Klimaatscepsis zakt af naar complottheorie

Klimaatscepsis, de gedachte dat de aarde niet opwarmt en al helemaal niet door menselijk toedoen, is inmiddels zo’n dikke tien jaar de zichtbaarste uitdager van een wetenschappelijke consensus (daarvoor was die rol weggelegd voor creationisme, dat de evolutieleer in twijfel trok). Zeker in de beginjaren vervulde de beweging een min of meer zinnige rol. Dat er vermoedelijk een commercieel belang van de olie-industrie achter zat, is daarbij minder relevant.

Klimaatscepsis was (en is soms) nuttig, omdat een booming wetenschappelijk vakgebied tot harde concurrentie tussen onderzoekers leidt om doorbraken te bereiken. Dat op zijn beurt werkt slordigheden in de hand en soms slechts regelrechte fraude. Toen de nanotechnologie in de kinderschoenen stond, bijvoorbeeld, slaagde onderzoeker Jan Hendrik Schön erin zich naar de internationale top te frauderen, tot hij door de mand viel. De nanotechnologie stond er gekleurd op, al kwam niemand op het idee om het complete vakgebied naar het rijk der fabelen te verwijzen.

Ook de klimaatwetenschap bleef niet van missers gespeend. Sommige werden binnen de gemeenschap zelf opgespoord, andere door sceptici die zich tot doel gesteld hadden opwarming van de aarde in twijfel te trekken (nog steeds overigens). Met dat laatste is overigens niks mis: iedere wetenschapper heeft een hypothese die hij wil toetsen. Gaandeweg is het klimaatwetenschappelijke bouwwerk echter zo stevig geworden dat het moeilijk is er nog substantiële gaten in te schieten. Dan wordt de premisse dat de aarde niet opwarmt, steeds minder houdbaar.

Negatieve boodschap

Alleen andermans theorie verdacht maken is bovendien onvoldoende om jezelf wetenschappelijk te rechtvaardigen. Creationisme, ook wel bekend als ‘Intelligent Design’, had tenminste nog een alternatieve theorie, namelijk dat God de drijfveer was achter de ontwikkeling van het leven op aarde. Klimaatscepsis heeft geen positieve boodschap, alleen een negatieve.

Om die kritiek te pareren volgt de beweging twee parallelle lijnen. Enerzijds is dat de propagatie van eigen theorieën, soms nog dat de aarde helemaal niet opwarmt, maar meestal dat niet de mens maar de natuur de doorslaggevende drijfveer is achter de opwarming: zonnecycli, vulkanen, kosmische straling, enzovoort. Hoewel er met name in de Verenigde Staten best wel wat geld beschikbaar is voor klimaatscepsis, komt dit onderzoek niet serieus van de grond.

De tweede, dominante lijn houdt vast aan de negatieve insteek. De focus daarbij verlegt zich steeds meer van kritiek op de wetenschap zelf naar kritiek op de omstandigheden. Niet de resultaten maar de integriteit van de onderzoekers wordt aan de kaak gesteld (‘ze doen het om hun baan veilig te stellen’). Er zou een politieke agenda zijn (‘ze laten hun oren hangen naar de milieubeweging/politiek’). Soms wordt het pure gegeven van wetenschappelijke consensus als onwenselijk aangemerkt en bijgevolg het eigen bestaan als waardevol (‘ze dulden geen tegenspraak, het tegengeluid wordt genegeerd’). Als dat allemaal niet werkt valt de schuld nog bij indoctrinatie in het onderwijs te leggen. Daarom verlangden de creationisten indertijd een positie in het curriculum, naast de evolutietheorie.

Indoctrinatie

Dat indoctrinatiestadium manifesteerde zich bij de klimaatsceptici in volle glorie, toen de conservatieve stichting Civitas Christiana afgelopen donderdag het verhaal de wereld in hielp dat de klimaatstaking geregisseerd werd door de Europese Unie, op grond van de gelijkenis tussen de naam van het scholiereninitiatief, Youth for Climate, en een programma van de EU en de VN, Youth for Climate Action. Het bericht werd grif gedeeld, ook door klimaatsceptische opiniemakers die beter zouden moeten weten. Het wijst erop dat men moeite heeft kritisch te kijken naar beweringen die het eigen gelijk bevestigen.

Zo glijdt klimaatscepsis af van wetenschapskritiek naar een complottheorie waarin grote internationale organisaties het volk een loer proberen te draaien. Dat is jammer, want het wetenschappelijke én maatschappelijke debat zijn gebaat bij geloofwaardige tegenkrachten. Klimaatsceptici zullen zich inhoudelijk moeten herpakken, willen ze meer zijn dan een fossiele spreekbuis die als missie vooral het bestrijden van andermans conclusies heeft. Het zal in dat licht interessant zijn te volgen hoe het de nieuwe Climate Intelligence Foundation zal vergaan. Anders staat er alweer een volgende beweging klaar om de koppositie over te nemen in de strijd tegen de wetenschappelijke consensus, namelijk de vaccinvrezers.

Reacties (15)

#1 Co Stuifbergen

Christiaan Jongeneel steekt een hand uit naar de klimaat-ontkenners:

Dat is jammer, want het wetenschappelijke én maatschappelijke debat zijn gebaat bij geloofwaardige tegenkrachten

Voor veel mensen zijn creationisme, complot-theorieën en witte superioriteit geloofwaardig.

Het debat is er m.i. dus niet bij gebaat dat een tegenkracht geloofwaardig is, maar dat de tegenkracht zich aan de feiten houdt en zich richt op relevante zaken (i.p.v. het salaris van Al Gore o.i.d.)

  • Volgende discussie
#2 beugwant

Je kunt het afglijden naar complottheorieën ook zien als een progressieve fase in het worden van een gekke Henkie. Daar zijn eeuwen geleden al hele koningsdrama’s over geschreven.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Hans Custers

Ook de klimaatwetenschap bleef niet van missers gespeend. Sommige werden binnen de gemeenschap zelf opgespoord, andere door sceptici die zich tot doel gesteld hadden opwarming van de aarde in twijfel te trekken (nog steeds overigens).

De “missers” die pseudosceptici opsporen blijken in de meeste gevallen kleine slordigheden te zijn, die maar weinig invloed hebben op het onderzoeksresultaat. Zulke slordigheden worden dan door de pseudosceptische propagandakanalen uitvergroot tot enorme missers. Het is onder meer de specialiteit van Nic Lewis: met een lampje zoeken naar kleinigheidjes die beter (of anders) hadden gekund en vervolgens suggereren dat een heel onderzoek niet deugt.

In werkelijkheid dragen deze lui amper bij aan de ontwikkeling van de wetenschap. Het tegendeel is eerder het geval: klimaatonderzoekers verdoen een deel van hun tijd met het debunken van steeds weer dezelfde mythes. Tijd die ze ook aan onderzoek hadden kunnen besteden. In de politiek proberen ze ook nog eens het klimaatonderzoek te saboteren, bijvoorbeeld door de financiering te stoppen. Hoe vernietigend de regering Trump is voor het Amerikaanse klimaatonderzoek zal nog moeten blijken. Misschien valt het mee, omdat hun eigen incompetentie ze flink in de weg zit.

Tenslotte, er heeft altijd al een flinke dosis complotdenken in de pseudosceptische verhalen gezeten. Het kan ook niet anders. Hoe kun je zonder complottheorie volhouden dat niet alleen het overgrote deel van alle klimaatwetenschappers ter wereld, maar ook nog eens zo goed als alle academies van wetenschappen en andere wetenschappelijke verenigingen en organisaties die er toe doen achter de mainstream klimaatwetenschap staan?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Joost

Ik vind het ergens wel grappig dat de afkorting van die Climate Intelligence Foundation ‘Cif’ is. Echt veel schoner zal het echter niet worden

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Hans Verbeek

Jammer dat alle verschillende soorten “klimaatsceptici” op een grote hoop geveegd worden.
Het gaat wel heel ver om Björn Lomborg, Judith Curry, Sallie Baliunas, Salomon Kroonenberg deel uitmaken van dezelfde “beweging” als Baudet en Trump.
Hopeloos genuanceerd glijdt op deze manier af naar “zo kort mogelijk door de bocht”.

@3:

Hoe vernietigend de regering Trump is voor het Amerikaanse klimaatonderzoek zal nog moeten blijken.

Inderdaad. Minder geld voor klimaatonderzoek, betekent dat niet automatisch dat het onderzoek slechter wordt.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 MrOoijer (Jan van Rongen)

Dat op zijn beurt werkt slordigheden in de hand en soms slechts regelrechte fraude.

Dat is wel héél tendentieus. Er is mij geen enkel geval van fraude bekend uit de klimaatwetenschap. En fouten? Als je op rectraction watch (https://retractionwatch.com/?s=climate+science) naar teruggenomen papers over het klimaat zoekt, kom je vooral die van de klimaatsceptici tegen die er dan ook nog in het peer review proces doorheen zijn geglipt. Ik ken geen pendant van Stapel of Poldermans die zelfs de data geheel verzonnen, geen pendant van Smeekens die de metingen selecteerde die bij zijn hypotheses pasten, en ook geen Brian Wassink die wel zijn studenten liet meten maar daarna zo slordig met de gegevens omging dat er bijna geen artikel van hem te repliceren viel.

Het is ook tendentieus om de klimaatwetenschap neer te zetten als een jonge wetenschap. Het is een toegepaste wetenschap die bouwt op vele gerenommeerde disciplines als wis-, natuur en sterrenkunde. Veel bekende klimaatwetenschappers komen uit een van die disciplines (Michael Mann: fysica, Jim Hansen: sterrenkunde, Gavin Schmidt: wiskunde).

Hoezo dus “jong”? De quantum fysica verklaart hoe het broeikaseffect werkt en dezelfde quantum fysische verschijnselen zorgen er voor dat je smart phone werkt. De statistiek die nodig is om de zeer variabele verschijnselen in het klimaat te analyseren wordt ook in veel andere gebieden als economie en biologie toegepast

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Bismarck

@5: Minder geld betekent gewoon minder onderzoek. Minder onderzoek = minder kennis.

Verder benodigt je nuancering wel wat nuancering. Baudet bedient zich maar al te graag van Lomborg, terwijl Kroonenberg het voor de leugens van Baudet opneemt. Dat lijkt toch wel verdacht veel op mensen die van dezelfde beweging deel uitmaken.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Hans Verbeek

@7:

Dat lijkt toch wel verdacht veel op mensen die van dezelfde beweging deel uitmaken.

Tuurlijk, ze zitten met z’n allen in een complot.
O,… wacht

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 Hans Custers

@8

Tuurlijk, ze zitten met z’n allen in een complot.

Tot op zekere hoogte klopt dat wel. Het is een losse coalitie van mensen die, om hen moverende (vaak ideologische) redenen bepaalde wetenschappelijke kennis niet kunnen of willen accepteren. Ze nemen elkaars retoriek over, promoten elkaars verhaaltjes en bekritiseren elkaar alleen als ze daar om opportunistische redenen werkelijk niet onderuit kunnen.

Maar dat betekent natuurlijk niet dat het een strak van bovenaf geleide samenzwering is. Het is wel duidelijk dat het vooral een vorm van opportunistisch gedrag is: steeds weer naar het makkelijkste gelegenheidsargument grijpen om vast te kunnen houden aan de eigen overtuiging. Wie er een beetje een realistisch wereldbeeld op na houdt begrijpt heus wel dat het onmogelijk is om complotten van deze omvang te organiseren.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 Bismarck

@8: Nee, je zitten op dezelfde grote hoop, terecht bijeen geveegd.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 majava

@8: de huis-samenzweringtheorist die niet weet wat een samenzwering/complt is? ftw?

Er is niets geheim aan hoe de door jou genoemde alt-klimaatwetenschappers samenwerken met politici, aan politiek gerelateerde denktanks en andere groepen. Alles gebeurt in de openheid. Samenzweren is niet hetzelfde als alliëren of iets samen doen. Ooit was financiering van sommige bovengenoemden door de fossiele brandstoffenindustrie wel een geheim, maar dat is blootgelegd en ik denk dat anno nu, in de tijd van totale klootzakkerij, men ook dat gewoon in alle openheid zou kunnen en willen doen.

En verder wat Bismarck zegt. Bovendien stoorde ik me aan precies dezelfde dingen in #0, als #6 schrijft.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 Christian Jongeneel

@6 Daarom is het erop volgende voorbeeld ook uit de nanotechnologie. Het gaat me om het algemeen aanduiden van een fenomeen. Klimaatwetenschap bestaat inderdaad al langer, maar de explosie in omvang is van de laatste decennia. Dat brengt risico’s met zich mee, gewoon omdat wetenschappers ook mensen zijn. En wie zal zeggen dat niet juist het politieke vergrootglas gezorgd heeft voor extra precisie, juist omdat je weet dat ieder foutje afgestraft gaat worden?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 majava

@0: je schreef

Dat is jammer, want het wetenschappelijke én maatschappelijke debat zijn gebaat bij geloofwaardige tegenkrachten. Klimaatsceptici zullen zich inhoudelijk moeten herpakken, willen ze meer zijn dan een fossiele spreekbuis die als missie vooral het bestrijden van andermans conclusies heeft. Het zal in dat licht interessant zijn te volgen hoe het de nieuwe Climate Intelligence Foundation zal vergaan.

Inmiddels is er een stuk verschenen van die club. Geen idee of ze al een site hebben met het geld van Niek, maar ik viste dit uit het putje van het Nederlandse climategate. Het is geschreven door Hans Labohm en het is ook verschenen op het fact-free Engelse ontkennersblog notrickzone. Ik tel al 2 alarmbellen, zonder een woord te hebben gelezen. De titel is “Angstaanjagende klimaatpropaganda” (blijft u tellen?) en is een reactie op de open brief van meer dan 3400 Belgische academici. Labohm neemt wat stukken en komt met eigen commentaar. Het allereerste begint zo:

Jazeker, de aarde warmt op. Maar dat is business as usual.

Ik stop met tellen en ik denk dat @Christian Jongeneel nu ook z’n antwoord heeft.

Climate Intelligence Foundation schuift aan bij het luide, kleine groepje usual suspects waar #8-11 het over hadden. Zo vol zal het niet worden, omdat de poppetjes toch al die tijd dezelfde waren. We hebben er nu alleen een nieuwe rechtsnaam bij en een paar centjes.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 Hans Verbeek

Ik vind het licht ironisch om te schrijven dat “fenomenen” zoals de klimaatsceptici en vaccinvrezers afzakken naar complottheorieën.
Het lijkt dan net alsof je zelf een complot vermoedt tegen de gevestigde wetenschap.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 majava

@14: waar is dit een (warrige) reactie op?

  • Vorige discussie