Kunst op Zondag | Bah, oude kunst

Vandaag het laatste deeltje in de Bah-trilogie. Na Bah, moderne kunst en Bah, geëngageerde kunst moet er toch een nader woordje worden besteed aan oude kunst.

In het eerste deeltje lazen we dat mensen een hekel kunnen krijgen aan moderne kunst, als dat hun horizon beperkt. En al helemaal als de overheid ongevraagd het blikveld van de argeloze burger volplempt met kunst.

Het tweede deeltje ging over het gegeven dat een aanzienlijk deel van de hedendaagse kunstenaars met beide benen in de alledaagse werkelijkheid staan en daar, met hun kunstwerken, hun licht over laten schijnen. Kunst met een boodschap. Dat kan volgens sommigen niet. Een boodschap dient expliciet te zijn en dat gaat ten koste van de dubbelzinnige schoonheid van kunst.

Moderne kunst, bah dus. Geëngageerde kunst ook bah, bah en nog eens bah. Oude kunst dan maar? Daar kan niemand toch een buil aan vallen?

Mwah, de criticus die zich in deel twee stoorde aan geëngageerde kunst, riep dat het Rijksmuseum leeg gemaakt diende te worden om de ruimten met hedendaagse kunst te vullen. Weg met de oude meesters, voort met de nieuwe meesters.

Voor alle duidelijkheid: hedendaagse kunst is niet per se moderne kunst. Het wil alleen maar zeggen dat het in deze tijd is gemaakt. Iemand die vandaag een ouderwets stilleven schildert, maakt dus hedendaagse oude kunst. Iemand die vandaag de angst voor bepaalde kleuren abstraheert, maakt dus hedendaagse moderne kunst.

De verwarring over modern, hedendaags of oud kan ontstaan omdat kunsthistorici nu eenmaal graag de boel overzichtelijk willen houden. Grofweg: oude kunst is alles van voor 1860, moderne kunst is van ongeveer 1860 tot eind zestiger jaren en hedendaagse kunst is zo’n beetje alles wat daarna komt.

Wie een hekel heeft aan moderne kunst kan, kunsthistorisch gesproken, evengoed de pest hebben aan oude kunst. Dit schilderij wordt tot de modernen gerekend en stamt uit 1919. Bijna een eeuw oud.

Georges Braque, Compotier avec grappe de raisin et verre, 1919.

Hoe oud moderne kunst is, kun je prachtig zien in de meeste grote Nederlandse musea. Zelf vind ik het aardig ergens een tentoonstelling van hedendaagse kunst te bezoeken en dan ook nog even door de zalen met oude en moderne kunst te lopen. Het plaatst de blik op hedendaagse kunst een beetje in perspectief.

Maar moet het Rijksmuseum de oude meesters vervangen door de jonge garde? Ach, het museum doet zijn best. Onder de topstukken van collectie zit echt wel wat moderne kunst. En af en toe nodigt het museum een hedendaagse kunstenaar uit om zijn werk tussen de oude meesters te presenteren.

Een kaskraker was Damien Hrst die in 2008 zijn diamanten schedel in verband bracht met, onder andere, dit stilleven.

Jan Weenix, Stilleven met haas en andere jachtbuit, 1697.

Vorig jaar nodigde het Rijksmuseum Anish Kapoor uit een dialoog met Rembrandt aan te gaan. In een interview met het NRC zei Kapoor:

Natuurlijk zullen mensen gaan vergelijken, en zeggen dat mijn werk shit is.

Anish Kapoor, Internal Object in Three Parts (detail), 2015.
Ja zeg, speelt Kapoor advocaat van de duivel? Dat kun je tot 6 maart zelf beoordelen door in het Rijksmuseum eens uit te vogelen wat Kapoors werk te maken heeft met Rembrandts ‘Het joodse bruidje’, ‘Zelfportret als Paulus’, ‘De staalmeesters’ en ‘Titus in monniksdracht’.

Rembrandt, Het Joodse bruidje, 1665.

Het verband tussen Rembrandt en Kapoors drieluik is natuurlijk verf. Klodders verf. Ook Rembrandt ‘rotzooide maar wat aan’, om een andere gedoodverfde modernist te parafraseren, die tot 16 mei geëerd wordt in het Gemeentemuseum in Den Haag.

Karel Appel, Fantastische vogel, 1974.

Voor al die werken geldt: als je weet hoe het is gemaakt, groeit de waardering. Voor de meeste mensen dan. Er blijven altijd een paar lieden die gewoon niets willen weten. Bah!