De Kroonboekenclub | De calculerende Gutmensch

Foto: copyright ok. Gecheckt 21-02-2022
Serie:

COLUMN - Sommige Gutmenschen onder ons rommelen maar wat aan. Ze geven nu eens aan dit goede doel en dan aan dat. Ze schrijven vrome kreten op Twitter. Ze verspillen uren van hun tijd aan eindeloze vergaderingen om een bepaalde paragraaf in het verkiezingsprogramma van de Partij voor de Dieren juist te formuleren.

Zij zouden The Most Good You Can Do moeten lezen. Dat is een recent boek waarmee de Australische filosoof en dierenactivist Peter Singer onze manier van kijken naar ‘het goede leven’ radicaal wil veranderen.

Wie goed wil leven, zegt Singer, moet alles in dienst stellen van het opheffen van het lijden. En hij moet dat bovendien zo efficiënt doen, door bijvoorbeeld zo snel mogelijk carrière te maken bij een bank, en keihard te onderhandelen over een torenhoog salaris.

En dan 80% van dat geld weg te geven, aan op een rationele manier gekozen goede doelen.

Roofkapitalistische bank

Stel, je hebt de keuze, zegt Singer. Je kunt bij een goededoelenorganisatie gaan werken of bij een bank. Bij die goededoelenclub kunnen ze vast iemand vinden die het werk ongeveer even goed doet als jij. Maar als je bij die bank gaat werken, kun je scheppen met geld verdienen waardoor de goededoelenclub uiteindelijk zelfs meer mensen zou kunnen aannemen.

Singer bepleit met zijn boek, kortom, ‘effectief altruïsme’, een zo rationeel mogelijk je leven in dienst stellen van het op grote schaal verbeteren van de wereld. Het is een soort kapitalistische vorm van Gutmenschendom: alle middelen zijn veroorloofd om de wereld te verbeteren. Waar de meeste levensfilosofieën als primaire morele regel hebben ‘Do no harm’, stelt Singer dat daar een regel boven moet komen ‘Do the most good’. Je kunt best bij een roofkapitalistische bank gaan werken die mensen uitbuit; zolang het goede dat je daardoor kunt doen het leed van die mensen maar overstijgt.

Je buurvrouw

Je moet kortom de hele tijd calculeren. Als ik 100.000 euro heb, kan ik dan beter 1000 blinden in de Derde Wereld genezen, of 100.000 malarianetten kopen en distribueren? (Dat je armen in het Westen eerst zou moeten helpen, vindt Singer sowieso sentimentele onzin. Die armen zijn veel te duur. Voor hetzelfde geld kun je de levens van zoveel mensen elders redden.) Daarvoor is dus nodig dat je op de een of andere manier het leed kunt kwantificeren. In de praktijk komt het er dus op neer dat je op de een of andere manier alles vertaalt in geldbedragen. “Effectieve altruïsten”, schrijft Singer, “neigen ertoe om zaken als rechtvaardigheid, vrijheid, gelijkheid en kennis niet te zien als inherent goed, maar als goed vanwege het positieve effect dat ze hebben op sociaal welzijn.”

Dat lijkt me een kernzin, onder andere vanwege het ‘inherente goed’ dat sociaal welzijn kennelijk heeft. Singer bepleit een rationele vorm van ethiek. Een vorm waarbij het verstand (100 mensen redden die je niet kent) zegeviert boven het gevoel (je buurvrouw wat geld toestoppen zodat ze haar wasmachine kan laten repareren). Maar uiteindelijk valt natuurlijk niet te beredeneren dat het opheffen van het lijden meer waard is dan vrijheid.

Onze mond houden

Dat blijkt ook al uit het laatste hoofdstuk van The Most Good You Can Do, dat gaat over het afwenden van een wereldwijde catastrofe. Als het doel echt alleen maar het voorkomen van lijden is, zou je ook alle atoombommen die we als mensheid hebben allemaal tegelijkertijd over de hele wereld tot ontploffing brengen, zodat we collectief zelfmoord plegen en daarmee alle dieren die ook maar enigszins lijden zouden kunnen voelen met ons meenemen. Dan is dat probleem voor altijd opgelost. Tenzij er elders in het heelal intelligent leven ontstaat –maar dat moet dan maar voor zichzelf zorgen.

Tegelijkertijd is zulke kritiek ook wel weer een beetje gemakkelijk. Singer schijnt wel min of meer naar de door hem gepredikte regels te leven en dus een groot deel van zijn salaris weg te geven aan goede doelen. Zolang onze eigen inzet niet is om onze eigen waarden zoveel mogelijk te verwerkelijken, moeten we waarschijnlijk onze mond houden.

Peter Singer. The Most Good You Can Do. How Effective Altruism Is Changing Ideas About Living Ethically. New Haven and London: Yale University Press, 2015.

Reacties (9)

#1 rongvk

Interessant stuk. Ik kende Singer al van het dilemma van verdrinkende kind. http://www.philosophyexperiments.com/singer/

Toen ik een twintiger was ging ik bijna onderdoor aan het gewicht van het lijden in de wereld dat op mijn schouders drukte. nu ik mij voornamelijk druk maak om de wasmachine van de buurvrouw en niet stervende kinderen in de hoorn van Afrika functioneer ik een stuk beter. Ik laat het effectief altruïsme persoonlijk dan ook graag aan een ander over.

Om nog niet te spreken van het feit dat de goede doelen van de een niet die van de ander zijn, en zo ook onbaatzuchtigheid en opvattingen over wat sociaal welzijn. Ik zie liever een eerlijkere verdeling van middelen en hiermee een democratisering van (monetair) altruïsme dan dat de Zuckerbergs van de wereld aan de knoppen zitten. The road to hell is paved with good intentions…

  • Volgende discussie
#2 tigger

@1:
Dat “altruïsme” van de Zuckerbergs lijkt verdacht veel op belastingontwijking.
http://fortune.com/2015/12/02/zuckerberg-charity/

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 6822
  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Arduenn

Wie goed wil leven, zegt Singer, moet alles in dienst stellen van het opheffen van het lijden. En hij moet dat bovendien zo efficiënt doen, door bijvoorbeeld zo snel mogelijk carrière te maken bij een bank, en keihard te onderhandelen over een torenhoog salaris.

Dan wil ik bij deze niet goed leven en kies ervoor om gewoon wat in de marge te rommelen. Ik ben niet zo van het extremisme.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Bismarck

“Je kunt best bij een roofkapitalistische bank gaan werken die mensen uitbuit; zolang het goede dat je daardoor kunt doen het leed van die mensen maar overstijgt.”
Dat wordt best moeilijk. Die bank betaalt jou immers minder uit dan je voor de bank verdient met roofkapitalistisch mensen uitbuiten; de bank moet namelijk winst maken.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Arjan Fernhout

Sommige Gutmenschen onder ons rommelen maar wat aan.

re:En juist daar ben ik trots op

/met ergens een complexe studie van DNB in mijn hoofd dat we moeilijk als calculerende burger te beschouwen zijn met strategieen om ons toch zover te krijgen: submission.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Michel

Als ik dit

een soort kapitalistische vorm van Gutmenschendom

zo lees denk ik dat Singer’s versie van ethiek goed bij onze tijd past waarin alleen dat telt wat gemeten en gewogen kan worden. Het is een soort neoliberale ethiek.

Dat je geen kritiek op zijn moraalleer zou mogen hebben gaat natuurlijk alleen op als je hem onderschrijft, maar dan heb je natuurlijk ook geen kritiek.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Hemaworstje

Daarom dienen Greenpeace en andere n.g.o’s hun spaarpot van miljarden te beleggen in aandelen Shell en Unilever, wapenhandel en witwas/belastingconstructies.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 KJH

Gegeven de wereld zoals deze meneer ‘m ziet, snap ik niet dat we niet gewoon allemaal bankiers zijn. En stinkend rijk. Een beetje een kruising tussen ‘why don’t poor people just buy more money’ en ‘man wil meer uit wit privilege halen’. Lalaland op z’n best.

  • Vorige discussie