In de serie leeservaringen met verkiezingsprogramma’s neemt Tom van Doormaal nu de SP de maat: het oordeel is: weinig ideeën om van op te kijken, maar intens fatsoenlijk. Een kans voor een “volksfront-regering”?
De SP schrijft met een mooie zelfbewustheid. Niet wij gaan voor, wij streven naar, maar “er komt”, “er wordt beperkt”, “wij zullen”… Dat leest plezierig, maar het gaat net als bij de andere programma’s wel meer dan zeventig pagina’s voort. Aan de overladenheid met details ontkomt ook de SP niet.
In mijn vorige teksten zocht ik naar begrip voor de wereld van de betreffende partij en hoe je daar zou kunnen uitkomen, want dat bepaalt de gevolgen van je stem. Je hoeft geen socialist te zijn, te geloven in het einddoel, om te verwachten dat een stem op de SP tot een socialer wereld zal leiden, op een redelijk korte termijn. Ik bedoel: het einddoel telt en de weg er heen.
Bij mijn studie van andere programma’s vond ik mijn vraagstelling bij Claus Offe terug:
- Wat is de wenselijke organisatievorm van samenleving en staat en hoe kunnen we laten zien dat het allemaal werkbaar is, dus in overeenstemming met onze basale normatieve en feitelijke aannames over sociaal leven?
- Hoe komen we daar uit? (“Contradictions of the Welfare State”, 1984)
Ik was al bang dat mijn vraagstelling te streng was. Geen verkiezingsprogramma komt zelfs maar in de buurt van een antwoord op die twee vragen. Dat is opmerkelijk; maar bij de SP mis je het misschien minder, want dat zijn orthodoxe socialisten, dacht ik. Je weet wel waar die uit willen komen. Toch is het ontbreken van antwoord op die vragen opnieuw hinderlijk.
Spierballentaal
De SP wil acceptabel zijn voor een coalitie; dus is afgesproken dat alle socialistische spierballentaal wordt geschrapt, zo denk je dan. Maar wat willen ze en hoe kom je daar terecht?
Bij de zorg vind ik:
‘de zorg is grootschaliger geworden, daardoor is er minder aandacht voor patiënten, de zorg is er ook duurder door geworden, medewerkers worden dol van de bureaucratie.’ (p.21)
Dat geeft een beeld van de theorie: de SP vindt grootschalig organiseren inefficiënt, vervreemdend en het leidt tot bureaucratie en terreur van managers. Ik weet niet of grote schaal altijd tot inefficiëntie leidt, maar verder geef ik de SP van harte gelijk. De voorstellen van de SP sluiten daarop aan: ‘regionale zorgbudgetten, organisatie van de zorg in de buurt, op menselijke maat, stoppen met de marktwerking.’
Die richting is wel helder, maar hoe bereik je die transformatie nu? Er komt een beetje DDR-lucht in mijn neus: wordt de organisatie van de zorg niet kleinschalig, maar niettemin stalinistisch georganiseerd? Dat gaat massaal weerstand opleveren. Het hoofdstuk heet: “Zorg is geen markt”. Dat is een stelling, die ik kan onderschrijven. Maar misschien moet je met hulp van moderne ICT net doen of het wel zo is en voor degenen die het nodig hebben aparte interventies ontwikkelen, waarmee eerlijkheid en betaalbaarheid worden bevorderd?
De SP vindt dat mensen zeggenschap kwijt zijn geraakt door schaalvergroting, het democratisch tekort en neo-corporatieve arrangementen (woningcorporaties, privatisering nutsbedrijven, toezichtconstructies). Dat lijkt mij volkomen juist, maar wat doe je daar aan of daar tegen? Als je kijkt bij de bestuurlijke teksten, wat daar zal anders en beter moeten worden georganiseerd, raak je teleurgesteld:
- Provincies “eenvoudiger, efficiënter, democratischer”;
- Waterschappen naar de provincies;
- Regionale samenwerkingen opheffen;
- Deelgemeenten opheffen;
- Raadgevend referendum;
- Correctief referendum;
- Herindeling gemeenten met instemming bewoners…” etc…
Dat is jammerlijk muf; het lijkt het D’66 programma van een jaar of dertig geleden. Met deze kroonjuwelen komen we nergens uit, lijkt me. Geen woord over de spanning tussen de representatieve democratie en de referenda; geen woord over de efficiency van juist de regionale samenwerkingen, al missen zij een democratische legitimatie. Kortom, de probleemstelling is prima, maar de vertaling naar een institutioneel recept ontbreekt. Bij de mogelijke coalitiepartijen is het niet echt anders, dus een belemmering voor samenwerking lijkt het me niet. Maar er moet veel essentieels worden bedacht…
Woningmarkt
Een toetssteen voor mij is wat een partij ziet als oplossing voor de woningmarkt. De SP is sociaal en socialistisch: dus de HRA gaat op de schop, al is men voorzichtig. (Dat zegt iets. De VVD wordt misschien wel weer de grootste.) De SP wil ook een behoorlijk uitgewerkt stimuleringsprogramma voor de bouwnijverheid. Dat is een bijzonder: de andere partijen hebben het wel over de problemen in de sector, maar trekken niet deze Keynesiaanse consequentie. Het lijkt me een goed punt. De bouw is een sector van betekenis in onze economie en die dreigt geheel in elkaar te zakken. Dan moet je iets willen doen.
De extra huur voor scheefwoners (te hoge inkomens in een sociale huurwoning) wil de SP niet. De vraag is wat dan wel? De decennia-lange discussie over de doorstromingsheffing moet van mij niet nog langer duren. Wat de SP wel wil, blijft wat onhelder: alsof “scheefwonen” geen probleem is.
Prima lijkt me weer dat de SP een soort voorraadbeleid wil ontwikkelen: sloop van sociale huurwoningen aan banden, een rem op de verkoop van sociale huurwoningen. Het is ouderwets beleid, maar ik vind het goed er zo naar te kijken. Als er een nationaal gedefinieerd probleem is, moet je er ook in nationaal beleid interventies op kunnen doen, op kunnen sturen.
Dan het thema Europa: waar staat de SP? Het is een beetje teleurstellend, maar de SP is hier minder duidelijk dan op vele andere thema’s. De SP wil een socialer Europa, niet alleen geld verdienen, maar echte welvaart, door de menselijke maat. (14.1, 14.3) Het mandaat van de ECB wordt verruimd, niet alleen strijd tegen inflatie, maar ook bevorderen van werkgelegenheid. (14.5) Ingrijpende regulering van financiële markten is nodig, de politiek moet de regie weer terug nemen. (14.6)
Boeiend is het voorstel van een minimumloon voor de lidstaten. De formulering:
“We wijzen concurrentie tussen lidstaten via steeds lagere lonen en lagere tarieven voor de winstbelasting van bedrijven af. Dit gaan we tegen door afspraken te maken over een ondergrens voor een minimumloon in alle lidstaten, gerelateerd aan het nationale inkomen, en over een gemeenschappelijke grondslag en minimumtarief voor de winstbelasting van bedrijven.” (14.7)
Ik hap naar adem, als ik dit lees: het is een pleidooi voor eenwording en harmonisatie en convergentie, zoals ik dat nergens heb gelezen. Als de SP dit meent, is de partij Europagezinder dan alle andere partijen bij elkaar. Ik zie het al voor me: een minimumloon voor Slowakije, Malta, Griekenland en Nederland. Gaat Eurostat dat uitrekenen? Maar het is wel consequent.
In de volgende teksten wordt dat beeld soms versterkt, soms wat teruggenomen:
“De ECB moet een andere rol; overheidsobligaties van alle eurolanden kunnen opkopen.”(15.4)
“We verzetten ons tegen het ESM, zullen strijden voor voldoende zeggenschap als het fonds er toch komt.”(15.5)
“Er komt een Nationale Investeringsbank” (15.6)
“De Nederlandse overheid houdt een strategisch belang in de ABN-Amro”. (15.7)
Mijn vriend Harm in het verre Brazilië, vindt mij een lamstraal omdat ik niet pleit voor nationalisatie van het gehele bankwezen. De SP doet dat tamelijk half: een NIB, een belang in de ABN-Amro, maar nationalisatie van het bankwezen wordt niet bepleit.
Je zou van een moralistenpartij als de SP mogen verwachten, dat men zich duidelijk voor nationalisatie van het gehele bankwezen uitsprak. Misschien is nationalisatie geen goed idee. Maar de schandalen rond de Libor-rente tonen aan dat een hele generatie bankiers en bestuurders in de financiële sector de moraliteit mist om goed met ons geld te kunnen omgaan. Die generatie zal, onder leiding van ambtelijke, benoemde bankiers eerst moeten uitsterven, voordat er weer privaat gebankierd kan worden. Vind ik, als roze sociaal-democraat. De SP zou een tintje roder mogen. Misschien dat de combinatie met de PvdA dat principiële kleurtje alsnog oplevert.
Foto flickr cc SP Foto’s
Reacties (15)
….wordt de organisatie van de zorg niet kleinschalig, maar niettemin stalinistisch georganiseerd?
Deze term kan ik in dit verband niet plaatsen. Wat wordt er mee bedoeld en welke passages in het program inspireren tot een dergelijke terminologie?
Verder geheel eens met je commentaar op het voorstel voor een Europees minimumloon. Goed en terecht plan, maar als de SP consequent is moet ze verdere integratie van de Unie niet afwijzen.
Er is ook op belastinggebied een “race to the bottom” die van Nederland een belastingparadijs heeft gemaakt zodat begrotingsperikelen alleen kunnen worden opgelost met bezuinigingen (op de zorg bijvoorbeeld) en niet met belastingverhoging, hoe terecht die ook zou zijn. Tenzij er een ondergrens wordt afgesproken in Europa. Maar daarvoor hebben we een internationale politieke samenwerking nodig van linkse partijen waar ik de SP nog steeds bij mis.
Wat hierboven als teleurstellend m.b.t. de EU wordt genoemd is mijn zorg, mocht de SP aan regeren toekomen.
Geen competente econoom onder de SP kamerleden.
Irrgang was naar mijn mening al geen groot licht, vraag me af of hij weggaat omdat hij in de gaten heeft geen minister van financiën te kunnen zijn, maar nu ook ministers een groot deel van hun salaris in de partijkas moeten storten zal het heel moeilijk worden een competente econoom aan te trekken.
Economen zijn meestal geen dief van hun portemonnaie.
Het hoeven geen Goldman Sucks salarissen te worden, Zalm is een competente man, hij deed het voor een ministerssalaris, stemde zelfs tegen Griekenland in de euro.
Vraag me af of het daarom is dat de SP niet inziet dat de euro onhoudbaar is.
De ECB meer bevoegdheden geven lijkt me rampzalig.
@1: mijn punt is de afschaffing van het marktprincipe. Mentaal ben ik daar sterk voor, maar ik zie niet zo goed hoe dat zou moeten. Als je dat echt zou willen, dan lijkt het gevolg me een DDR-achtig systeem, waarin alles door een (quasi)-overheid wordt bepaald. Ik geloof niet in een invisible hand, maar enige zelfsturing lijkt me wel van groot belang.
@2: het probleem is de consistentie. Ik ben voor een sociaal en menselijk Europa, maar dat betekent dat je de convergentie van de economieën serieus moet nemen, een onderkant moet definiëren, minstens per lidstaat, die onderkanten moet vergelijken en afstemmen. Als je dat echt wilt, kun je niet zo’n antihouding jegens de EU aannemen als de SP doet. Maar als die houding anders wordt, moet je ook naar de consistentie kijken: wat moet en mag de EU, de ECB, het EP? Het platform is fatsoenlijk, maar niet consistent. Daarop krijg je ook geen competente lieden voor een volledig ministerssalaris.
De Nederlandse overheid heeft jarenlang de zorg bestuurd. Hadden we toen een “een DDR-achtig systeem”? Was er enige overeenkomst met stalinisme? Ik maak bezwaar tegen je terminologie in dit verband.
‘Zalm is een competente man’. LOL Zoiets kan alleen maar op de wijs van Wim Kan gezegd worden.
Zeeeeer competent. Hij was degene die de euro geen stroobreed in de weg legde toen de Duitsers ja zeiden, geen bezwaar had tegen de Grieken, hoewel hij vermoedelijk wist dat de boel belazerd werd.
Hij past nu op mijn deposito, bij de eerste genationaliseerde bank van ons land. Van mij mogen er nog een paar volgen. Er is vast nog wel een handvol ambtelijke bankdirecteuren te vinden…
SP weg ermee, de bovenmeester zal zeer geschikt zijn op een school in het zuiden des lands maar daar blijft het dan ook bij.
Arendo Joustra verwoordt het meesterlijk: “Het is socialisme, maar in Nederland heet het ‘solidariteit’. Het is de opgelegde solidariteit van vier miljoen meestverdienende Nederlanders met de rest. Hun salaris bedraagt gemiddeld 65.500 euro bruto per jaar. Samen zorgen ze wel voor 90 procent van de loon- en inkomstenbelasting”.
http://www.elsevier.nl/web/Opinie/Commentaren/344613/Opgelegde-solidariteit-in-Nederland-kent-grenzen.htm
Ik heb voor de gein het linkje eens gevolgd. En die Arendo Joustra zeikt maar wat.
Even wat quotes:
“Het socialisme in Nederland is niet alleen succesvol omdat 2,5 miljoen mannen en vrouwen in dienst zijn van de overheid of voor instellingen werken die door de overheid worden betaald.”
Dat is dus inclusief leraren, verplegend personeel, politieagenten, etc. Waar gaan we snijden?
“En niet alleen omdat daarnaast ook nog eens 4,5 miljoen mannen en vrouwen een uitkering ontvangen.”
In 2012 heeft Nederland minder dan 11 miljoen mensen tussen de 15 en 65 jaar oud. En dacht je echt dat daarvan er 4,5 miljoen WW, bijstand of WAO ontvangen? Hoe is dat in godsnaam mogelijk als de werkloosheid minder dan 6% bedraagt?
Bij die 4,5 miljoen zijn dus minimaal ook AOW’ers inbegrepen. Misschien zelfs wel mensen die dingen als studiefinanciering ontvangen. Gaan we dan ook heel flink AOW’ers aan het werk zetten?
“Het is socialisme, maar in Nederland heet het ‘solidariteit’. Het is de opgelegde solidariteit van vier miljoen meestverdienende Nederlanders met de rest. Hun salaris bedraagt gemiddeld 65.500 euro bruto per jaar. Samen zorgen ze wel voor 90 procent van de loon- en inkomstenbelasting.”
Bij de vier miljoen minst verdienende Nederlanders zitten dus ook scholieren met vakantiebaantjes en mensen met een bijbaantje van tien uur per week. Hoe zorgen we dat deze mensen meer bijdragen? Belastingvrije voet afschaffen? Belastingschijf voor mensen die minder binnenhalen dan 18.945 euro per jaar naar 52%?
De getallen die er toe doen zijn de procentuele belastingtarieven. Voor 2012 zijn die 33, 42 en 52%. Als je het redelijk vindt dat mensen die minder dan 19 duizend euro per jaar verdienen, al 33 procent moeten afdragen, dan is het toch best in verhouding dat op alles boven de 56 duizend euro 52% moet worden ingeleverd? Of is dat al “socialisme”?
de bovenmeester zal zeer geschikt zijn op een school in het zuiden des lands maar daar blijft het dan ook bij
Die “bovenmeester” geeft inmiddels meerdere jaren, met groot success, leiding aan de SP. Over enkele weken is deze partij zeer waarschijnlijk één van de grootste politieke partijen van Nederland.
Wat heb jij zoal weten te bereiken in het leven, Anna? Wat heb jij zoal vóór geheel Nederland gedaan? De daad van je onderbuik tonen op Sargasso is bekend..
Nou Naam, dat gaat je toevallig geen moer aan, ik vind dat je ordinair reageert, succes met je SP!
Je reactie lijkt me enigszins overtrokken.
Weet je zeker dat je je goed voelt?
Vooral je zogenaamde kritiek op Roemer lijkt me geen teken van ethische gezondheid.
Onafhankelijk van wat je zelf allemaal hebt bereikt in dit leven( laat me dat nou absoluut niet interesseren, want iedereen heeft stemrecht) kun je misschien de beschaving en het fatsoen opbrengen om respectvol met iemand die de grootste partij van dit land( in de peilingen) leidt, om te springen.
Anna, zwak van je dat je niet ingaat op de terechte punten die Jeroen @008 aanhaalt.
Laat het maar eens gebeuren!
Niet vergeten dat we in een coalitie-land leven, waardoor de SP misschien maar 1/3 van het geheel uitmaakt in het volgende kabinet, dus kan je sterke ervaren ministers (…) inzetten die een tegenwicht inbieden als het gaat begeleiding bij belangrijke besluiten.
Het CDA wil dat varkentje wel wassen, zoals we eerder hebben gezien… al hoewel voor de schermen spelen ze al geen factor van betekenis meer.
Ach ja, de meester. Van JP Balkenende had ook niemand gehoord, terwijl hij toch echt raadslid in Amstelveen was geweest. En Mark Rutte had vooral de verdienste dat hij bij een grote onderneming had gezeten en altijd goedgeluimd is.
Dus een brabantse bovenmeester overleeft ons land ook wel. Het gaat er om of de boodschap waarom hij gezonden wordt een beetje kloppend en consistent is en of er lieden zijn die het kunnen dragen. Daar heb ik minder vertrouwen in, dus een combine PvdA _ SP zou mij liever zijn, met de PvdA als grootste. Een zeteltje is genoeg.