Kunst op Zondag | Watch

Deze week: Hoe kan meer zien dan wat er is?
Onlangs stootte ik op een prent van Hans Holbein de jonge.
Een typische Duitser (grondig!), en niet onbelangrijk in zijn tijd: maakte de overgang van katholiek naar de tegenstander. Dat behelsde voor een kunstenaar een bepaalde moed, want de kkerk was van de afbeeldingen en het grote geld. Absoluut genie, zonder twijfel, en zijn talent lijkt gemaakt voor z’n tijd: de renaissance. Een WYSIWYG, eeuwen voor op z’n tijd. Als je er eentje gezien hebt innetecht, dan vergeet je dat nooit meer. Je kan van ver staan of dichtbij – hij is en blijft een van de weinige kunstenaars die op elke afstand telkens andere wonderlijkheden tonen. Maar. Duitser zijn heeft ook zijn andere zijde. Je ziet het bij Dürer, je voelt het bij Beuys, en Anselm Kiefer ràmt het erin: ze hebben daar wat te weinig zeebriezen. Volkomen humorloos gaan die Teutonen te keer. Maar nu: de stuff! de Prent dus. Waar deze KoZ over gaat. ±700 Kb!

Na de klik: ontraadsel ’t geheim van hoe die Renaissancen oplichters zijn – of toch niet?

Het heeft een beetje weg van 50 ways to kill your lover, maar dat is het niet, geloof me. Mijn liefde voor Holbein is onvoorwaardelijk, enkel overstegen door die voor de renaiccanse zelf misschien. Nee: dit is een pleidooi voor het merkwaardige verband dat er is tussen anno nu en anno toen. Dit is namelijk een overgetraceerde foto. Meneer Holbein ging achter een camera (obscura) staan, en tekende wat hij op de glasplaat zag over op perkament. Er werden kopieën gemaakt, bijvoorbeeld deze, om als volwaardige tekening door het leven te gaan (wellicht bedoeld om de opdrachtgever zijn fiat te krijgen omtrent stijl en compositie) en andere om als schaalmodel te dienen voor het echte/grote werk.

Laat mij u enkele voorbeelden geven. Op het veld, als het ware.
1: het gordijn lijkt enkel gehangen met als doel de kamer donker genoeg te maken voor de camera.
2: de (neem ik aan) gamba; we zien hier wellicht een toevoeging  van de kunstenaar – achteraf. Wat één van de vele bewijzen kan zijn voor de ‘operatie overtrek’.
3: de lijnen van het borduurkussen zijn òver de mouw van de dame ervoor getekend. Highly illogical.
4: het boek is er later bijgevoegd. Later: dat wil zeggen, op hetzelfde moment als alle overtrekkies.
5: twee overbodige figuurtjes. Het leuke is: hun lijnen volgen de schaduwen die zich fotografisch aftekenen (!), niet hoe een tekenaar ze natuurlijk verbeeldt. Plus: de figuren zouden nooit het uiteindelijke doek halen.
6: dit is hoegenaamd géén perspectief van een natuurlijk oogpunt. Het is door de lens in de diepte afgeplat. Natuurlijk denkt de kenner dan meteen aan iets heel anders intrigerends van de heer Holbein: ditte namelijk… Voor veeel kunsthisterici een groot raadsel, wat mij betreft: Teutoonse humor. Het is zonder twijfel een verwijzing naar a: de nakende dood van de afgebeelde heren wiens kop deraf zou gaan in een religioot dispuut, en b: Holbeins eigen gebruik van de camera obscura -mèt lens. Oja, voor de liefhebbers: hier een (héél!) groot orgineel, en hier dat wat ik gefotosjopt heb naar soort van ware dimensies toe.
7: even naast de zoektocht naar Watch is waar en watch niet? melden: Holbein is herkanbaar aan zijn Teutoons/Renaissancemaniertjes via deze dame haar neus – in feite: de helft van de personen op deze tekening/studie hun neus. Namelijk: de ‘Driekwart’. Het lesboek zegt in dezes: Plaats het model zo, dat de punt van de neus precies zo gedraaid is dat hij de rand van de kaaklijn raakt. Je proeft het: véél rede. Redenaissance.
8: heel schattige weggever dit: de vingertjes zijn getekend zoals gevraagd: “hou je hand alsof je een boek vasthoudt“. En daarna is er een boek overgetekend, dus.
9: geen enkele tekenaar haalt het in z’n hoofd om nìet de gordijnlijntjes door te trekken. Hier wordt er netjes gestopt aan de blaadjes van de dingen in de pot.
10: bon. We zijn gearriveerd aan de breinbreker van deze week. Goed opletten.
Wat zien we hier (volgens mij): een pendulumklok. Wanneer is die uitgevonden? 1656 door ons aller Christiaan Huygens. Wanneer is deze tekening gemaakt? 1527, dus. 124 jaar verschil.

Nu goed. Ik kan mijn liefhebbersdilletantenoog wel langs de rechte lat leggen, en zeggen en wensen wat ik wil, – behalve deze anomalie.
Kortom: kan iemand mij vertellen dat deze klok (?) wèl iets is wat thuishoort op deze magische striptekening?