Irak en het taboe op Realpolitik

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol
,
Balkenende & Bush (Foto: Wikimedia Commons/whitehouse.gov, Joyce N. Boghosian)

Goed, Nederland is dus de Irak-oorlog ingerommeld door Jaap de Hoop Scheffer en zijn ambtenaren, omdat zij graag een wit voetje wilden halen bij de Amerikanen. Eigenlijk wisten we dat natuurlijk al lang, maar nu de commissie Davids al de smoezen heeft ontmanteld die iets anders voorgaven, weten we het zeker. Premier Balkenende, zichtbaar boos, reageerde onhandig. Dus hebben we de poppen aan het dansen, terwijl een taboe blijft rusten op waar het eigenlijk om gaat.

Dat taboe zit vervat in een aantekening die commissielid Peter van Walsum liet maken bij het verhaal over het volkenrecht, namelijk dat “een verantwoordelijke regering zich niet alleen door de regels van het volkenrecht maar ook door de eisen van de internationale politiek laat leiden.” Dat is een waarheid als een koe, maar het is er niet een die in het parlementaire debat geaccepteerd wordt.

Zelfs de partij die het meest principieel in het Irak-dossier stond, GroenLinks, heeft wel eens enige rek in het volkenrecht gevonden om een militaire actie te rechtvaardigen, namelijk inzake Kosovo in 1999. Iedereen kan op een gegeven moment door Realpolitik bevangen worden. Alleen werd Kosovo indertijd ook realpolitisch bediscussieerd: er werden twee kwaden tegen elkaar afgewogen en het minste werd gekozen. Het kwalijke in het Irak dossier is dat er geen open kaart gespeeld werd, maar dat het kabinet Balkenende I een mistgordijn optrok en blijkens de reactie van de premier en andere betrokkenen (zoals toenmalig defensieminister Henk Kamp gisteravond in Nova) van plan is zich daarachter te blijven verschuilen.

Het gevolg is dat de discussie de komende dagen een welles-nietes spel gaat worden over de formele juridische missers die Davids gesignaleerd heeft. Terwijl we het daar eigenlijk snel over eens zouden moet zijn, en in plaats daarvan ingaan op de realpolitische factoren die ertoe leiden dat Nederland makkelijk bezwijkt onder Amerikaanse druk. De oppositie zal hier overigens net zo schuldig aan zijn als de regering. Beide zullen vermoedelijk kiezen voor millimeterwerk rondom het rapport van de commissie.

Het eind van het liedje kan zijn dat Balkenende opstapt. Dat zal dan niet zijn omdat hij in de woorden van Van Walsum een kolossale beoordelingsfout heeft gemaakt toen hij ‘ja’ zei tegen George Bush, maar omdat hij niet bereid was tegen de kamer te zeggen dat hij handelde uit internationale solidariteit. En dat deed hij omdat hij wist dat ook zijn eigen partij liever een drogredenering over het volkenrecht hoort dan de harde politieke realiteit onder ogen zien: Nederland is een klein land en moet daarom regelmatig de oren laten hangen naar anderen.

In dit geval had Nederland de oren beter naar Frankrijk en Duitsland kunnen laten hangen, maar ook daarbij zou het kabinet een redenering hebben moeten verzinnen die leek alsof er een geheel zelfstandig besluit genomen was. Zolang Nederland niet bereid is de realiteit te onderkennen dat haar internationale gewicht beperkt is, zullen discussies over militair ingrijpen altijd belast blijven met argumenten die de kern van de zaak buiten zicht houden. De commissie Davids heeft de flutargumenten inzake Irak in de prullenbak gestopt. Het valt alleen te hopen dat het parlementaire debat in de komende dagen over meer gaat dan de propjes.

Reacties (11)

#1 Cerridwen

Realpolitik is toch ook niet de kern van de zaak. Op zich ben ik ermee eens dat realpolitieke argumenten open bediscussieerd moeten worden en op zichzelf een argument kunnen zijn. Maar het grote knagende aan het Irak – debacle is dat er op grote schaal gelogen en bedrogen is. De feiten zijn gekneed om het eigen argument te ondersteunen. Er is geen nuchtere analyse gemaakt. Dit schaadt het vertrouwen en de geloofwaardigheid in een aantal overheden, toch belangrijk in een democratie.

Dus de reden waarom Nederland beter af was bij Frankrijk/Duitsland komt niet voort uit realpolitik, maar uit het feit dat ze gewoon gelijk hadden. Hun analyse van de situatie was beter dan die van de Amerikanen, zowel van de huidige situatie als van de gevolgen van een inval.

  • Volgende discussie
#2 Mark

Volgens mij kaart Christian aan dat het Realpolitische argument gewoon niet populair is, en daarom wordt gemeden door politici.

En hij is het eens met je dat we beter met Frankrijk/Duitsland in zee hadden kunnen gaan.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Christian

@1 Klopt, dat zeg ik ook alinea 3. Maar dat kneden van de feiten gebeurde, omdat het realpolitische element niet als hoofdreden naar voren geschoven kon worden. Als de oorlog in Irak – ondanks alle foute argumenten – een succes was geworden, had Nederland er allicht een groter slaatje uit kunnen slaan dan een baan voor Jaap (maar ook dat is in de Nederlandse politiek een no-no, waar ze in bijvoorbeeld Frankrijk het binnenhalen van prestigieuze post wel gewoon als een valide argument hanteren – bij ons mag je er niet naar streven, maar alleen trots zijn als het lukt).

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Inje

goed artikel. Ik denk dat je de spijker op z’n kop slaat.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Anoniem

Ai, De Hoop Scheffer heeft al een zwak hart. Als ie dat maar overleefd.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Bob

Een helder artikel, heel plausibel. Hier nog een andere (leuke) kijk op de zaak.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Teun

Eens met #4: Goede beschouwing van de zaak. Dit is wel de crux van het rapport inderdaad:
”…nu de commissie Davids al de smoezen heeft ontmanteld die iets anders voorgaven…”
Dat was ook precies het doel van het onderzoek. Chapeau voor Davids!

Van Walsum slaat ook de spijker op de kop, en jij ook. Maar als Balkenende had geprobeerd de oorlog door te drukken op basis van dreigende nucleaire proliferatie, dan had hij bakzeil gehaald in de Tweede Kamer. Daar hadden de wapeninspecteurs hun werk te goed voor gedaan, wat Powell ook vertelde in de Veiligheidsraad.

Eén punt alleen:
”Het eind van het liedje kan zijn dat Balkenende opstapt. Dat zal dan niet zijn omdat hij in de woorden van Van Walsum een kolossale beoordelingsfout heeft gemaakt toen hij ‘ja’ zei tegen George Bush, maar omdat hij niet bereid was tegen de kamer te zeggen dat hij handelde uit internationale solidariteit.”
… plus het daaruit volgende politiek praktische gegeven dat hij de kamer herhaaldelijk onvolledig ingelicht heeft.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 HPax

Ik houd niet van Balkenende, Bush aanval op Iraq was stom. Dat NL met de USA meeging redelijk. Met de USA als oorlogsleider zijn we verenigd in een Westerse alliantie waaraan we ons niet konden onttrekken. Te wijzen op Frankrijk, Duitsland en Belgie die dat wel deden, is kort termijn denken; die landen zullen de gevolgen van hun afval nog wel eens ondervinden.

Blijft overeind dat de manier waarop Nederland zich aan de Iraq-oorlog heeft gewaagd ?rommelig? of zelfs leugenachtig aandoet. Waarom was dat zo als een goede reden voor NL-deelname aan het Iraq-avontuur beschikbaar was? Welnu, ik denk dat er wel een góede reden was, maar in de contekst van de Nederlandse cultuur geen duidelijke.

Het begrip ?alliantie? noteert bij ons geen hoge koers; verraadt doet het beter. Als dit dan ook voor Balkende en zijn bende opgaat, moet het hun intuïtie zijn geweest die hen tot het juiste, onvermijdelijke besluit bracht. Ze deden het per ongeluk goed. Maar daar moest voor Kamers en Volk wel een verhaal bij, i.e. intuïtie eiste een vormgeving. Maar hoe doe je zoiets? Daar is geen voorschrift voor en dan begint ?het gerommel?. Gelogen kan er cultureel gesproken eigenlijk niet zijn. ?t Is allemaal oneigenlijk. Je bent geallieerde, je weet het niet, je handelt ernaar, slaapwandelend.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 Bismarck

@8: “Te wijzen op Frankrijk, Duitsland en Belgie die dat wel deden, is kort termijn denken; die landen zullen de gevolgen van hun afval nog wel eens ondervinden.”

Ik ben zeer benieuwd wat je daar mee bedoelt en waar je die conclusie op stoelt.

@topic: Ik zit zo eens een beetje te denken aan van Wansum en dan vooral:
Volgens hem dient een verantwoordelijke regering zich niet alleen door de regels van het volkenrecht maar ook door de eisen van de internationale politiek te laten leiden.

Ik neem aan dat daar dan wel aan verbonden is dat dat handelen tegen het internationaal recht in later kan betekenen dat je je ook verantwoorden moet voor een internationaal tribunaal.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 Martijn

Gisteren in Nova bleek het zelfs erger te zijn dan uit het stuk van Christian blijkt. Van Walsum had toen de zaak speelde een ingezonden stuk in de Financial Times waarin hij hetzelfde aanvoerde als nu: naast juridische redenen kunnen er ook politieke redenen zijn. De toenmalige regering is daar toen keihard tegenin gegaan: het ging alleen om de juridische kant.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 Teun

Bij de NOS ook een rechtsgeleerde van de Adviesraad Internationale Vraagstukken die het nog een keer uitlegt en en passant van Walsum een veeg uit de pan geeft.

Volgens haar is zijn redenatie mede ingegeven door het feit dat hij verantwoordelijk voor het embargo tegen Irak was en daar een bepaalde ‘politieke en morele rechtvaardiging’ vanwege het lijden van de bevolking bij zoekt.

  • Vorige discussie