tijd geeft om zich aan te passen aan wat er gebeurt.

Ronald Mulder is ondernemer en econoom, en tevens mede-initiatiefnemer van MIES en Ons Basisinkomen

Reacties (40)

#1 Omstander

Uitleggen helpt niet, net zoals je atheïsten niet in het hiernamaals kunt laten geloven door het beter te beschrijven. Je zult het moeten laten zien. Dat is ook de reden dat ik me inzet om experimenten van de grond te krijgen.

Kun je even expliciteren of je al dan niet atheïst bent? Want ik, atheïst, voel me een beetje bedreigd nu…

  • Volgende discussie
#2 Krekel

Dit stuk is goed.

Jammer dat mensen te druk zijn met werken om het te lezen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Joop (proefkonijn)

http://www.geenstijl.nl/mt/archieven/2015/05/meteen_invoeren_dit.html

Meer voorstander van ‘basisbaan’, dan basisinkomen. Omdat basisinkomen is te vrijblijvend, teveel gebaseerd op vertrouwen, dus erg naïef. We zullen wel zien, financieel niet te onderbouwen.

Bij invoering van basisinkomen zal altijd sprake zijn van verplichtingen, zoals in Tilburg niet (zelfs geen solli plicht), maar je hebt bijvoorbeeld de tegenprestatie naar vermogen.

B

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Bernard Weiss

Helder, duidelijk en geloofwaardig stuk. Ik ben al langer overtuigd van het basisinkomen, maar loop ook stuk op de problemen bij het invoeren. “Big Bang implementaties” brengen op deze schaal onaanvaardbare risico’s met zich mee: de oplossing zal in “kleine stapjes implementaties” zitten. Het risico daarvan zit ‘m in de verwatering die tijdens een dergelijk langdurig proces kan optreden.

Hier heb je een oplossing, die mits uitgesmeerd over pak ‘m beet vijfentwintig jaar redelijk kan worden uitgevoerd. Door politici die een horizon van maximaal twee jaar hebben. Hoe kansrijk is dat?

Dat is het grote probleem bij het invoeren van dit soort ingrijpende maatregelen: moderne politici (of liever gezegd, de huidige politici) zijn niet in staat op de lange termijn te denken.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Joop

@4.

Wel een dooddoener zeg over die politici, uiteindelijk moet de ambtenarij het uitvoeren. En die lopen lang genoeg door om een lange-termijnvisie te hebben.

Net zoals een politiek bestuurder klussen van zijn voorgangers overneemt. Die gaat niet plotsklaps wat totaal nieuws verzinnen, want dat krijgt hij in zijn ambtstermijn van een paar jaar niet uitgevoerd.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Inkwith Barubador

Ik kan al één heel praktisch bezwaar verzinnen: we hebben vrij verkeer van personen binnen de EU. Hoe voorkom je dat half Europa naar Nederland komt om een basisinkomen op te souperen?

Bezwaar 2: de belastingdruk voor bedrijven gaat flink omhoog. Dat wordt gecompenseerd doordat ze minder loon hoeven te betalen. Klinkt leuk, maar ik zie al aankomen dat er allerlei juridische trucs worden uitgehaald waardoor bedrijven in het buitenland belasting betalen, en in Nederland de lonen.

Je legt de bal zo wel heel erg bij de morele instelling van bedrijven. Die, zoals we weten, nog wel eens te wensen over laat.

Er zijn vast nog een hoop andere bezwaren te verzinnen. Maar het kan geen kwaad erover na te denken en hier en daar eens te experimenteren.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 herry

Heel herkenbaar dat eerste deel. Je ziet dat mensen niet rationeel zijn maar vooral meningen hebben die gebaseerd zijn op onwetendheid en onbewuste aannames/overtuigingen. Dat niet alleen; ze worden zelfs agressief als je aan hun heilige huisjes komt. Een idee als basisinkomen lijkt een regelrechte aanval te zijn op hun gevoel van orde en zekerheid. Het tast hun mens- en wereldbeeld aan en dat is zeer bedreigend.

Je voorstel om het idee van het basisinkomen in stapjes in te voeren is het overdenken waard al vrees ik wel dat de tijd ons gaat inhalen. De nood en de spanningen op de arbeidsmarkt en in de sociale zekerheid zijn inmiddels erg hoog. Aan de andere kant is een pontificale invoering van een basisinkomen natuurlijk ondenkbaar.Daarvoor zijn de meningen te verdeeld en de effecten op alle levensterreinen te onbekend. Dat is niet te overzien. Dus ja, een experimenteel invoeren van maatregelen en goed meten wat de effecten zijn en deze dan ook terugkoppelen lijkt een verstandige keuze.

In ieder geval beter dan maatregelen en wetten invoeren op basis van crisismanagement zonder een idee waar we met onze maatschappij heen willen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 børkbørkbørk

> een basisinkomen vervangt de bestaande uitkeringen, toeslagen, heffingskortingen en aftrekposten.

Dus ook huurtoeslag en hypotheekrenteaftrek? Dan kun je de invoering wel op je buik schrijven. Zowel de niet-werkenden die te duur wonen als de werkenden die hun hypotheek net kunnen betalen onder het huidige systeem zullen hun huis uit moeten.

Verder gebruik je twee maandbedragen (€1000 om aan €120G te komen en €1500 voor de belastingvrije voet). En om €120G weg te kunnen geven moet van alles en nog wat zwaarder belast worden en dat wil de Nederlander niet.

Voor de rest is het allemaal wensdenken zonder onderbouwing. En die onderbouwing kan ook door een pilot niet geleverd worden. Verder is het stuk niet rationeel (@7), omdat de tegens niet eens genoemd worden, laat staan dat het een neutrale afweging van voors en tegens is.

Laten we er inderdaad maar over ophouden.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 Olav

@6:

Ik kan al één heel praktisch bezwaar verzinnen: we hebben vrij verkeer van personen binnen de EU. Hoe voorkom je dat half Europa naar Nederland komt om een basisinkomen op te souperen?

Logisch: door het basisinkomen alleen te verstrekken aan Nederlandse staatsburgers. En door er bovendien voor te ijveren dat het basisinkomen ook in de rest van Europa wordt ingevoerd.

Bezwaar 2: de belastingdruk voor bedrijven gaat flink omhoog. Dat wordt gecompenseerd doordat ze minder loon hoeven te betalen.

Dat ligt er maar helemaal aan hoe de bekostiging van het BI precies geregeld wordt.

Klinkt leuk, maar ik zie al aankomen dat er allerlei juridische trucs worden uitgehaald waardoor bedrijven in het buitenland belasting betalen, en in Nederland de lonen.

Waar er risico bestaat op dat soort trucs zal men ze dus voor moeten zijn, door sluitende regels op te stellen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 Olav

@8:

> een basisinkomen vervangt de bestaande uitkeringen, toeslagen, heffingskortingen en aftrekposten.

Dus ook huurtoeslag en hypotheekrenteaftrek? Dan kun je de invoering wel op je buik schrijven. Zowel de niet-werkenden die te duur wonen als de werkenden die hun hypotheek net kunnen betalen onder het huidige systeem zullen hun huis uit moeten.

Als het basisinkomen ook de huurtoeslag moet vervangen, dan zal het bedrag dus eenvoudig hoog genoeg moeten zijn om mensen niet in de problemen te brengen. Of misschien moeten de huren wel omlaag.

HRA moet sowieso dood, ongeacht een eventueel basisinkomen. Net als huurtoeslag drijft HRA de prijzen op. Het is op die manier vooral een indirecte subsidie aan de banken. Wie zonder HRA zijn hypotheek niet kan betalen heeft dus teveel betaald voor zijn huis en daardoor teveel geleend van de bank.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 Joop

Het lijkt een beetje op liever iedereen arm, dan de kans om rijk te worden.

Zeker het punt dat mensen in uitkering te dicht zitten bij mensen die minimumloon verdienen, zorgt voor wrijving. Of het waar is of niet, kan niet.

En dat is het punt onderin is er veel haat en nijd, jij werkt hard in de fabriek of een call centre, en degene naast je slaapt uit tot 12 uur. Als er geen verplichtingen meer zijn, krijg je dat soort uitvreters alleen maar meer. Dat wordt niet getolereerd door de goegemeente.

Wel mijn goede wensen naar mensen in uitkering die soms meer dan 30 uur vrijwilligerswerk doen. Die voldoening eruit halen, en s avond moe voor de tv zitten. Daar heb ik respect voor, en die mensen krijgen te weinig respect.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 børkbørkbørk

@10: Als het basisinkomen ook de huurtoeslag moet vervangen, dan zal het bedrag dus eenvoudig hoog genoeg moeten zijn om mensen niet in de problemen te brengen.

Dat is echt onrealistisch. Want dan moet voor iedereen het basisinkomen omhoog.

> Of misschien moeten de huren wel omlaag.

Of misschien moet het eten wel gratis. Of de auto’s. Dat scheelt ook geld. Nee, een basisinkomen past vrij slecht bij deze maatschappij en aangezien die zo slecht nog niet is, is het een idioot plan.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 Joop

En wat dacht je van de verschillen zoals een gezonde alleenstaande man die gewoonweg niet wil werken, en een alleenstaande moeder die veel kosten voor haar kids van eerstgenoemde man erbij heeft (want ze krijgt natuurlijk geen alimentatie van genoemde luiaard), of een chronisch zieke/ gehandicapte. Dan moeten er weer allemaal regelingen bij. En de laatstgenoemden zijn nu al de klos bij de bezuinigingen.

Dat gaat het basisinkomen niet veranderen. Of het wordt weer een bureaucratisch gedrocht, zoals we nu kennen met de participatiewet.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 herry

@11 “En dat is het punt onderin is er veel haat en nijd, jij werkt hard in de fabriek of een call centre, en degene naast je slaapt uit tot 12 uur. Als er geen verplichtingen meer zijn, krijg je dat soort uitvreters alleen maar meer. Dat wordt niet getolereerd door de goegemeente.”

Je typeert precies een denkfout; over rationeel gesproken….

Hard werken in een callcenter is vooral veel uren maken om aan voldoende inkomen te komen. Je doet het niet voor je lol. Daar zit het fenijn. Bij een onvoorwaardelijk basisinkomen hoef niemand dit nog te doen. Dan ga je ook uitslapen en leukere/zinvollere dingen doen en als je wat tekort komt ga je een paar uurtjes werken.

Verder kun je op geen enkele manier weten waarom die ‘uitvreter’ thuis zit. Misschien is hij wel een stuk slimmer dan jij….

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 herry

Waarmee ik tevens maar wil zeggen dat de werkgever die klotewerk aanbied tegen te lage betaling in de problemen komt bij een basisinkomen.

In mijn ogen is een bedrijf dat alleen nog kan bestaan door vervelend werk aan te bieden tegen een te lage betaling en uitgeklede arbeidsvoorwaarden moreel failliet.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16 Joop

@14/@15.

Daar gaat de economie, liever lekker leuke dingetjes doen dan werken voor je geld. Als dat basisinkomen nationaal wordt ingevoerd ben ik weg. Want dan is NL binnen een aantal jaren failliet. NL moet het van de middenstand hebben, en gelukkig gaan veel mensen nog akkoord met het ‘lage’ inkomen. Want liever werken, dan handje ophouden, zit er bij veel mensen nog in.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#17 anton e

@11 ik heb liever een scenario waarin dat vrijwilligerswerk gedaan wordt. Zonder dat daar zon ‘nobele’ opoffering voor nodig is. Doorgaans voegt dat werk echt wat toe. Het is immers belangrijk genoeg dat we het zonder beloning nog steeds doen.
Bullshit jobs zoals het call center daarintegen, liever kwijt dan rijk.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#18 herry

@16

Ik hoor het al; het arbeidsethos zit diep, heel diep. Terug naar de 19 eeuw dan maar…….

Nederland en de meeste bedrijven zijn al failliet.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#19 P.J. Cokema

@12: “Of misschien moet het eten wel gratis”.

Als geld het probleem is, dan schaffen we toch het geld af?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#20 børkbørkbørk

@19: Ja, dat is eigenlijk wel zo simpel.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#21 børkbørkbørk

@14: Een paar uurtjes bijwerken in een call-center? Moet jij eens kijken wat er kan gebeuren als er een basisinkomen zou zijn.

Mogelijkheid 1: de lonen gaan allemaal omlaag, en al helemaal de laagste lonen. Gevolg: een paar uur bijwerken levert een paar schamele rotcenten op, 40 uur per week bijwerken net genoeg.

Mogelijkheid 2: de belastingen gaan omhoog en de bedrijven verplaatsen het makkelijkste werk naar het buitenland. Gevolg: er is geen callcenter om bij te werken.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#22 Bernard Weiss

@10: Naast de inkomenspolitiek die dringend en dramatisch op de schop moet (lees: het basisinkomen), zal eigenlijk gelijktijdig het volkshuisvestingsbeleid op de schop moeten.

We moeten naar een woonbeleid, en af van het projectontwikkelaarsbeleid. Dat betekent een woningvoorraad opbouwen die voor de gehele bevolking voorziet in een redelijke woning voor een redelijke prijs (naar inkomen en vermogen).

Nu is het de cultuur dat iedereen zo veel mogelijk een koopwoning moet hebben, of je ‘m nu kunt betalen of niet. Dàt beleid moet net zo hard veranderen als het inkomensbeleid van dit moment. Wonen naar wat je kunt betalen, en bij voorkeur zonder daarvoor schulden te maken.

Het gros van de Nederlandse koopwoningbezitters “huurt” toch al levenslang van de bank….

Dat geldt natuurlijk ook voor het zorgbeleid: ook dat moet grondig en ingrijpend op de schop.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#23 Bernard Weiss

@11: In de praktijksituaties waar het basisinkomen is uitgeprobeerd blijkt oha het uitvreten juist af te nemen, verbazend genoeg. In plaats van mensen dood te slaan met regeltjes en verboden werkt het geven van ruimte juist stimulerend voor het eigen initiatief.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#24 Bernard Weiss

@16: Je spreekt jezelf tegen, dat zie je toch zelf ook wel?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#25 Jaap Walhout

@8 @11 @16 @21 Lees het voorstel van Robin Fransman eens. Hij laat met een vrij eenvoudig voorbeeld zien dat een fiscaal gefinancierd basisinkomen prima haalbaar is. Tevens lost een dergelijk aanpak een aantal van de huidige knelpunten op.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#26 børkbørkbørk

@25: als jij het prima vindt dat de uitkering voor een alleenstaande zakt naar €760/m en de gevolgen op de huizenmarkt en zo voor lief neemt, natuurlijk. Laat ze maar lekker voor zichzelf zorgen. Of nee, daar was dat basisinkomen juist voor bedoeld, toch?

Trouwens, de studiefinanciering is al afgeschaft en die berekening gaat ervan uit dat de inkomsten gelijk blijven. Valt dat tegen, dan gaat het basisinkomen navenant omlaag.

Verder is het vooral een herverdeling van geld onder de armen, en het werkloos maken van de UWV en belastingmedewerkers. Lekker nuttig.

Er mag aan het huidige systeem van alles mankeren, maar de concrete bezwaren zijn tandenborstelcontrole en wel/niet samenwonen. De enorme veranderingen van een onbewezen systeem is niet het antwoord op dergelijke problemen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#27 Anton Evening

@26: De utopie van basisinkomen komt mede voort uit die tandenborstelcontrole-cultuur en een bewezen nutteloze werklozenindustrie, die ondertussen meer kost dan defensie of onderwijs.

Het basisinkomen mag je vooralsnog onbewezen noemen, van het huidige systeem weten we wél dat het failliet is.

Maar goed, schaf bovengenoemde af en verder geen basisinkomen. Dan zijn we al een heel eind.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#28 herry

@26: Juist dat zo achteloos voorbij gaan aan de ernst van dat tandenborstelsymbool bewijst hoe weinig je er van begrijpt. Wel of niet samenwonen hoort een vrije menselijke beslissing te zijn in een vrij land. En niet eentje die of onmogelijk of juist aangemoedigd word door het belang van geld.

Werkelozen staan aan de meest bizarre controle bloot sinds de tweede wereldoorlog. Gedwongen tot werk dat niemand anders wil doen, gevangen in een administratief-juridisch systeem waar je niet uit komt. Lang leve de vrijheid. Anderen werken zich de schompes in k*tbaantjes om de eindjes bij elkaar te knopen. Werkelozen en werkenden zouden de handen juist ineen moeten slaan vanuit het gezichtspunt dat ze beiden slachtoffer zijn van het zelfde systeem.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#29 Joop

@28.

Samenwonen hoort niet samen te hangen met wel of geen geld.

Ben ik mee eens, helaas zal dat nooit veranderen. En inderdaad worden mensen met relatie en wellicht kinderen niet aangemoedigd samen te wonen, want uitkering en toeslagen omlaag. Negatieve gevolgen voor de woningmarkt, en voor de relatie, en voor de eventuele kids.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#30 Inca

@26,

Verder is het vooral een herverdeling van geld onder de armen, en het werkloos maken van de UWV en belastingmedewerkers. Lekker nuttig.

Je toon impliceert dat je het niet zo interessant vindt, maar het lijkt mij nou juist cruciaal. Een gigantische hoeveelheid stress, onzekerheid en chaos weg voor een substantieel deel van de zwakkere groepen in ons land, en daadwerkelijk doen waar men zo graag over droomt: het schrappen van zinloze uitvoeringstaken van de overheid.

Heel veel winst.

Wat betreft de mensen – als we per se niet willen dat deze mensen bij het UWV en de belastingdienst werkeloos worden, dan zouden we de kennis en expertise kunnen ombuigen naar een paar andere belangrijke terreinen: het UWV zou zich kunnen richten op het beschermen van de arbeidsomstandigheden en opsporen van alle misselijke trucjes waarop werkgevers de regels omzeilen, en de medewerkers van de belastingdienst zouden zich kunnen richten op de grootscheepse belastingontwijking bij anonieme bv’tjes en multinationals.

Heel veel winst voor ons als samenleving, en qua uitgaven budgetneutraal.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#31 Anton Evening

Overigens doen we (ikzelf ook) hier nu precies wat @0 betoogt niet te doen.

Want ook bij tegenstanders zijn de problemen van veregaande controle en ’t failliete UWV bekend (Zie bijvoorbeeld borkborkbork en Joop hierboven). Op dit punt moet daarom toch wel een brede consensus te bereiken zijn. Echter, wanneer we vervolgens basisinkomen roepen zullen toch een hoop mensen de hakken in ’t zand gooien. Dat gaat immers ontzettend hard tegen (overwegend traditionele) normen en waarden in.

Dit lijkt mij een reden waarom bijvoorbeeld SP zo principieel tegen is.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#32 Bernard Weiss

@31: De SP is in wezen een inherent conservatieve partij.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#33 Klokwerk

“Want ook bij tegenstanders zijn de problemen van veregaande controle en ‘t failliete UWV bekend (Zie bijvoorbeeld borkborkbork en Joop hierboven).”

Ik denk dat veel mensen die problemen afdoen als ‘uitvoeringsprobleempjes’, niet inherent aan het systeem. Dat zijn dan meestal de mensen die zich er ook niet zozeer in verdiept hebben.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#34 børkbørkbørk

Het zit ook niet in het systeem. Vroeger ging het kennelijk beter, dus dat kunnen we gewoon herhalen. Maar de politieke wil is er niet. Heb je wel eens gezien hoeveel stemmen rechts haalt? Heel erg veel. Veel mensen willen geen gratis geld voor werklozen. Er is geen of weinig empathie met de ander. Dat is het probleem. Niet dat er geld wordt rondgepompt (iets wat het basisinkomen natuurlijk niet verandert).

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#35 Klokwerk

Kijk, zo een reactie dus.

Ik heb het idee dat veel mensen nog niet in de volle breedte beseffen wat er aan de hand is met de sociale zekerheid. Het schip is al decennialang onder zijn eigen onvolkomenheden aan het bezwijken. Misschien moeten we daar eerst eens beginnen.

Het ging vroeger ging het helemaal niet beter. Vroeger bleek een groot deel van de bevolking onterecht in de WAO te zitten, en ook vroeger al was de uitstroom uit de bijstand minimaal.

Dat werd wel geaccepteerd, maar is natuurlijk onacceptabel.

Daarbij zijn tijden veranderd: onder druk van de steeds internationaler wordende markten en het verschijnen van andere arbeidsrelaties (ZZP’er, flexwerker) is langzamerhand de beroepsbevolking sterk aan het veranderen: vaste contracten verdwijnen en flexwerkers en zzp’ers wordt de nieuwe norm (het betreft nu al één derde van alle werkenden en het groeit rap).

Pogingen van Asscher om dit effect tegen te gaan, verhevigen dit in praktijk alleen maar (in plaats van dat meer vaste contracten worden aangeboden worden flexwerkers eerder ontslagen).

Flexwerkers waren ooit bedoeld als “schil” om de vaste contracten te beschermen en de klappen op te vangen. Maar die schil wordt nu de norm. Ik vond dit altijd al de asociale linkse politiek, een menselijk schild opbouwen van tweederangsmedewerkers om de sociale rechten van de vaste krachten te beschermen, maar nu krijgt links het lid op de neus.

Het probleem is dat ons sociale stelsel niet is ingericht op een arbeidsmarkt waarin flexwerkers en zzp’ers de dienst uitmaken.

Er moet een anders sociaal stelsel komen dat niet uitgaat van “banen” maar van “werk”. Precies zoals dit artikel betoogt. Er moet een stelsel komen dat mensen die op-en-aan werk vinden en weer verliezen, toch goede zekerheid kan bieden. Het huidige systeem loopt die mensen alleen maar voor de voeten. En de veranderingen die nu worden aangebracht maken het alleen maar erger.

Een systeem van negative income tax zou dat alternatief heel goed kunnen zijn.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#36 GerritB

@35: @ Klokwerk
Dit is me uit het hart gegrepen.
De arbeidsmarkt moet eindelijk eens een keertje gelijkgeschakeld worden.
Of iedereen een vast contract, of iedereen is flexwerker, uitzendkracht of zzp er.
De hedendaagse werkgever kijkt wel drie keer uit voor dat hij iemand in vaste dienst neemt.
Want CAO, periodieke salarisverhogingen, einde carriere vergoedingen en zo voort.
Laat iedereen gewoon uitzendkracht worden, dat houdt de werknemers scherp, maar ook de werkgevers.
–> een uitzendkracht heeft een opzegtermijn van 8 uur!!
En voer nu eindelijk dat basisinkomen een keertje in.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#37 Klokwerk

Dank, ik kan mij daar ook heel druk om maken. Vooral maak ik me druk om de mensen met een vast contract, of een leuk pensioen, die de problemen met de sociale zekerheid wegwuiven als schoonheidsfoutjes en zich afvragen waarom niet ‘iedereen gewoon een vast contract’ krijgt. Makkelijk denken vanuit jouw positie! Als links gekenmerkt wordt door solidariteit, zijn deze mensen alles behalve links.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#38 børkbørkbørk

Dus jij wilt weinig zekerheid voor een deel(*) vervangen door geen zekerheid voor iedereen? Lijkt me ook geen plan.

(*) in 2014 waren er 7.5M werknemers en 1.5M zelfstandigen (die natuurlijk bij lange na niet allemaal zzp’er waren), en 0.6M werklozen/arbeidsongeschikten volgens het CBS.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#39 Anton Evening

@34: Zoals ik al aangaf, de werklozenindustrie levert niks op en kost ons 6,5 miljard per jaar! Afschaffen/verkleinen levert een kleine, daadkrachtige overheid op: Met minder regels, minder bemoeizucht, meer ruimte voor autonome beslissingen voor het individu en bovendien kans op belastingverlaging.

Hiermee wil ik aangeven dat ook vanuit rechtse, individualistische overtuigingen er behoorlijke aansprekende argumenten zijn. De progressieve VVD tak en d66 moet dit ook aanspreken.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#40 Klokwerk

@Borkborketc:

Ofwel je reageert niet op mij maar op iemand anders, of je hebt verdomd slecht gelezen, of je wilt het niet begrijpen. Laat ik het op het eerste houden. Maar in het geval van de tweede optie:

Neen, ik wil dat iedereen dezelfde goede sociale zekerheid krijgt. Met een basisinkomen of negative income tax, of welk ander alternatief voor onze sociale zekerheid dat ik goed zou keuren ook, is iedereen in ieder geval verzekerd van een inkomen op het bestaansminimum, zonder dat hij daarbij een hele ambtelijke molen door moet, vervolgens verboden wordt werk aan te nemen op straffe van kortingen, en naar de pijpen van het UWV of de sociale diensten moet dansen.

Maar integendeel de kans krijgt te verdienen en daarover weer belasting te betalen als hem dat lukt. Zoals het eigenlijk zou moeten zijn dus.

Daarbovenop zijn mijns inziens ook aanvullende inkomensverzekeringen nodig en noodzakelijk. Een basisinkomenstelsel of negative income tax spreekt dat ook niet tegen.

Waar we in ieder geval vanaf moeten, is dat de sociale zekerheid slechts voor een deel van de werkenden geldt. Want dat is niet alleen ronduit asociaal (en dat werp ik iedereen in het gezicht die dit blijft verdedigen), het is bovendien een doodlopende weg, want het zorgt ervoor dat iedereen uiteindelijk toch wel in flexwerk belandt, en zo worden al die mooie verworvenheden vanzelf ondermijnd.

En iedere zelfbenoemde ‘socialist’ die dat niet ziet is of dom en kortzichtig of heeft kennelijk dubbele belangen (daarvoor zijn de positie van de vakbonden en de werknemers van het UWV en een makkelijk doch half en schadelijk verhaal houden voor werknemers kennelijk belangrijk dan solidariteit en de toekomstvastheid van het stelsel).

Verder is toch echt één derde van de werknemers zzp’er of flexwerker. Daarbij horen dus ook de mensen die werken als uitzendkracht, oproepkracht of met een 0 urencontract.

Die mensen hebben allemaal verminderde sociale rechten.

Ronduit schandalig. En schadelijk bovendien.

  • Vorige discussie