COLUMN - Wat hebben pubers toch misdaan? Welke vreselijke misdaad hebben ze op hun geweten, dat ze tegenwoordig zó met de nek worden aangekeken? Die vraag drong zich bij me op tijdens het bekijken van het optreden van Bénédicte Ficq in De Wereld Draait Door op 24 september.
Ficq zat daar vanwege haar rechtszaak tegen de tabaksindustrie. Ze had rechter Jan Wolter Wabeke gewraakt, die de komende strafzaak moest voorzitten, omdat deze tijdens een gezellig samenzijn gezegd zou hebben dat roken iemands eigen verantwoordelijkheid is. Daarmee toonde hij zich vooringenomen, aldus Ficq, en dus moest hij van de zaak worden gehaald. Hij stapte al heel snel vrijwillig op; de zaak ging de 26e zonder hem verder. Over een paar weken doet de Haagse rechtbank uitspraak.
Het gaat me niet om die rechter. Ficq kreeg in de uitzending van Matthijs de vraag voorgelegd of dat dan niet waar was, dat de keuze voor roken ieders vrije keuze was. Dat ontkende ze. Met een merkwaardige redenering.
Ze kon zich voorstellen dat als je boven de dertig was, en als je brein volledig was ontwikkeld, de keuze voor roken een vrije keuze was. En als je dan verslaafd raakte (waar dat product, zoals ze terecht stelt, helemaal op gericht is), tja… dan was dat je eigen schuld.
Maar, zo zei ze, waar het om gaat zijn de pubers. Iedereen weet toch dat pubers een onvolgroeid brein hebben, en dat ze daarom maar één ding willen: stoer doen! Pubers zijn, zo vertelde ze, niet in staat een vrije keuze te maken en daarom de willige slachtoffers van de tabaksindustrie. En dat komt dus door dat onvolgroeide brein.
Een nieuw argument
Dat puber-argument is betrekkelijk nieuw in haar verhaal. Het dook pas begin dit jaar op. In uitgebreide interviews voor het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (18 december 2017) en het NRC Handelsblad (11 februari 2018) komt het niet voor. Elf dagen na dat laatste interview wees het OM haar eerdere verzoek om een strafzaak tegen de tabaksindustrie af. Met als voornaamste argument: roken, daar kies je voor. Dat is je eigen verantwoordelijkheid. Precies rond die tijd doken in haar betoog de geestelijk onvolwaardige pubers op. De Volkskrant van 21 februari, bijvoorbeeld:
Van alle rokers begint 80 procent daar al ver voor zijn 18de mee. De wetenschap heeft veel gepubliceerd over de beperkte keuzevrijheid van het puberbrein. Een puber denkt niet aan de toekomst, is geneigd om het verbodene te doen, die wil choqueren, noem maar op. Los daarvan wordt die keuzevrijheid gekaapt door de verslaving – aan nicotine ben je binnen vier weken zo verslaafd als een deur. Dus de industrie schakelt moedwillig het wilscentrum in je brein uit en zegt vervolgens tegen de verslaafde: je hebt het zelf gewild.
En nog een voorbeeld, op de website juristA, 8 juni:
De tabaksindustrie heeft het duidelijke oogmerk haar afnemers aan de producten te verslaven. Dit kun je van de wapenlobby niet zeggen. De stoffen in een sigaret zijn zo samengesteld dat verslaving eigenlijk nauwelijks te vermijden is. Zeker als je kijkt naar de leeftijd waarop de meeste rokers beginnen met roken, namelijk op puberleeftijd. Pubers raken binnen twee weken verslaafd aan het roken en de prefrontale cortex is op dat moment nog niet ontwikkeld, waardoor het brein daadwerkelijk verandert en tegelijk niet meer in staat is weerstand te bieden aan de verslaving.
Het is duidelijk voor welke aanpak Ficq sinds februari heeft gekozen: goed, bij volwassenen is roken misschien een vrije keuze want die hebben een ‘volgroeid’ brein. Maar kijk toch naar die arme pubers! Hun brein is nog onvolgroeid! Ze kunnen niet goed nadenken! Dus zijn zij wel degelijk slachtoffers van de doortrapte tabaksindustrie!
Het onvolgroeide puberbrein
Gaat die aanpak werken? Je zou verwachten van wel. De hoeveelheid populaire literatuur over het onvolgroeide puberbrein is niet te overzien. De duizenden ouders die te stellen hebben met hun lastige puber, vinden rust en kalmte bij het idee dat het niet aan hen ligt, en dat het eigenlijk ook niet aan hun kind ligt, maar aan zijn brein. En dat het allemaal goed komt zodra zijn (of haar) brein eenmaal ‘volgroeid’ is. Ze hoeven alleen maar af te wachten.
Het is volkomen onzin, natuurlijk. Goed, pubers hebben meer energie, meer drive, meer nieuwsgierigheid, meer angsten en onzekerheden én meer stress, dan de gemiddelde brave huisvader en -moeder. Om dat verschil te verklaren heb je geen enkel neuro nodig. Volgroeid of onvolgroeid. En het laatste wat je moet doen, het laatste waar ouders het recht toe hebben, is hun kind geestelijk onvolwaardig verklaren. Da’s wel een héél wrede manier om je verantwoordelijkheid voor de opvoeding te negeren.
Maar goed, wie weet komt een advocaat daar wel mee weg. Wie weet kan Ficq de rechters ervan overtuigen dat alle pubers niet goed snik zijn en dat ze dus geen ‘echt’ vrije keuzes kunnen maken. Ik betwijfel het. Waar trek je de grens? En wat doen we met al die zogenaamde volwassenen waarbij, volgroeid of niet, duidelijk wél een steekje los is? Mogen die Phillip Morris een rekening voor smartengeld sturen?
Wat heeft de puber toch misdaan?
Terug naar de vraag: wat heeft de puber misdaan? Waarom worden zij door horden neurologen en duizenden andere zelfbenoemde opvoedingdeskundigen als idioten in de hoek gezet?
Het antwoord gaf ik eigenlijk al. We zijn verslaafd geraakt aan een keurig aangeharkte maatschappij. Alles wat ‘gek’ is of gevaarlijk, moet verboden, opgeruimd, opgevangen, in behandeling, et cetera. Alles moet netjes. Afgezet met regeltjes, paaltjes, camera’s, ga zo maar door. Maar daar past de puber niet in. Die komt net kijken. Die wil alles nog ontdekken, uitproberen – en dan vooral de grenzen. Daar kunnen we met z’n allen niet meer tegen. Gelukkig biedt de wetenschap uitkomst! We reduceren de puber tot neurologisch probleemgeval! Kijk maar op de hersenscans!
Alsof daar iets zinnigs uit af te lezen valt. En natuurlijk: we doen heerlijk hypocriet net alsof we bezorgd zijn. Maar eigenlijk zeggen we: dat gedrag, dat motten we niet. Want wij brave burgers doen dat ook niet. Ze zijn gek. Ze zijn ziek. We sluiten de puber op in een medisch discours van ‘onvolgroeid’ versus ‘volgroeid’. En wij volwassenen zijn lekker fijn ‘volgroeid’. Wij zijn normaal. Jullie niet.
Je zou er hels van worden.
Reacties (12)
Goed stukkie. Ik denk eerlijk gezegd dat eigen keuze of niet geen justificatie is om nog meer verslavende stoffen kunstmatig toe te voegen dan nicotine al is. Dat volwassenen daar ook niet mee om kunnen gaan lijkt mij genoeglijk bekend.
Dus de feitelijke constatering dat het menselijke brein op puberleeftijd nog niet is volgroeid staat gelijk aan puberhaat, of de bewering dat pubers “niet goed snik zijn” en geen enkele verantwoordelijkheid aankunnen?
Volgens mij wijst Ficq er vooral op dat tabaksfabrikanten bewust inspelen op typisch pubergedrag, om op die manier nieuwe verslaafden te creëren. Met puberhaat, of gek of ziek verklaren van pubers heeft dat helemaal niks te maken.
En dan nog dit:
Wil #0 nu beweren dat brein en gedrag niet zoveel met elkaar te maken hebben?
(Oké, ik hap.)
Erg vermakelijk, maar Hulspas doet alsof hij als tiener heel wijs was en nu is verkleuterd en hier eigenlijk raaskalt.
Nee, dat is juist een reden om die verantwoordelijkheid als ouder nog steeds te némen. Tieners zijn nog niet af. Accepteer dat. We moeten ze af maken, in de mensvriendelijke betekenis.
De spagaat in het tienerbrein is dat het op het ene punt op zijn top zit (aanleren nieuwe kennis en vaardigheden) en op andere punten nog lang niet af is (risico inschatten, lange termijn plannen). Als je kijkt naar wat er aan chemische processen in hun lijf en brein plaatsvinden is het eigenlijk een wonder dat pubers niet allemaal kierewiet worden.
Ik maak me vooral zorgen als pubers juist geen dwaze dingen doen en alleen maar braaf en gedwee zijn. Ze mogen op die leeftijd nog fouten maken, laat ze die ook alsjeblieft maken, maar het is aan ons ouwe lullen ervoor te zorgen dat die fouten niet fataal zijn. Een bijv. wat soepeler, elastischer onderwijssysteem maakt een foute keuze al minder ernstig, maar dat kun je van het toevoegen van verslavende middelen aan vrijelijk verkrijgbare consumptiegoederen niet zeggen.
Bovendien: als de tabaksindustrie al decennialang zonder scrupules over lijken gaat voor de winst, dan mag Ficq dat toch zeker ook als ze in de tegenaanval gaat?
” Elf dagen na dat laatste interview wees het OM haar eerdere verzoek om een strafzaak tegen de tabaksindustrie af. Met als voornaamste argument: roken, daar kies je voor. Dat is je eigen verantwoordelijkheid.”
Ik vind dat een wat vreemd argument. Hetzelfde kan gezegd worden van het gebruik van andere drugs, dragen van een gordel in de auto, of een valhelm op een bouwplaats. Toch wordt in die gevallen dus duidelijk een andere afweging gemaakt.
@4.
Helemaal eens met Bismarck. Een kul argument. Enige onderbouwing heeft het OM toch altijd wel … Anders hebben ze voor niets dure studies aan de uni gedaan. Met bakken vol belastinggeld. Dan had ik met mijn vmbo diploma ook wel een of andere afweging kunnen maken.
Er zijn zelfs onderzoeken die erop duiden dat de hersenen pas na 25 jaar helemaal ontwikkeld zijn.
Hoe dan ook veroorzaken mannen tot die leeftijd relatief veel auto-aanrijdingen. Verzekeraars passen hun premie daarvoor aan.
(helaas voorkomt dat geen ongevallen).
“pubers hebben [x] meer angsten en onzekerheden én meer stress, dan de gemiddelde brave huisvader en -moeder”
Wat een kulbewering weer. Alsof dat zelfs maar te onderzoeken valt. Maar het is wel de kern van Hulspas’ aanname dat een puberbrein gewoon helemaal volgroeid is.
Je kunt je afvragen wanneer een kinderbrein dan wel volgroeid is. Precies op het moment dat het kind gaat roken? Wat een toeval.
@6: [ Hoe dan ook veroorzaken mannen tot die leeftijd relatief veel auto-aanrijdingen. ]
Laten we zeggen “veel mannen” in plaats van (alle) mannen.
Maar net als bij het roken weten pubers tegenwoordig donders goed dat zij een groot risico op een ongeluk vormen, hun verzekeringspremie en puntensysteem op hun rijbewijs vertelt hun dat overduidelijk.
En toch rijden velen te snel, want te snel rijden is gewoon meestal de oorzaak. En zo weten pubers donders goed dat beginnen met roken ongezond en verslavend is. Dat weet eigenlijk elke puber vanaf geboortedatum 1960. En toch beginnen elke dag 75 pubers met roken.
@8: omdat ze op het moment dat ze dat doen, dat even niet willen weten. Alsof het een daad van verzet is.
Opvang in de regio lijkt me een goede oplossing. En dan heb ik het over de lieden die willen verdienen over de longen en andere organen van de consument–of dat nou pubers zijn of individuen van ander sociaal construct. En dan heb ik het over een deel van de regio waar veel cipiers zijn.
Verder zouden ze eens naar gedragsbiologen, marketing- en andere experts moeten gaan luisteren, in plaats van naar de huis- tuin- en keukenfilosofieën van een advocaat, als ze willen weten in hoeverre cigarettenpushers crimineel bezig zijn.
Ik gooi het maar in de groep. Is Trump eigenlijk ook een puber? Een volwassen indruk maakt hij tot dusver niet op mij.
@11.
Trump heeft gewoon andere denkbeelden. Die vooral uitgaan van macht. Niet bijzonder. Lopen genoeg van rond en niet alleen in psychiatrische inrichtingen.