Kunst op Zondag | De Dam

Serie:

Misschien heeft u de Dam nu wel meer gezien dan u lief is. De locatie was van kroning tot en met de Dodenherenking niet uit het nieuws te branden. Toch is de komende maand de Dam een bezoek waard. Op 7 mei start een kunstproject dat er aan herinnert hoe in 1945 op de Dam het bevrijdingfeest dramatisch uit de hand liep.

Eigenlijk zou 5 mei geen Bevrijdingsdag moeten heten, maar Capitulatiedag. En zelfs die benaming is weinig correct. Op 4 mei 1945 capituleerde de bezetter en op 5 mei zou in Wageningen de capitulatie worden uitgewerkt en ondetekend. De Duiste opperbevelhebber vroeg echter 24 uur bedenktijd en pas op 6 mei was de officiële capitulatie een feit.

De ontwapening en verplaatsing van het Duitse leger nam wat meer tijd in beslag. Zo werd Amsterdam pas op 8 mei 1945 bevrijd. De dag ervoor vond er een dramatische gebeurtenis plaats.
[kliktv]

Met het project 07:05:1945: reconstrueert kunstenaar Ronald van Tienhoven de schietpartij die op 7 mei 1945 op de Dam plaatsvond. Het project wordt geopend met een “re-enactment” van één van de taferelen zich destijds in de paniek op de Dam  afspeelden.

Nadat Duitse soldaten rond 15.00 uur het vuur openden op de menigte, vluchtten mensen alle kanten op of zochten, waar mogelijk, dekking. Onder andere achter het draaiorgel ‘Het Snotneusje’.
© Ronald van Tienhoven foto Willem Leijns 2

Van Tienhoven heeft een replica van het draaiorgel laten maken, nu met een vergroting van één van de kogelgaten er in.
© Ronald van Tienhoven orgel het Snotneusje

Aanstaande dinsdag zal om 15,00 uur op de Dam de scene bij het draaiorgel worden afgespeeld en vastgelegd met een Derbie Parvo 35 mm filmcamera. Die camera stond destijds op een vrachtwagen, van waaraf het publiek werd gefilmd dat eigenlijk voor een bevrijdingsfeestje naar de Dam was gekomen.

Tot 9 juni zal het gereconstrueerde draairorgel zal gedurende het project op de Dam blijven staan. Uit het draaiorgel zal elk uur een voor dit project gecomponeerd digtiaal muziekje klinken. Tevens zullen er twee replica’s van krantenkiosken op de Dam worden geplaatst.
© Ronald van Tienhoven Kiosken 2

In de kiosken zijn voorwerpen te zien die een rol speelden bij het drama. Van tientallen foto’s die op 7 mei 1945 ter plaatse zijn gemaakt heeft Van Tienhoven details gelicht. De data zijn in een 3D-ontwerpprogramma verwerkt en met behulp van 3D-printers of computergestuurde freesmachines zijn er replica’s van gemaakt. Op het weblog van zijn project is te zien om welke voorwerpen het gaat en is een korte projectbeschrijving te lezen.

Het project van Van Tienhoven gaf nabestaanden nieuwe moed verder te gaan met hun onderzoek naar de feiten van 7 mei 1945. Zowel op een weblog als op Facebook zoekt men steun bij het onderzoek. Het uiteindelijke doel is een niet-anonieme gedenkplaat te realiseren voor de slachtoffers van de fatale gebeurtenis. Het aantal doden is een stuk hoger dan tot nu toe werd gedacht.
Ook over de aanleding tot de schietpartij rouleren verschillende verhalen. Duitsers die hun boekje te buiten gingen of Binnenlandse Strijdkrachten die orders negeerden?

Ronald van Tienhoven schrijft op het projectblog: “Het schietincident op de Dam is een van die tragische gebeurtenissen die een overgangsperiode in oorlogstijd typeren: de oude machthebbers zijn nog niet vertrokken terwijl de nieuwe hun positie pogen te consolideren. Het project representeert in dat opzicht niet alleen deze specifieke historische gebeurtenis: geweldsexplosies als die op de Dam hebben altijd en overal plaatsgevonden”.

Op hoeveel pleinen hebben we het sinds mei 1945 mis zien gaan? Pleinen waar mensen bij elkaar kwamen om te herdenken of feest te vieren of op te komen voor vrijheid die er nog lang niet is. En als het dan mis gaat op zo’n plein, is het altijd goed te achterhalen wat er precies gebeurde en wat de oorzaken en gevolgen waren.

Dat zijn goede redenen dinsdag of de komende maand naar de Dam te gaan.
© Ronald van Tienhoven flyer 2

Reacties (9)

#1 Bolke

Hoe zou dat toch komen dat dergelijke relatief ‘kleine’ incidenten een veel grotere impact hebben op de geschiedenis dan de echt grote incidenten die zich voor hebben gedaan in WO2.

  • Volgende discussie
#2 P.J. Cokema

@1: “Kleinere” incidenten een grotere impact op de geschiedenis? Ik begrijp je niet, leg eens uit?

In het geval van het incident op de Dam van 7 mei 1945 kun je in ieder geval zeggen dat het grote impact had en heeft op slachtoffers en nabestaanden. Maar dat is bij elk incident toch zo? Dat nabestaanden nu (68 jaar later) nog bezig zijn een volwaardig monumentje voor elkaar te krijgen, getuigt van de impact van trauma’s.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Bolke

@2: Nou in verhouding zijn er veel ergere incidenten geweest die veel minder (media) exposure krijgen dan dit incident, dat de slachtoffers er nog steeds mee bezig zijn snap ik wel.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 frankw

PJ, mooi initiatief van de Dam. Past goed bij 4-5 Mei. Mooi beschreven ook.

Bolke, er is een quote die aan Stalin wordt toegeschreven, maar omstreden is en die ongeveer zegt: een dode is een tragedie, een miljoen doden is statistiek. (zie onder meer http://quoteinvestigator.com/2010/05/21/death-statistic/ )

En zo werkt het ook. Als iets dichtbij komt, herkenbaar is, een menselijke maat heeft, dan zijn we veel meer geneigd het erg te vinden. Je broer die persoonlijke financiële problemen heeft van misschien duizenden euros heeft veel meer invloed op je gemoed dan je land dat financiële problemen heeft in de orde van grootte van miljarden. Menselijke maat.

Wat de schietpartij op de Dam voor mij zo indrukwekkend maakt is dat het zo banaal is om het leven te verliezen op een totaal onnodige manier nadat de oorlog is afgelopen, en je vijf jaar onderdrukking en honger hebt overleefd.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 justHarry

Ze zien er toch nog behoorlijk fit uit ondanks (of dankzij?) de hongerwinter …

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Bolke

@4: Dat is waar, maar bijv. de hongerwinter trof veel meer mensen maar die krijgt veel minder aandacht (of ligt dat aan mij?)

En het is inderdaad wel lullig om na de oorlog nog te sneuvelen in zo’n gebeuren.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Jos van Dijk

Rond de bevrijding hebben zich meer van dergelijke drama’s afgespeeld. Bijvoorbeeld in Utrecht: http://www.ad.nl/ad/nl/1039/Utrecht/article/detail/1998801/2009/05/01/rsquo-Commandant-als-een-hond-neergeschoten-rsquo.dhtml

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 HansR

Mooi, kunst, geschiedenis en waarheid vermengd.
Wat is hier de hoofdzaak?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 Ernest

Voor de liefhebber: er is een project waarin veel meer gebeurtenissen op de Dam worden getoond: De Dam als plaats van herinnering. Daar zit ook deze schietpartij bij. En @5: Misschien wel fit, maar behoorlijk mager.

  • Vorige discussie