Verloren Oudheid | Kalhu; de stad van Nimrod

COLUMN - Toen IS in maart 2015 de ruïnes van de stad Dur-Sharrukin opblies, werden ook de ruïnes van de stad Kalhu opgeblazen. Kalhu, door de plaatselijke bevolking ook wel Nimrud genoemd, was van 879 tot 706 de hoofdstad van het Assyrische Rijk. Net als Dur-Sharrukin was Kalhu een relatief nieuwe stad die bewust door een Assyrische koning (in dit geval Ashurnasirpal II) was uitgekozen als nieuwe hoofdstad. Waar Dur-Sharrukin één jaar na haar feestelijke opening al weer verlaten werd, heeft Kalhu het echter een stuk langer volgehouden. In de 173 jaar dat Kalhu de hoofdstad was bouwden drie verschillende koningen er hun paleizen en versierden ze de stad met de mooiste kunstvoorwerpen.

De stad van Nimrod
Toen de Britse archeoloog Austin Henry Layard in 1845 aan de opgraving van Kalhu begon, waren de ruïnes van de stad al goed te zien. In 1760 werden ze beschreven door de Duitse avonturier Carsten Niebuhr en mogelijk heeft ook de Griekse huursoldaat Xenophon ze rond 400 v. Chr. zien liggen. Onder de plaatselijke bevolking waren de ruïnes bekend onder de naam Nimrud, naar de beruchte Bijbelse koning Nimrod. Volgens Genesis was Nimrod de eerste persoon die na de Zondvloed het koningschap op zich nam en steden stichtte. Onder de steden die door hem zouden zijn gesticht waren onder meer Uruk, Akkad, Babylon, Ashur, Nineveh, en ook Calah (= Kalhu). Hij wordt ‘een machtige jager in het aangezicht van de HEER’ genoemd, wat vaak wordt geïnterpreteerd als dat hij zichzelf boven de HEER probeerde te verheffen. De vraag op welke historische figuur Nimrod is gebaseerd houdt geleerden al eeuwenlang bezig. De meest waarschijnlijke verklaring is dat Nimrod een archetype is van de arrogante Mesopotamische koning en dat sporen van meerdere historische figuren – met name Sargon van Akkad, Naram-Sin en Tukulti-Ninurta – er in terug te vinden zijn. Hoe het ook zij, de plaatselijke bevolking zat er niet ver naast door deze Assyrische ruïnes aan Nimrod toe te schrijven.

Stichting door Salmanasser I
Op de plaats waar de Tigris en de Grote Zab samenstromen lag al van oudsher een handelspost. Onder Salmanasser I (r. 1274-1245 v. Chr.) werd deze uitgebouwd tot een stad genaamd Kalhu. Salmanasser I was een koning van het Midden-Assyrische Rijk (1392-934 v. Chr.), een rijk dat tot bloei kwam nadat de Assyriërs zich onafhankelijk hadden verklaard van het koninkrijk Mitanni (ca. 1500 – ca. 1300 v. Chr.). Toen Salmanasser I regeerde was Mitanni inmiddels ten onder gegaan, wat de Assyriërs de kans bood om hun macht over Mesopotamië en Syrië uit te breiden. Salmanasser’s zoon Tukulti-Ninurta I (een van de koningen waarop de figuur Nimrod is gebaseerd!) breidde het rijk nog verder uit door Babylonië te onderwerpen en de Hittieten terug te drijven. 

Tot hoofdstad verheven door Ashurnasirpal II
In de tiende eeuw v. Chr. raakte het Midden-Assyrische Rijk in verval en zo ook de stad Kalhu. Onder de koningen Adad-Nirari II (r. 911-891 v. Chr.) en Tukulti-Ninurta II (r. 891-884 v. Chr. wisten de Assyriërs echter opnieuw hun macht over Noord-Mesopotamië en Syrië uit te breiden. Toen Ashurnasirpal II (r. 884-859 v. Chr.) aan de macht kwam erfde hij een groot rijk dat uit zijn voegen dreigde te barsten. Al vroeg in zijn regeerperiode braken overal in het rijk opstanden uit. Ashurnasirpal sloeg deze opstanden op een zelfs voor de Assyriërs ongekend wrede manier neer. Opstandige edelen liet hij spietsen of levend villen en jonge mannen, vrouwen en kinderen liet hij levend verbranden. Om onduidelijke redenen verplaatste hij de hoofdstad van Ashur naar Kalhu. Mogelijk wilde hij een stad ‘voor zichzelf’ hebben, weg van zijn onbetrouwbare onderdanen. Hij legde een acht kilometer lange muur aan en liet een enorm paleis bouwen dat hij in 879 v. Chr. feestelijk liet openen. Op de housewarming waren naar eigen zeggen bijna 70.000 mensen aanwezig, die allemaal voorzien werden van de meest luxueuze dranken en spijzen. 

Bouwprojecten in Kalhu
Kalhu heeft, op de oorspronkelijke hoofdstad Ashur na, het langst de titel ‘hoofdstad van Assyrië’ mogen dragen. Waar Nineveh ‘slechts’ 93 jaar de hoofdstad was (705-612 v. Chr.), is Kalhu dit 173 jaar lang geweest (879-706 v. Chr.). Kalhu telt dan ook meer paleizen dan Nineveh. In Nineveh staan ‘enkel’ de paleizen van Sanherib (r. 705-681 v. Chr.) en Ashurbanipal (r. 669-627 v. Chr.), maar in Kalhu bouwden maar liefst drie koningen hun paleis: Ashurnasirpal (r. 884-859 v. Chr.), Salmanasser III (r. 859-824 v. Chr.) en Tiglath-Pileser III (744-727 v. Chr.). Het paleis van Ashurnasirpal was 200 bij 130 meter in oppervlakte en had 200 kamers en 3 binnenplaatsen. Sanherib’s ‘paleis zonder gelijke’ in Nineveh had ‘slechts’ 80 kamers. Salmanasser III liet naast een eigen paleis ook een groot tempelcomplex met Ziggurat (tempeltoren) aanleggen. Alle paleizen en belangrijke tempels stonden op een goed zichtbare heuvel (akropolis), die er tijdens de Nieuw-Assyrische Periode behoorlijk indrukwekkend moet hebben uitgezien. Naast de paleizen en de tempels is Kalhu ook bekend om haar prachtige kunstvoorwerpen, waarmeer de belangrijke gebouwen werden versierd. De ivoren beeldjes, gouden ornamenten en beelden van Lamassu’s (gevleugelde stieren met mensenhoofden) behoren tot fraaiste van het gehele Nabije Oosten.

De volgende keer
Ondanks de roem, pracht en praal van Kalhu besloot Sargon II (r. 722-705 v. Chr.) de hoofdstad in 706 v. Chr. naar Dur-Sharrukin te verplaatsen. Hier heb ik vorige week al over geschreven. Dur-Sharrukin was echter geen lang leven beschoren en de hoofdstad werd in 705 v. Chr. alweer verplaatst naar Nineveh. De volgende week zal ik schrijven over Ashur, de oorspronkelijke hoofdstad van Assyrië, waar het land en het volk zijn naam aan te danken heeft.