Ook deze Kunst op Zondag is geïnspireerd door een van de reacties op ‘Tentegenovertentoonstelling’, dat handelde over het naast of tegenover elkaar geëxposeerde werk van verschillende kunstenaars, uit verschillende tijden en/of stromingen.
Vorige week namen we drie keer een paus naar aanleiding van deze reactie. Nu maken we dankbaar gebruik van de de andere reactie:
Het zou misschien wel interessant zijn om het werk van Charlotte Salomon te zien naast de schilderijen van Keith Haring. Beiden leefden voor hun schilderwerk, en bij beiden kon je op hun werk zien wat hen bezig hield, allebei figuratief. En beiden stierven tragisch jong. En ze waren allebei, als ik dat woord mag gebruiken, gepassioneerd bezig met hun schilderwerk.
Tja, welke kunstenaar leeft niet voor zijn/haar werk. Bij Salomon en Haring kun je ook stellen dat hun werk een middel was de aldoor aanwezige dood te trotseren.
Charlotte Salomon kwam uit een familie waar zelfmoord erfelijk leek te zijn (haar moeder, een tante, haar oma en drie andere familieleden doodden zichzelf), ze vermoordde haar grootvader met een omelet, leefde onder de continue dreiging van de Holocaust en werd zelf op 26-jarige leeftijd in Auschwitz vergast. Ze had nu 100 kunnen zijn.
Kristallnacht, gouache op papier – tussen 1940 en 1942.
Keith Haring kwam uit een veel gelukkiger familie.
Hij voelde een dreiging van een andere orde. Groeide op met de Koude Oorlog, de Vietnam oorlog, het nucelaire tijdperk (kernwapens en kerncentrales), waarvan voor hem een minder concrete dreiging uitging dan die Charlotte Salomon had te verdragen. Hij werd persoonlijk getroffen door de gevolgen van AIDS en stierf op 31-jarige leeftijd. Hij had nu 59 kunnen zijn.
The Life of Christ – 1990. Een drieluik in de Grace Cathedral’s Interfaith AIDS Memorial Chapel in San Francisco. Hij maakte dit werk enkele weken voor zijn dood.
Charlotte Salomon is bekend van één groots werk: “Leben? oder Theater? Ein Singespiel”. Op aanraden van haar huisarts begon ze er aan om te voorkomen dat ze knettergek werd na de zelfmoord van haar grootmoeder en het beroerde gedrag van haar grootvader.
Het is een autobiografie in een serie gouaches, met teksten op transparante bladen die over de gouaches gelegd kunnen worden. Het zou het scenario voor een opera kunnen zijn, omdat bijna alle tekst gezongen dient te worden. Natuurlijk is er later ook een echt “zangspel” van gemaakt.
Haar leven en werk is zelfs in een balletvoorstelling gegoten.
Keith Haring’s leven is met een musical vereerd. Hij heeft in 1984 een groot doek gemaakt voor het ballet “Le mariage du ciel et de l’enfer” van choreograaf Roland Petit (Meer over ‘The marriage of heaven and hell’ in dit artikel, zie 6e alinea).
The Marriage of Heaven and Hell – 1985.
Ook Keith Haring maakte boeken. Zijn ‘Journals’ zijn misschien het meest te vergelijken met Salomons werk. De Keith Haring Foundation heeft zijn dagboeken deels gedigitaliseerd en op Tumbrl gezet.
Het werk van beide kunstenaars lijkt naïeve kunst. Dat van Salomon meer naar voorbeeld van Duitse expressionisten als Ernst Ludwig Kirchner en Max Pechstein of wellicht een enkel werk van Henri Matisse. Harings strak gestileerde werk lijkt verwant aan ´art brut´ en Jean Dubuffet, hoewel hier wat werk (of meer) van Paul Klee ook van invloed lijkt te zijn geweest.
_by_Paul_Klee,_1937.jpg){kind=link}
Nachwort
Lucky Strike
Misschien is hun stijl zo eenvoudig gebleven omdat ze beiden als student op de kunstacademie begonnen met tekenen en grafiek. Salomon volgde illustratief tekenen, maar maakte de opleiding in de gegeven omstandigheden niet af. Haring stopte een opleiding tot commercieel graficus omdat hij er geen zin meer in had en verkaste naar de School of Visual Arts in New York.
Waar Charlotte Salomon als vluchtelinge in Frankrijk in betrekkelijk isolement haar toevlucht tot haar werk zocht….
.,.. verkeerde Keith Haring al snel in de entourage van Andy Warhol en leerde snel andere kunstenaars kennen. En viel op omdat hij met zijn werk heel letterlijk de openbaarheid zocht, hetgeen hem soms op arrestaties kwam te staan. Keith Haring was here…
De 100-jarige herdenking van Charlotte Salomons geboortedag is voor het Joods Historisch Museum aanleiding een tentoonstelling over haar levenswerk te houden (tot maart 2018). Het museum heeft haar werk gedigitaliseerd en ook dat is online te bezichtigen.
Keith Haring is momenteel minder prominent aanwezig. Eén reusachtig doek in het Stedelijk Museum Amsterdam en een masker in het Wereldmuseum Rotterdam.
We kunnen zonder meer stellen dat zij veel te jong gestorven kunstenaars zijn. Dat mag geen reden zijn hun kunst in een hoekje te laten wegkwijnen. Gelukkig is daar geen sprake van.
Voor wie meer wil weten: genoeg te zien en te lezen bij de Keith Haring Foundation. Over Charlotte Salomon hield Griselda Pollock in 2013 deze interessante lezing.
Reacties (9)
Absoluut een gave KOZ – die vanochtend behoorlijk lang onbereikbaar was vanwege databasefout oid.
Maar ik moet toch zeggen, dat het verschil tussen beiden mij bijna definiërender lijkt dan de overeenkomst(en). Anders gezegd: het naast elkaar plaatsen is een beetje gezocht. Morgen die 27 jaar bespreken waarop zangers overlijden?
Neemt niet weg, dat de aandacht voor beiden heel OK is.
Kweenie. Ik ben een tijd geleden naar een soort van ’tegenovertentoonstelling’ geweest van Botticelli in Berlijn, waar ze dus e.e.a. (veel te weinig) van de Meester tegenover wat moderne fotografen en wat Pre-Raraelieten had gezet en ik moet zeggen: het heeft toch wel iets heel erg middelbare school – CKV-les-achtigs; ik houd er niet van om ‘beleerd’ te worden door een of andere conservator. Geef mij gewoon die rauwe shit en dan bepaal ik zelf wel mijn eigen ding.
Het past mij ook wel iets te goed in hoe het moderne discours in zijn algemeenheid – Twitter – is verworden tot een eeuwigdurend schoolplein. Geef mijn portie maar aan fikkie.
Misschien dat dat een van de factoren is waarom ik het werk van beiden zo waardeer: dat het verwant lijkt aan de naieve kunst. En de tragiek, toch, van beider levens, is aangrijpend, hoezeer ze verder ook van elkaar verschillen.
@2: Belerend? Er zijn altijd zaken die je niet weet of kent. Er is gewoon teveel om te weten en te kennen. Op alle gebieden. Leer er mee leven en leer, want anders ben je, voordat je het weet iemand, die vastgeroest in zijn eigen weten, de wereld beschouwt.
Dan verwordt je beschouwen al gauw in het beschrijven in termen van ‘cultuurmarxisme’ en ‘entartet’.
U weet wel, van politiek niveau.
@2: Voor wie wil weten waar KJH het over heeft: zie dit filmpje.
Ik zie niet meteen waar er hier sprake is van “het publiek beleren”. Ja, een curator zal ongetwijfeld graag met zijn/haar kennis koketteren. Ook als die kennis leidt tot een vrij subjectief dwarsverbanden leggen.
Ik heb in de 1e aflevering hierover al geopperd dat het Haags Gemeentemuseum niet in alle gevallen in dit concept is geslaagd.
@1: Bij het concept van ‘bij elkaar ‘of tegenover elkaar” hoeft het niet altijd om sprekende overeenkomsten te gaan. Sterker nog: juist verschillen maken het tentegenovertoonstelingsconcept wellicht veel interessant.
@3: Of ze werkelijk erg veel van elkaar verschillen verdient andere studie.
De overeenkomst is: kunstenaars die in tijden van oorlog (of de dreiging daarvan) opgroeien en ontwikkelen. Het verschil zou kunnen zijn: hoe reageren ze daar op.
Salomons heeft ergens geschreven dat ze haar opa misschien veel verschrikkelijker en schadelijker vond dan ene meneer A.H. Ze fulmineert, in overigens beschaafde termen, op een viezerik.
In één van zijn ‘Journals’ fulmineert Keith Haring op de agenten die graffitikunstenaar Michael Stewart dood hadden geslagen )”I hope in their next life they are tortured like they tortured him”).
Bewoordingen zijn een verschil van tijd….
@7 Het schijnt trouwens dat Charlotte Salomons haar opa om het leven heeft gebracht door een omelet voor hem te maken waarin ze gif had gemengd.
@8 ja duh, die info was al gegeven in een linkje, gewoon voortaan beter lezen.