Kunst op Zondag | De fiets

COLUMN - Ik denk dat het 2006 was en ik zat met de vrouw die nu mijn vrouw is in de trein naar Geneve. In de restauratiewagon spraken we met een jonge Zwitser die samen met zijn klas een weekje in Amsterdam was geweest. Wat hem het meest had verwonderd waren de fietsers. Niet alleen de enorme hoeveelheden, maar vooral de macht die de fietser hier had. “The bike is king”, zei hij.

Daar moest ik aan denken toen ik afgelopen week de bijzonder fijne documentaire ‘Het Nieuwe Rijksmuseum: de Film’ zag, over de moeizame verbouwing van het belangrijkste museum van Nederland. Onbetwiste hoofdrolspeler van de film en grootste pain in the ass van de betrokkenen: het fietstunneltje.

Als kijker van de documentaire leef je met de mensen van het Rijks mee. Je kunt die kleinburgerlijke ijdele gekken van stadsdeel Oud-Zuid wel door het scherm trekken als ze weigeren hun goedkeuring over de plannen te geven omdat ze het redden van dat fietstunneltje tot hun belangrijkste reden van bestaan hebben gebombardeerd.

Aan de andere kant: volgens mij vond ik het destijds ook belachelijk dat het Rijks het fietstunneltje wilde dichtgooien. Zoals iemand het in de documentaire verwoordde: hoe durf je, als je beweert dat het je allemaal om de cultuur te doen is, het mooiste fietstunneltje ter wereld de nek om te draaien.

Wat ik toen overigens niet wist (en dankzij de docu wel) is dat het Rijks het fietstunneltje nooit wilde afsluiten voor fietsers. Het fietspad werd alleen wat smaller, omdat in het midden de ingang gebouwd zou worden. De fietsers moesten het tunneltje dus delen met bezoekers. Maar door een valse spin van een of andere bond voor fietsers dacht heel Amsterdam (moi incluis) dat het mooiste fietstunneltje ter wereld zou worden opgeofferd aan de arrogante wensen van een egocentrisch museum.

Enfin. Uiteindelijk heeft het Rijks water bij de wijn gedaan. De ingang bevindt zich nog steeds in het fietstunneltje, maar aan de zijkant. Het leek me in ieder geval een mooie aanleiding om deze aflevering van Kunst op Zondag in het teken te stellen van de absolute alleenheerser van Amsterdam: de fiets.

Beginnen we met de verbeelding van deze gedachte: Monique van de Ven zit achterop bij Rutger Hauer in Turks Fruit. Regie: Paul Verhoeven, camera: Jan de Bont en deuntje: Toots Thielemans.

Gaan we verder met Marcel Duchamp. In 1912 (volgens sommige bronnen 1913) monteerde de Franse dadaïst een fietswiel op een krukje en creëerde zo de eerste ‘ready made’. Overigens was het oorspronkelijk niet als kunstwerk bedoeld. Duchamp gebruikte het in zijn atelier als hij ideeën nodig had. Het draaiende wiel werkte inspirerend.

“Ik zoek niet, ik vind”, schijnt Picasso ooit te hebben gezegd. Op een dag scharrelde de Spaanse kleibakker een beetje in zijn schuur (op zoek naar een schroefje, zo stel ik me voor) toen hij op een stuur en een zadel stuitte en meteen zag dat er een stierenkop in school. Veel genialer kom je het niet vaak tegen.

Onlangs vroeg mijn zoontje of je een radiografisch bestuurbare auto nog wel een radiografisch bestuurbare auto mag noemen als de batterijen op zijn. Zoiets vroeg ik me ook af toen ik deze fiets met vierkante wielen van Dave Steinlauf zag.

In 1996 telde China 450 miljoen fietsen. Dat zal inmiddels wel verdubbeld zijn, gok ik zo. De meeste van die fietsen zijn van een merk dat Forever Bicycles heet. Bovenstaande, gelijknamige kunstwerk is van Ai Weiwei en bestaat uit 1179 identieke fietsframes.

“I don’t beleive in Peter Pan, Frankenstein or Superman, all I wanna do is…” Wijlen Freddie Mercury wilde alleen maar op zijn fietsje rijden. Samen met een horde naakte fat bottomed girls. Inclusief fietsbelintermezzo vanaf minuut 2.00.

Als we het over fietsen in de muziek hebben, dan heeft Nederland natuurlijk ook nog wel wat klassiekers in de aanbieding. Hoe sterk is de eenzame fietser? Hé kleine meid op je kinderfiets. Als ik tweemaal met mijn fietsbel bel. En Bagagedrager, waarin Spinvis mijn dagelijkse fietstochtjes naar school beschrijft: “De ochtenden zijn wit en koud en hoe je ook je stuur vasthoudt, de wind komt door je handschoenen heen, je vingers zijn versteent.”

Eindigen we met het Oscar winnende pareltje Father & Daughter van Michael Dudok de Wit. En wensen wij u een fijne Pinksterdag. Moge de Heilige Geest zich in al zijn of haar zaligheid over u uitstorten, al dan niet tijdens een fietstochtje.