Klimaatbeleid is haalbaar, betaalbaar en zinvol

ANALYSE, LONGREAD - Elsevier heeft het klimaat volledig omarmd als onderwerp om zich op te profileren. En met Marcel Crok heeft de redactie een ‘waardig’ opvolger gevonden van Simon Roozendaal, die onlangs met pensioen is gegaan. Nu het klimaatbeleid in binnen- en buitenland steeds meer vorm begint aan te nemen zien we dat ‘klimaatsceptici’ en de politieke partijen die klimaatverandering als onzin afdoen, steeds meer de aanval openen op het klimaatbeleid en de vermeende torenhoge kosten die daarmee gemoeid zouden zijn. Of zoals deze week op de knalgele cover van Elsevier Weekblad in dikke zwarte en rode letters werd verkondigd:

Het artikel kwam uiteraard uit de koker van Marcel Crok, die dit soort uitspraken ook al deed in een recente hoorzitting in de tweede kamer over de kosten en baten van een eventuele klimaatwet. De hoorzitting was aangevraagd door Thierry Baudet van het Forum voor Democratie, die al jaren gretig gebruik maakt van zijn ‘klimaatkennis’. Je kunt rustig stellen dat Crok inmiddels zijn voornaamste adviseur is op dit dossier.

Overigens vind ik het een duidelijke vooruitgang dat ‘klimaatsceptici’ zich meer lijken te gaan richten op klimaatbeleid en de kosten daarvan. Een discussie daarover hoort veel meer thuis in het politieke debat dan een discussie over de klimaatwetenschap. Als het gaat over kosten is het immers belangrijk dat we die zo laag mogelijk proberen te houden en dat de rekening op een eerlijke wijze wordt verdeeld over de verschillende groepen in de samenleving. En die verdeling is (deels) een politieke keuze.

Maar terug naar het artikel: legt Crok inderdaad uit waarom het klimaatdoel (te weten 49% emissiereductie in 2030 ten opzichte van 1990) onhaalbaar en onbetaalbaar zou zijn? Het korte antwoord is: nee, zijn betoog is een aaneenschakeling van ‘cherry picking’, ‘jumping to conclusions’ en suggestieve vaagheden die vooral tot doel lijken te hebben de polarisatie in het kostendebat aan te wakkeren en het voeden van een politieke agenda.

Het lange antwoord volgt hieronder waarin ik op een reeks punten (niet alles, want dan zou het nog langer geworden zijn) zal toelichten waarom het verhaal rammelt aan alle kanten. Het is bij het (klimaat)kostendebat belangrijk om je te realiseren dat er verschillende type kosten zijn; een korte uitleg daarover staat aan het eind van dit blog. Die 1000 miljard van Crok – nog los van het feit dat het niet klopt – hebben voornamelijk betrekking op investeringskosten zonder rekening te houden met wat men daarmee terugverdient. Dus als je de kosten zo hoog mogelijk wilt doen voorkomen is het logisch daarvoor te kiezen.

Meteen in het intro-stukje kunnen we lezen dat:

Wind en zon leveren niet voldoende en kosten een vermogen.

Maar nergens in het artikel wordt toegelicht wat hiermee wordt bedoeld. Hoezo leveren ze niet voldoende? Wat is voldoende? En om welke kosten gaat het? Wat betekent ‘een vermogen’? Allemaal vragen die deze vage suggestieve zin oproept en waarop geen of nauwelijks antwoorden worden gegeven. Maar als het een ‘vermogen’ kost dan moet het in elk geval veel en veel duurder zijn dan niet-duurzame vormen van energieopwekking. Dus laten we ons daar eens op focussen. Volgens het meest recente conceptadvies van SDE+ kost wind op land, afhankelijk van het windregime, bij een levensduur van 25 jaar tussen de 5 en 7 ct/kWh. Wind op zee is onlangs getenderd voor 4,3 ct/kWh, zie figuur 3 in dit document. Dit is exclusief de overheidssubsidie voor het net op zee. Ten opzichte van 2013 is het subsidiebedrag met 85% gedaald, zie figuur 5 in datzelfde document. De bedragen zijn exclusief andere aanpassingen aan de infrastructuur die nodig zijn als het aandeel wind en zon steeds groter worden (met name voor opslag). Dat is ook de reden dat – zoals PBL ook benadrukt in haar rapporten over de energietransitie – je goed moet kijken naar het eindbeeld in 2050 waarin de samenleving voor minstens 95% gedecarboniseerd zal moeten zijn (het onhaalbare klimaatdoel zoals Marcel Crok dat noemt). Vergeet ook niet dat SDE-bedragen maximum bedragen zijn. Als de stroomprijs hoger is dan het gehanteerde minimum, dan betekent dat minder subsidie gegeven hoeft te worden. Is het lager, dan zijn de kosten voor de stroomopwekker.

Zonne-energie kost afhankelijk van de projectgrootte op dit moment – bij een levensduur van 25 jaar – tussen de 8 en ruim 9 ct/kWh, zie figuur 3 in dit conceptadvies van de SDE+. Ter vergelijking: de gemiddelde LCOE (Levelized Cost Of Electricity) van een kolencentrale was in 2015 gelijk aan 5,3 ct/kWh (exclusief eventuele afvang en opslag van CO₂). De verwachting is dat deze prijs zal stijgen (zie figuur). Maar zelfs als dat niet gebeurt, wordt kolenstroom duurder dan wind op zee. Daar zijn allerlei kanttekeningen bij te plaatsen, maar het geeft aan dat de kwalificatie ‘het kost een vermogen’ op zijn minst gezegd nogal ongenuanceerd en dubieus is.

Wat betreft kernenergie (ik kom daar later ook nog op terug): Voor de nieuwe kerncentrale die gepland is bij Hinkley Point, heeft de Britse overheid een garantieprijs gegeven van 11 ct/kWh. Dat betekent dat de stroom uit de kerncentrale een forse subsidie krijgt vergeleken met de marktprijs voor elektriciteit. De subsidie is gegarandeerd voor 35 jaar inclusief inflatiecorrectie. Gemiddeld over de looptijd van de garantieprijs is het nominale bedrag ca. 13-14 ct/kWh afhankelijk van de inflatie. De Europese Commissie becijferde dat de totale subsidie kan oplopen tot 17,6 miljard Britse pond. Ook uit het jaarlijkse overzicht van Lazard in de VS, waarvan de laatste versie deze maand is verschenen, blijkt dat vele vormen van alternatieve energie vergelijkbaar of goedkoper zijn dan fossiel en vooral kernenergie (zie pagina 2). Ook daar zijn kanttekeningen bij te plaatsen, die de verschillende opties duurder of goedkoper maken, maar dat geldt voor zowel de hernieuwbare als de niet-hernieuwbare opties (bijvoorbeeld, de ontmantelingskosten van nucleair zitten er niet in. Die zaten overigens ook niet in het kosten-rapport van PBL).

Marcel Crok vervolgt met:

Een klimaatwet erdoor drukken, is dan ook onverstandig.

Wat hiermee wordt bedoeld is nogal onduidelijk want wetten worden er per definitie niet doorheen gedrukt, maar zijn het gevolg van een democratisch proces. Zo ook een klimaatwet, die op steun van een meerderheid van stemmen in de tweede kamer kan rekenen.

Het artikel opent met de Urgenda-zaak waarin de landsadvocaat stelde:

de opgelegde extra 8 procent CO2-reductie in 2020 slechts ‘0,000045 graad minder gemiddelde wereldwijde opwarming tot 2100 tot gevolg zou hebben’”. Dus “het ambitieuze Regeerakkoord van het kabinet-Rutte III – 49 procent CO2-reductie in 2030 …komt neer op ongeveer 0,0003 graad Celsius minder opwarming in 2100. Ofwel: onmeetbaar. […]

Voor Crok is dit het belangrijkste ‘bewijs’ dat iedere vorm van Nederlands klimaatbeleid onzinnig is. En om dit kracht bij te zetten wordt een recente uitspraak van mijn leidinggevende Pieter Boot geciteerd als ultiem bewijs dat ook het PBL deze stelling onderschrijft:

Voor de klimaatverandering maakt het natuurlijk helemaal niets uit of Nederland dit nu wel of niet doet. Dan is belangrijk wat er gebeurt in de rest van de wereld.

Vanzelfsprekend moet deze uitspraak niet letterlijk genomen worden en dat was ook volstrekt helder in de context waarin Pieter dit zei. Uiteraard draagt iedere emissiereductie bij aan het reduceren van klimaatverandering en Pieter snapt dat natuurlijk heel goed. En bovendien: het staat zelfs op de cover van Elsevier! (met een veel te hoog kostengetal, maar toch). Fysisch gesproken is iedere CO₂-molecuul er 1, zelfs bij een door Marcel Crok veronderstelde lage klimaatgevoeligheid van maximaal 1,5 graden. Wat Pieter Boot vooral wilde aangeven is dat het tegengaan van klimaatverandering uiteindelijk staat of valt met de bereidheid van de hele wereld om daar iets aan te doen. Om zijn ‘argument’ nog kracht bij te zetten betoogt Crok in een tekstbox:

Wie benadrukt dat de Nederlandse bijdrage aan het klimaat te klein is om iets bij te dragen, krijgt weleens te horen: ‘Tja, dan betaal ik ook maar geen belasting meer, want mijn bijdrage is slechts 0,000006 procent aan het totaal.’ Maar deze vergelijking gaat mank. Alle kleine beetjes belasting bij elkaar leveren een essentiële bijdrage aan de maatschappij. Ga maar na wat er zou gebeuren als we allemaal een jaar geen belasting zouden betalen…

De logica van deze redenering ontgaat mij volledig. Immers, net als bij de belastingen levert het klimaatbeleid van alle landen ter wereld bij elkaar uiteindelijk een essentiële bijdrage aan het tegengaan van klimaatverandering. Het is wel zo dat het mondiale klimaatbeleid waarmee door de huidige toezeggingen binnen de context van het Parijsakkoord een serieus begin is gemaakt nog (veel) verder aangescherpt dient te worden, maar ook daarover zijn duidelijke afspraken gemaakt (zoals bijvoorbeeld de 5-jaarlijkse ‘Global Stocktake’, te beginnen in 2020). Maar daarover rept Crok met geen woord. Gelukkig concludeert Crok dan wel dat dit niet betekent “dat we als klein land helemaal niets hoeven te doen” om in de rest van zin helaas meteen weer terug te vallen in zijn voorafgaande ‘argument’: “maar het is ook niet slim om nu erg veel geld uit te geven aan een verwaarloosbaar klimaateffect.”.

Als Crok vervolgens schrijft dat:

de toegezegde plannen van de landen (uitgaande van de rekenmodellen die de Verenigde Naties gebruiken) bij lange na niet voldoende zijn om het gestelde doel, onder 2 graden blijven, te halen.

dan kan ik hem beter volgen, behalve dat de Verenigde Naties geen beschikking heeft over rekenmodellen. Net zo min als het IPCC. De Verenigde Naties gaan uit van analyses in de wetenschappelijke literatuur zoals deze eens in de 5 tot 7 jaar bijeen worden gebracht door het IPCC, of in tussenliggende Special Reports zoals de meest recente over de haalbaarheid van 1,5 graden opwarming. En daaruit blijkt inderdaad dat de huidige toezeggingen niet voldoende zijn om met een redelijke kans van 2/3 onder de 2 graden opwarming te blijven. Laat staan 1,5 graden.

Dan vervolgt Crok met een studie van de ‘klimaatsceptische’ Deense milieu-econoom Björn Lomborg:

Volgens Lomborg, die internationaal geaccepteerde rekenmodellen gebruikt, is het totale effect van het Parijse Klimaat¬akkoord, als alle landen doen wat ze beloven, 0,05 graden Celsius minder opwarming in 2100.

Lomborg gebruikt inderdaad het bekende MAGICC model, maar zelfs het beste rekenmodel levert onzinnige resultaten op als je onzin invoert. De wetenschappers die dit model mede hebben ontwikkeld bekritiseren Lomborg’s aannames inderdaad als onzinnig. Lomborg gaat er namelijk van uit dat na 2030 de emissies niet verder zullen dalen, of zelfs weer zullen stijgen.

De meeste studies komen dan ook op een grotere vermeden opwarming uit. Wat Crok hier doet is dus een vorm van cherry picking. Een vergelijking tussen de verwachte opwarming in 2100 voor het ‘business as usual’ scenario en de uitvoering van het Parijs-akkoord op basis van 9 verschillende studies laat een ander beeld zien:

Hier is Lomborg dus nogal een buitenbeentje om redenen die goed worden uitgelegd in het verhaal van CarbonBrief. Om de studies van Lomborg kritiekloos als weergave van ‘de’ wetenschap te presenteren is op zijn zachtst gezegd dubieus. Als wij als PBL zo te werk zouden gaan, dan zouden we – terecht – geen lang leven beschoren zijn. Vervolgens maakt Crok een dubieuze koppeling tussen het werk van Lomborg en het PBL door te stellen dat:

het Planbureau voor de Leefomgeving heeft een overzichtelijke website gemaakt waarop de afspraken uit het Parijs-akkoord te zien zijn en die bevestigen de cijfers van Lomborg.

Die website bestaat inderdaad maar hoe daaruit kan worden afgeleid dat het de cijfers van Lomborg bevestigt, is mij een raadsel. Nergens op deze overzichtelijke site wordt een uitspraak gedaan over het effect van de toezeggingen door de landen – de INDC’s – op de temperatuur in 2100, laat staan of dit de schattingen van Lomborg zou bevestigen.

Vervolgens komt er een gedeelte in het artikel waarin ik Crok redelijk kan volgen: ja, zoals het er nu uit ziet gaan de emissies alleen maar stijgen tot 2030, en, ja, ik deel de zorgen volledig dat de huidige toezeggingen binnen het Parijsakkoord niet gaan leiden tot een beperking van de opwarming tot 2 graden, laat staan 1,5.

Dan komt er een vergelijking met voetbal, dat schijnt het altijd goed te doen (waarom nooit een andere sport?):

De Nederlandse klimaateconoom Richard Tol merkte eens schamper op dat een voetbalcoach doorgaans wordt ontslagen na vier nederlagen op rij. Klimaatonderhandelaars blijven echter ook na 23 ‘nederlagen’ rustig op hun plek zitten.

Ik deel  de observatie niet dat er sprake zou zijn van 23 nederlagen. Het Parijsakkoord, zoals bereikt tijdens COP22, was hoe je het ook wendt of keert een doorbraak aangezien voor het eerst door vrijwel alle landen van de wereld werd onderkend dat de netto broeikasgasemissies in de tweede helft van deze eeuw naar nul afgebouwd dienen te worden om onder die twee graden te blijven. En nog sneller als je onder de 1,5 graden wilt blijven (beiden met 2/3 kans overigens, zekerheid is er natuurlijk niet). Vervolgens komt er een leuk rekensommetje hoeveel windmolens, zonnepanelen en/of kerncentrales er vanaf nu per dag gebouwd zouden moeten worden. Los van de constatering dat Crok hierbij uitgaat van 2 MW windmolentjes, terwijl binnenkort de eerste 12 MW-molens door General Electric gebouwd zullen worden, klopt zijn observatie dat het een enorme opgave is, maar de conclusie dat “95 procent minder CO₂ totaal onhaalbaar is” is een typisch geval van ‘jumping to conclusions’. Vele scenario’s, zoals wij die ook doorrekenen op het PBL, geven aan dat het weliswaar ambitieus, maar technisch en economisch haalbaar is. De oplossing ligt daarbij in een combinatie van technieken en duurzame energiebronnen, misschien inclusief kernenergie.

Nu komt er deel over de kosten voor Nederland waarin we gaan ontdekken hoe Crok aan die 1000 miljard komt zoals vermeld op de cover. Het begint met:

Over de kosten is nog altijd veel onduidelijk, zoals recent ook weer bleek uit de voorlopige doorrekening van de klimaatplannen door het Planbureau voor de Leefomgeving. Dit bureau spreekt over 3 tot 4 miljard euro aan meerkosten in 2030. Maar het gaat hier om meerkosten ten opzichte van een zogenoemd referentiescenario. Wat zit er dan al aan klimaatbeleid in dat referentiescenario? Op die vraag hadden zelfs de experts van het bureau tijdens een technische briefing in de Tweede Kamer geen antwoord.

Crok verwijst hier naar dit rapport, maar ten eerste: die 3 à 4 miljard betreffen nationale meerkosten per jaar tot 2030 zoals gedefinieerd in de algemeen geaccepteerde kostenmethodiek (en waarin ook energiebaten zijn verwerkt, zoals aan het begin van dit verhaal aangegeven). En dus niet investeringen waarop de 1000 miljard van Crok betrekking heeft. Degene die onduidelijk is, is Crok zelf. Niet het PBL. Wat wel waar is, is dat het lastig te bepalen is wat er precies wel en niet zit in het referentiescenario. Niettemin gaat het PBL hier binnenkort meer duidelijkheid over verschaffen in een korte notitie zoals Pieter Boot ook aangaf in diezelfde briefing. Maar zoals Crok terecht stelt: het energieakkoord is onderdeel van het referentiescenario, waarvan de ‘kosten’ volgens een door Crok “binnenkort te publiceren analyse” naar schatting “meer dan 100 miljard euro” zullen bedragen.

Dit is een mooi voorbeeld van de bekende appels en peren, maar dan erger. Die ‘kosten’ van Crok refereren naar investeringskosten en hebben daarmee weinig te maken met de nationale meerkosten in de studie van PBL. Die investeringen moeten natuurlijk wel worden gedaan en dat gaat ook om veel geld (al is het geen 100 miljard), en dan is het belangrijk dat er financieringsvormen komen die door iedereen zijn op te brengen (bijvoorbeeld door een gebouwgebonden financiering). Vervolgens wordt er een studie bijgehaald van het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) die

heeft berekend dat alleen al alle huizen energieneutraal maken, 235 miljard euro kan kosten. Directeur van het EIB Taco van Hoek schat dat voor alle andere gebouwen nog eens zo’n bedrag nodig zal zijn.

Deze studie noemde Crok ook al in zijn betoog ten behoeve van de eerdergenoemde hoorzitting. Naar aanleiding daarvan voerde ik met hem een maildiscussie waarin ik aangaf dat die 235 miljard – die wederom investeringen betreffen – onrealistisch is omdat die ervan uitgaat dat je alle huizen bijna energieneutraal gaat maken. Maar dat is heel onwaarschijnlijk in een optimaal kostenscenario. Alle huizen op label A+ brengen kost bijvoorbeeld 80 miljard aan investeringen, geen 235. En om te stellen dat “alle andere gebouwen nog eens zo’n bedrag” behoeven is uiterst kort door de bocht op basis van een uitspraak van een expert. Het PBL heeft een gedetailleerd rekenmodel voor de Gebouwde Omgeving en daaruit blijkt dat niet-woonhuizen (dus kantoren, scholen, fabrieken, ook wel de utiliteitssector genoemd) veel minder investeringen behoeven dan de woningbouw. Het was goed geweest als hij het even had gedubbelcheckt bij wat meer deskundigen. 235 miljard is toch niet niks…
Daar komt bij dat Crok in zijn betoog ongemerkt naar 2050 (of later) is gaan kijken, want het energieneutraal maken van alle woningen zal zeker niet zijn gerealiseerd in 2030 en zal ook niet het resultaat zijn van de afspraken in het komende klimaatakkoord.

In de optelsom van Crok zitten we nu op ruim 600 miljard euro (hij rekent ook nog 70 miljard voor additioneel beleid in het referentiescenario tot aan 2030), maar hier is sprake van een dubbeltelling. Maatregelen in de EIB-studie zullen namelijk al voor een deel onder het energieakkoord vallen. De volgende stap in zijn ‘berekening’ is heel interessant en levert nog eens 400 miljard op door te stellen dat:

…en zijn we nog niet eens begonnen aan het wagenpark, het vliegverkeer en de industrie. Het totale bedrag zal dan ook eerder over de 1.000 miljard euro heen gaan.

Het is volstrekt onduidelijk waarop deze sprong naar 1000 miljard is gebaseerd. En voor wat precies? Het energieneutraal maken van de genoemde sectoren? Maar ook dan gaat het niet over 2030, maar op zijn minst over 2050. In dat geval heeft die 1000 miljard betrekking op 95% emissiereductie, niet 49% reductie waarnaar die 0,0003 graden op de cover van Elsevier verwijst.

En dan de baten. Daarvan beweert Marcel dat het “niet eenvoudig is om iets te verzinnen”. Nou, zo moeilijk is dat niet: investeringen in duurzame energie leveren energie en energie heeft een prijs en dus zijn dat baten (zoals deze ook worden meegenomen in de eerdergenoemde nationale kosten). De verminderde klimaatschade zijn ook baten, maar daarover schrijft Crok:

het klimaateffect van al deze inspanningen is onmeetbaar klein en kan dus niet worden gezien als een baat.

Een typische redenering. Baten kunnen gewoon worden uitgedrukt in termen van Euro per ton CO2. Daar is een boekenkast aan wetenschappelijke literatuur over volgeschreven. De onzekerheden zijn groot, maar het is onzin dat dit niet als baat aangemerkt zou mogen worden. Probleem is natuurlijk wel dat de baten terecht komen bij iedere wereldbewoner, terwijl de investeringskosten die je hier bekijkt alleen betrekking hebben op NL. Dit werkt free-riders in de hand zoals PBL al in 2014 in een rapport over kosten en baten opmerkte. Het is precies dergelijk free-rider gedrag dat Crok in de hand werkt met zijn vergelijking van Nederlandse kosten met mondiale baten in zin van vermeden opwarming.

En ook over de baten van klimaatbeleid heeft Crok een interessante redenering:

groene banen…moeten vallen onder het kopje ‘kosten’ … omdat je efficiënte, op fossiele brandstoffen gebaseerde energievoorziening vervangt door een minder efficiënte, arbeidsintensievere energievoorziening (wind, zon of biomassa).

Dit is een nogal kromme redenering. Ten eerste rekent niemand de nieuwe banen als een ‘baat’, of in elk geval niet in termen van euro’s (want daar ging het toch om in het verhaal?) Het lijkt erop dat Crok doelt op het macro-economische effect ten gevolge van veranderingen in de arbeidsmarkt. Hierbij kan het zo zijn dat het effect voor de economie als geheel negatief kan uitpakken: dus dat de economie minder groeit dan hij zou zijn gegroeid zonder klimaatbeleid. Ook hier zijn boekenkasten over volgeschreven en wordt door het IPCC de kennis op een rij gezet. Daaruit blijkt dat de groei inderdaad minder zou kunnen zijn, maar het verschil is uiterst klein en uiterst onzeker. Het enige dat zeker is, is dat er veranderingen zullen optreden in de economische structuur en dat er dus verliezers en winnaars zijn. Crok vervolgt met de boude stelling dat:

Het huidige klimaatbeleid – dat sterk is gericht op het promoten van duurzame energie – zou een grondige kosten-batenanalyse nooit goed doorstaan.

Er is geen kosten-baten analyse van het huidige Nederlandse klimaatbeleid aangezien de klimaat-baten van mitigatie mondiaal zijn, maar er zijn wel vele studies van de kosten en baten van mondiaal klimaatbeleid zoals ook een rapport van PBL uit 2014 waarin valt te lezen dat:

Inschattingen van mitigatiekosten voor een 2 °C-pad zijn gemiddeld over de eeuw genomen in de orde van 1 tot 3 procent van het mondiaal inkomen. Op de lange termijn worden de baten van mitigatie hoger geschat dan de kosten. Mondiale adaptatiekosten worden ingeschat op circa 100 miljard dollar per jaar in de eerste helft van de 21e eeuw. In de tweede helft van de eeuw stijgen naar verwachting zowel de klimaatschade als de adaptatiekosten sterk als er geen mitigatie plaatsvindt.

En dan wordt Duitsland aangehaald als voorbeeld van mislukt klimaatbeleid:

Het land pompte tot nu toe 500 miljard euro in de Energiewende met als resultaat een vrijwel gelijkblijvende CO2-concentratie.

Crok bedoelt waarschijnlijk CO2-emissies… Hij vervolgt:

De oorzaak is simpel. … Alle kerncentrales gaan dicht. … Dus, kosten tot nu toe: 500 miljard euro. Baten: nul.

Dit rekensommetje volg ik niet. Als Duitsland niet had geïnvesteerd in de Energiewende dan waren de emissies gestegen. Dat is niet gebeurd en dus zijn de baten niet nul. Met die nul bedoelt Crok dat de absolute emissiedaling nul is geweest, maar dat is iets anders. Hij koppelt hier zaken aan elkaar die niet aan elkaar gekoppeld kunnen worden.

Hoewel veel IPCC-scenario’s de bijdrage van kernenergie weliswaar laten toenemen, met 100 tot 500 procent in 2050, staat het IPCC-rapport vol met (te) negatieve informatie over kernenergie.

Een toename van 100 tot 500 procent laat zien dat kernenergie door veel scenario’s serieus genomen wordt. Daarnaast heb ik het hele IPCC-rapport nagezocht op opmerkingen over kernenergie en ik deel de mening niet dat men daar uitzonderlijk negatief over is. Wel wordt aangegeven dat de maatschappelijke weerstand tegen kernenergie groot is waardoor uitbreiding problematisch is.

Dan volgt er een box over een favoriet onderwerp van Crok: de klimaatgevoeligheid die laag zou zijn zoals o.a. ‘bewezen’ door de studies van Nic Lewis en waardoor we dus “meer tijd” hebben dan gedacht. Dit heeft hij al zo vaak herhaald, dat ik nog maar een keer het antwoord (dat ik bijvoorbeeld ook gaf in onze discussie bij RTL) herhaal: de gepubliceerde studies van Nic Lewis maken onderdeel uit van alle studies die serieus worden genomen. Het punt is: onzekerheid is nog steeds tamelijk groot en dat is eerder een probleem dan een geruststelling want het levert namelijk niet “meer tijd dan gedacht” zoals Crok schrijft, maar eerder het omgekeerde. Door die onzekerheid kun je namelijk niet uitsluiten dat de klimaatgevoeligheid hoog is (bijvoorbeeld 4 graden) en dan hebben we (veel) minder tijd dan gedacht. Pas als de wetenschap in staat zou zijn de onzekerheid te verkleinen, dan zou beter ingeschat kunnen worden hoeveel tijd we nog hebben. Of beter: hoeveel broeikasgasemissies nog kunnen worden uitgestoten voordat een gewenst geachte maximale opwarmingsgrens wordt overschreden. De studies van Nic Lewis helpen ons helaas NIET om die onzekerheid te verkleinen. Daarnaast zijn er recent vele studies verschenen waaruit blijkt dat de methode die Lewis gebruikt –op wie Crok zich baseert- waarschijnlijk een onderschatting geven van de daadwerkelijke klimaatgevoeligheid.

Volgens Crok woedt er in het Westen vooral ideologische strijd voor een ‘duurzame samenleving’ waarin

‘klimaat’ vooral nodig is als breekijzer om die samenleving af te dwingen, ongeacht de kosten. Kernenergie past – hoewel het vrijwel CO2-vrij is – niet in dat ‘duurzame’ plaatje.

Dit beeld deel ik volstrekt niet. Ik ben niet principieel tegen kernenergie, maar zoals eerder aangegeven: kernenergie is duur in vergelijking tot andere opties, zelfs als je ontmanteling niet meeneemt. Als je kijkt naar de studies van Lazard over de afgelopen 9 jaar dan zie je zelfs dat de kosten van kernenergie alleen maar toenemen:

En dat is ook precies de reden waarom er geen commerciële partijen zijn die brood zien in het bouwen van een kerncentrale.

Crok vervolgt met:

Het IPCC zou een 100 procent adaptatiescenario met bijbehorende kosten en baten moeten schetsen. En ook zou het IPCC een scenario moeten schrijven dat veel meer kernenergie bevat dan de huidige scenario’s.

Los van het feit dat het IPCC geen scenario’s schrijft – dat blijft maar terugkomen in Crok’s verhalen – zijn er scenario’s die kijken naar de kosten van 100 procent adaptatie (ofwel scenario’s zonder klimaatbeleid zoals bijvoorbeeld RCP8.5). Probleem is alleen dat de dan optredende schade extreem onzeker is. Nog vele malen onzekerder dan het hele klimaatgevoeligheidsverhaal. Daar kom je dus niet uit. In het slechtste geval is er sprake van oneindige schade, namelijk de totale ineenstorting van de menselijke beschaving en economie zoals we die nu kennen. Maar als Crok afsluit met de constatering dat:

De Nederlandse burger heeft geen extra molensteen om zijn nek nodig, maar pragmatisch beleid, dat betaalbaar is en resultaat oplevert.

dan kan ik dat volledig onderschrijven. Ik zet mij daar dagelijks met veel inzet voor in!

De volgende typen kosten kunnen worden onderscheiden:

• Overheidskosten voor klimaatbeleid zijn de kosten die ten laste komen van de Rijksoverheid. Daaronder worden verstaan:
  • de ontwikkelingskosten van het gebruikte beleidsinstrument;
  • de uitvoeringskosten van dit beleidsinstrument;
  • de verleende subsidies minus de opgelegde heffingen;
• Eindgebruikerskosten deze bestaan uit de kosten van de maatregelen die de eindgebruikers moeten treffen. Deze kunnen uitgesplitst worden naar:
  • directe kosten ofwel alle kosten (investeringen, onderhoud, etc.) minus de opbrengsten (uitgespaarde energie) die nodig zijn om technieken te implementeren en minus de subsidie die hiervoor aangevraagd kan worden;
  • indirecte kosten betreffende het derven van omzet, winst en alle andere schadelijke negatieve effecten als gevolg van het verslechteren van de concurrentiepositie door invoering van de techniek. Vaak worden deze kosten om praktische redenen vertaald in een globale ophoging van de gehanteerde discontovoet.
• Economische kosten zijn de totale kosten die de samenleving moet opbrengen. Deze bestaat uit de optelsom van materiële kosten (teruggerekend met ‘nationale’ discontovoeten) en de externe effecten van een maatregel.
• Nationale kosten zijn de kosten van maatregelen zonder eventuele belastingen of subsidies, die immers op nationaal niveau overdrachten zijn en geen kosten of opbrengsten. Onder de nationale kosten vallen:
  • installatiekosten;
  • gebruiks- en onderhoudskosten;
  • administratieve lasten van de doelgroep;
  • ontwikkelings- en uitvoeringskosten van het beleidsinstrument;
  • opbrengsten uit besparing van energie of grondstoffen.

Nationale kosten zijn, met andere woorden, het saldo van de jaarlijks afgeschreven overheids- en investeringskosten en de daarmee bespaarde energiekosten. Ze geven een beeld van de kosten voor de Nederlandse samenleving als geheel, ongeacht wie deze draagt.

We spreken hier overigens niet van maatschappelijke kosten omdat kosten van externe effecten niet zijn meegenomen in de berekeningen.

• Maatschappelijke kosten zijn de kosten voor de maatschappij als geheel. Dus de private kosten plus alle kosten die samenhangen met externe effecten van klimaatverandering in dit geval. Er is een extern effect als door een actie van één partij of een transactie tussen twee (of meer) partijen een andere partij die niet bij de besluitvorming over de (trans)actie betrokken is daarvan positieve of negatieve gevolgen ondervindt.

Deze bijdrage van Bart Strengers is eerder verschenen op Klimaatverandering.