Om gelijk maar even een misvatting uit de weg te ruimen: het homohuwelijk bestaat helemaal niet in Nederland. Er bestaat sinds 1 april 2001 maar één huwelijk, zoals vastgelegd in het Burgerlijk Wetboek, Boek 1, artikel 30, lid 1:
- Een huwelijk kan worden aangegaan door twee personen van verschillend of van gelijk geslacht.
Simpel gezegd: iedereen mag en kan in principe trouwen, enkele wettelijke belemmeringen daargelaten (o.a. minimum leeftijd, al dan niet curatele staan). Er wordt zelfs niet gesproken over seksuele geaardheid, wat theoretisch impliceert dat een stel, bestaande uit twee heteroseksuele mannen of vrouwen ook tot de mogelijkheid behoort. Simpel en duidelijk in de wet vastgelegd en daar moet een ambtenaar van de burgerlijk stand zich, net als ieder ander, zich aan houden.
Bovendien moet een ambtenaar van de burgerlijke stand, voordat hij zijn taak mag vervullen, een eed afleggen. Deze eed is eveneens vastgelegd in het Burgerlijk Wetboek, Boek 1 (artikel 16, lid 4):
- “Ik zweer (beloof) dat ik de betrekking van ambtenaar van de burgerlijke stand met eerlijkheid en nauwkeurigheid zal vervullen en dat ik de wettelijke voorschriften, de burgerlijke stand betreffende, met de meeste nauwgezetheid zal opvolgen; dat ik voorts, tot het verkrijgen van mijn aanstelling, middellijk noch onmiddellijk, onder enige naam of voorwendsel, aan iemand iets heb gegeven of beloofd, en dat ik, om iets in deze betrekking te doen of te laten, van niemand enige beloften of geschenken zal aannemen, middellijk of onmiddellijk. Zo waarlijk helpe mij God almachtig”. (“Dat verklaar en beloof ik”)
Mag een (buitengewoon) ambtenaar van de burgerlijke stand dan op basis van zijn geloofsovertuiging of wegens andere gewetensbezwaren zijn taak weigeren om twee personen van hetzelfde geslacht te huwen? In grote gemeentes zal hier wel in onderling overleg een mouw aan te passen zijn. Echter, deze wet is óók van kracht in kleinere, christelijke gemeentes, zoals Nunspeet, Katwijk, Ede, Urk of Veere, waar de christelijke partijen SGP, CU en/of CDA de dienst uitmaken. Dat kan in de praktijk een probleem opleveren in deze godvrezende gemeenschappen als er niemand voorhanden is die twee personen van hetzelfde geslacht wil huwen. Maar ook daar zullen de ambtenaren van de burgerlijk stand uiteindelijk aan hun wettelijke verplichting èn hun belofte moeten voldoen.
In 2007 was er een dispuut tussen gemeente Langedijk en een kandidaat-sollicitant voor de functie van buitengewoon ambtenaar van de burgerlijke stand. In de functiebeschrijving in de vacature stond de volgende functie-eis: “bereidheid tot het voltrekken van huwelijken en partnerschapsregistraties tussen personen van hetzelfde geslacht”. In feite een volslagen overbodige eis, omdat deze al is vastgelegd in de wet, maar voor de duidelijkheid wel zo netjes. Een kandidaat voor de functie vond echter dat hij het Opperwezen aan zijn kant had staan en meldde zich bij de Commissie Gelijke Behandeling. Deze oordeelde echter dat een ambtenaar niet in strijd mag handelen met het discriminatieverbod en dat zijn vrijheid van godsdienst wordt begrensd door de rechten van anderen. Ofwel: klacht ongegrond verklaard, u kunt gaan.
Het besluit van de gemeente Groningen eerder deze week om het tijdelijke contract van drie buitengewoon ambtenaren burgerlijk stand niet te verlengen kan volgens dezelfde redenering worden uitgelegd. In tegenstelling tot een ‘gewone’ ambtenaar van de burgerlijke stand heeft een buitengewoon ambtenaar slechts één taak: het in de echt verbinden van 2 personen. U mag dan vinden wat u wilt en u mag geloven wat u wilt, maar als het puntje bij het paaltje komt, dan moet u zich, als buitengewoon ambtenaar, gewoon aan de wet houden en een homoseksueel paar ook in de echt verbinden. Dat is uw enige taak, daar bent u wettelijk toe verplicht, daar legt u een eed op af, daar bent u voor aangenomen en daar wordt u voor betaald. En wij, als gemeente, verwachten dat u uw taak als zodanig vervult.
Minister Van Bijsterveldt gaf eerder dit jaar impliciet toe dat zij het in feite hier niet mee eens is. Ze stelde met haar uitspraak “Dat vind ik eigenlijk gewoon wel passen bij Nederland, die tolerantie en ruimte voor pluriformiteit” eigenlijk vast dat het wensenlijstje van mensen die geloven in een prehistorisch mythisch figuur boven de wet staat en zwaarder weegt dan pluriformiteit in seksuele zin. Ik kan me derhalve het protest van het COC dan ook zeer goed voorstellen. Ze hebben de wet aan hun kant, inclusief het oordeel van de CGB. Er bestaat geen apart homohuwelijk dat geweigerd mag worden. Er is maar één huwelijk volgens de wet en onderscheid naar seksuele geaardheid is niet toegestaan. Dan kunnen ze bij de conservatief-rechtse buurtjes dan wel vinden dat de homo-emancipatie volledig is doorgeslagen, maar het COC doet eigenlijk niets meer dan de regering nog even wijzen op de wettelijke verplichting van (buitengewoon) ambtenaren van de burgerlijke stand.
Reacties (35)
Helder.
Goed stuk. Vroeger respecteerden gereformeerden tenminste nog de wet, nu gaan ze ongeneerd aan het shoppen.
Logisch. Helemaal mee eens (dat de Wet zo spreekt).
Als je de voor je argument niet ter zake doende typering “mensen die geloven in een prehistorisch mythisch figuur” nou eens zou vervangen door het grondwetsartikel waar deze mensen een beroep op doen, nl art 6 (vrijheid van godsdienst)?
Dan zou in ieder geval helder worden dat in deze discussie verschillende in de Nederlandse wet vastgelegde rechten en plichten op elkaar botsen, en dat in die botsing de afweging gemaakt moet worden.
Het zou het stuk evenwichtiger maken, denk ik, en daarmee overtuigender, juist ook voor mensen die het niet al bij voorbaat met je eens zijn.
@4: Ik zie niet in hoe artikel 6 hier van toepassing is.
Het bestaan van de zgn. weigerambtenaren levert helemaal GEEN probleem op. Feit is dat op iedere gemeente de plicht rust om een evt. homohuwelijk te voltrekken. Individuele trouwambtenaren kunnen o.g.v. gewetensbezwaren weigeren om zo’n huwelijk te voltrekken maar dan moet de gemeente voor een andere trouwambtenaar zorgen die dat huwelijk wel wilt voltrekken. Er vind dus geen discriminatie plaats aangezien de dienst (huwelijksvoltrekking) wel geleverd moet worden door iedere gemeente.
De huidige regeling werkt perfect, homo’s kunnen overal in NL trouwen en ambtenaren die vanwege religieuze redenen zulke grote gewetensbezwaren hebben dat ze zo’n huwelijk niet willen voltrekken hoeven dat ook niet te doen.
Mensen (waaronder die lui van COC) die zitten te zeiken over het bestaan van zgn. weigerambtenaren zijn gewoon bezig met een anti-religie kruistocht en willen hun opvattingen opleggen aan de rest.
@6: Weigerambtenaren willen hun opvattingen (dat ze niet als man met een andere man bij elkander mogen liggen gelijk man en wijf) opleggen aan de rest. In de bijbel staat geen enkele bepaling die het aan gelovigen verbied om een burgerlijk huwelijk te sluiten tussen twee mensen van hetzelfde geslacht.
Ik snap nog steeds niet dat het dezelfde mensen zijn die protesteren tegen hoofddoekjes bij ambtenaren (want, inmenging godsdienst en overheidsdienst) en tegelijkertijd begrip hebben voor het weigeren van een deel van de werkzaamheden op grond van godsdienst. Er is niet echt een manier om beide visies coherent te verenigen. (Ik zou dan ook zo niet weten welke kant het op gespind zou worden als de betreffende weigerambtenaar een moslim is.)
Maar, het maakt wel duidelijk hoezeer de reacties op fora gespamd worden door een select groepje. Want van alle semi-Henkeningrids die ik ken in mijn omgeving (en die nog wel meegaan in de ‘ze moeten die rotjochies aanpakken’ en ‘weg met de cultuursubsidie’) zit er toch niet 1 die vindt dat het ok is om homohuwelijken te weigeren.
@7
Nee hoor, weigerambtenaren willen hun opvattingen niet opleggen aan de rest. Ze willen simpelweg met rust gelaten worden en niet gedwongen worden om iets te doen dat tegen hun geweten in gaat (net zoals in het verleden bijv. pacifisten een beroep konden doen op gewetensbezwaren om onder de dienstplicht uit te komen).
Maar tja dat is iets wat de anti-religieuze seculiere fundi’s en de relnichten maar niet willen snappen.
@9: Dienstplichtweigeraars werden ook gestraft (bovendien was dienstplicht in tegenstelling tot de beroepskeuze ambtenaar verplicht). Daarnaast wil ik je nog wel eens spreken als de eerste moslim “ten onrechte” bij zijn sollicitatie geweigerd wordt in een varkensslachterij omdat hij vanwege gewetensbezwaarden weigert varkens te slachten.
Tenslotte, ja hij legt ze wel op aan anderen, lees #7.
Inca: Ik snap nog steeds niet dat het dezelfde mensen zijn die protesteren tegen hoofddoekjes bij ambtenaren (want, inmenging godsdienst en overheidsdienst) en tegelijkertijd begrip hebben voor het weigeren van een deel van de werkzaamheden op grond van godsdienst. Er is niet echt een manier om beide visies coherent te verenigen.
Natuurlijk kan je dat wel coherent verenigen. Je geeft zelf al aan hoe:
Inca: (Ik zou dan ook zo niet weten welke kant het op gespind zou worden als de betreffende weigerambtenaar een moslim is.)
Het is dus heel simpel. Als moslims het doen dan is het fout. Als christenen het doen dan geeft het niet, daar moeten we begrip voor hebben.
Ach, dit is bijna een gelopen race, nu op naar het polygame huwelijk, de volgende barrière!
Voor mensen die dienstplicht weigerden bestond er de alternatieve dienstplicht. Alleen totaalweigeraars werden gestraft. Daarom past de analogie: Alleen een ambtenaar die weigert ieder huwelijk te sluiten zou je moeten ontslaan.
De analogie met de varkensslagerij past niet: Het lijkt me dat iemand van te voren kan verzinnen dat er binnen zo’n bedrijf geen passend alternatief is. Binnen de gemeente is er dat wel.
Daarom lijkt mij de echte vraag: Hoeveel gemeentes hebben we in Nederland waar geen enkele ambtenaar een huwelijk tussen twee mannen of twee vrouwen wil sluiten? Want dan heeft de gemeente wel degelijk een probleem. Maar ik vraag me af of je in Nederland één gemeente kunt vinden waar dat probleem ook de facto aan de orde is.
@8 Weigeren een huwelijk te sluiten vanwege je geloof gaat nog een flinke stap verder dan een hoofddoek dragen vanwege je geloof. Mensen met een hoofddoek op hebben waarschijnlijk op een aantal onderwerpen andere meningen dan ik (wie niet?), maar als ze mij net zo goed helpen als mijn islamitische buren, is dat geen probleem. Weigerambtenaren zullen het ook regelmatig niet met me eens zijn, maar weigeren bovendien ook nog mijn homo-vrienden de diensten te verlenen die ze aan mij wel gewoon leveren. Dat vind ik een heel stuk kwalijker.
@ 13 Bestaat er zoiets als een plicht tot het worden van ambtenaar van de burgerlijke stand.
Die hele analogie met dienstplicht loop toch spaak. En dat niet alleen : tijdens dienst wordt je getraind tot het doden van mensen, daar zijn legitieme bezwaren tegen.
@13: mag een ambtenaar dan ook weigeren een huwelijk te sluiten tussen een jood en een christen? of tussen een katholiek en een protestant? Dat stuit in sommige religieuze kringen namelijk ook op bezwaar. Of is er maar een uitzondering op de wet? En hoe verhoudt dat alles zich tot artikel 1 van onze grondwet? En mogen die ambtenaren ook gaan weigeren kinderen in te schrijven als zij van ouders met hetzelfde geslacht zijn? of van gemengde geloven?
De kernvraag is of ambtelijke handelingen onderhevig mogen zijn aan het ‘geweten’ van een individuele ambtenaar. En die deur trek ik liever niet open.
@13
Toen ik in de jaren 80 bij de keuring meldde dat het toch wel oneerlijk was dat er geen dienstplicht was voor vrouwen, kreeg ik een aanvullend medisch onderzoek met nog een aantal anderen. Na een paar weken kreeg ik de melding, afgekeurd, A5
Het had mij leuker geleken om met een paar wilde wijven op de kazerne gelegerd te zijn, maakt niet uit waar.
@ 13 “De kernvraag is of ambtelijke handelingen onderhevig mogen zijn aan het ‘geweten’ van een individuele ambtenaar. En die deur trek ik liever niet open.”
Ik denk dat die deur altijd open staat, simpelweg omdat iedere ambtenaar te maken kan krijgen met een situatie waarin hij iets moet doen dat ten diepste tegen zijn geweten indruist. Wat doe je dan?
Het lijkt me te eenvoudig om voor een van de beide extreme posities te kiezen. Als het geweten de enige norm is, worden wet en beleid onuitvoerbaar; als het geweten geen enkele rol kan spelen, wordt je als ondergeschikte een willoos instrument in de handen van een mogelijk onrechtvaardige baas.
Dus lijkt het me per geval te bekijken hoe je zaken oplost. Dan kan het zijn dat je ontslag moet nemen omdat je een bepaalde opdracht absoluut niet wenst uit te voeren. Het kan ook dat je er een collega voor vraagt die er geen probleem mee heeft: Dan kun je je baan behouden, en de opdracht/wet wordt uitgevoerd. Dat laatste lijkt me prima te doen met de wet waar het hier over gaat.
Daarom mijn vraag: Hoeveel situaties zijn er geweest waarin een trouwlustig stel uit moest wijken omdat er in de gemeente waarin het wilde trouwen geen enkele ambtenaar was die hun huwelijk wilde sluiten? Zolang daar geen concrete gevallen van zijn (ik ken ze niet), lijkt me dit een geval van Prinzipienreiterei.
@18: @13 = @16, obv :-)
@18: Zou zo’n constructie getolereerd worden als de betreffende trouwambtenaar weigert om zwarten te trouwen?
@12 biertje?
@ 20
Goede vraag: dat weet ik niet. Mijn hart neigt onmiddellijk naar ‘Nee!’, daar geen misverstand over. Daarmee ligt het problematische van mijn positie midden op tafel. Dat is ook duidelijk?
En toch: Het gaat er volgens mij niet om óf je iets weigert of niet, maar in welke omstandigheden dat gebeurt en met een beroep waarop. Ik neig ernaar om in dit soort situaties, daar waar er praktische oplossingen denkbaar zijn (zoals een collega die het in jouw plaats doet), veel ruimte te willen laten voor het eigen geweten. Wat dan de grens is naar een onacceptabele claim (zoals ik @20 zou vinden), vind ik niet zo eenvoudig.
Want die vraag laat zich omgekeerd ook stellen: De soldaat die van zijn overste de opdracht krijgt om een bom te gooien in een situatie die hij onrechtvaardig vindt, heeft die werkelijk alleen maar de keuze uit uitvoeren of ontslag nemen?
En is het denkbaar dat iemand met pacifistische overtuigingen een baan heeft bij de politie, of kun je alleen agent worden als je bereid bent je dienstwapen te gebruiken?
Ik denk dat Nederland na de Gay Pride weer een beetje meer anti-homo is. En dat ligt niet aan een stel vervelende moslims, o nee. Gewoon de Hollandse kleinburgers.
@22: Want die vraag laat zich omgekeerd ook stellen: De soldaat die van zijn overste de opdracht krijgt om een bom te gooien in een situatie die hij onrechtvaardig vindt, heeft die werkelijk alleen maar de keuze uit uitvoeren of ontslag nemen?
Nu trek je het in het extreme. Ik zou het als grove belediging ervaren als iemand zo’n ethische kwestie zou vergelijken met het trouwen van twee personen van gelijk geslacht.
Ik realiseer me dat mijn onbegrip @14 voortkomt uit mijn liberale wereldbeeld. Als conservatief kijk je daar natuurlijk anders tegenaan. Dan heb je het gevoel dat belangrijke eeuwenoude waarden worden verkwanseld. Ik kan me voorstellen dat je dan in gewetensnood komt en op zoek gaat naar een ‘work around’.
Ik denk dat ik ook eindelijk wat begin te begrijpen van dat eeuwige inconsequente gedraai van het CDA. Die hebben dat soort conflicten bij iedere verandering. Wat de liberale VVD dan weer met zo’n partij in de regering moet, is mij weer een groot raadsel.
@21
Kun je beter vragen aan al die vage types die lopen te miepen over het huwelijk. Ik blijf wel aan m’n shandy nippen.
Bij mij was het nog andersom. Ik wilde niet trouwen tot ik er achter kwam dat het financieel gezien zinniger was om wel te trouwen. Dus wij nog ff op een wijkkantoor van een grote gemeente zo’n gratis huwelijk op maandagochtend geënsceneerd, hetgeen trouwens zo’n indruk maakte op de ambtenaar in functie, dat zij de vrijheid nam om toch maar een stigtelijk woord te spreken.
Inmiddels maakt het voor de belasting niet meer uit of je gehuwd bent of niet.
En dan willen die homo’s getrouwd zijn! Het zullen best aardige mensen zijn, maar één ding begrijpen ze niet!!!!
@Stijn: het dilemma is goed verwoord maar niet elke vorm van ‘geen zin’ is daadwerkelijk gewetensnood, het kan ook obstructie zijn, of een puberaal ‘gewoon omdat het kan’. Ik ben wel benieuwd hoeveel ambtenaren die huwelijken weigeren dat nog steeds zouden weigeren als ze daadwerkelijk consequenties zouden moeten dragen van die keuze. Zeggen dat je principieel bent is makkelijk als het je zelf niets kost en je er alleen anderen maar mee benadeelt. (Ja, je benadeelt er anderen wel mee. Het is hoe dan ook een hele kwetsende boodschap als je zegt ‘ik wil jullie niet trouwen’ en je verandert het werk van een collega (die het over moet nemen) zonder dat die daar mee te maken heeft. Met name dat het eenzijdig wordt geweigerd maakt daarin uit.)
Hopelijk komt er nog een casus waar een homofiele ambtenaar weigert om gristenen te huwen
Het wordt tijd dat de vrijheid van godsdienst wordt afgeschaft, het levert alleen maar problemen op: dierenmishandeling, kindermishandeling, homodiscriminatie, blindendiscriminatie.
@Su #24
Ik ben het met je eens dat kwesties van verschillend gewicht zijn. Het punt is wat mij betreft nou juist dat het gaat om gewetenskeuzes, en dat je die nooit voor een ander kunt invullen. Omdat ik het fijn zou vinden om in een situatie waarin ik oprecht met mijn geweten in de knel kom wat ruimte daarvoor te krijgen, gun ik dat een ander ook, óók in situaties waarin zijn gewetensnood voor mij moeilijk voorstelbaar is.
@ Inca #27
Natuurlijk is er een verschil tussen ‘geen zin’ en ‘gewetensnood’, maar ik zou er terughoudend in zijn om dat voor een ander te beoordelen. In mijn ervaring doen mensen niet zo snel een beroep op gewetensnood, en waar mensen dat wel doen merk je dat meestal wel aan de toon, en zou ik bij twijfel altijd uitgaan van de oprechtheid van de ander.
En ja, ook ik zou het kwetsend vinden als ik als homo zou horen van een ambtenaar dat hij me niet wil trouwen. Maar ook dat gaat naar twee kanten: Als dat waar ten diepste mijn hart ligt (en dat is bij geloofszaken nu eenmaal meestal zo) belachelijk gemaakt wordt of als niet-relevant wordt afgeschreven, kan dat ook kwetsend zijn.
Precies op dat snijvlak van twee kwetsbaarheden is het spannend, denk ik: des te meer is het de kunst om daar zo veel mogelijk aan beide kanten het verlangen om gerespecteerd te worden recht te doen, en te zoeken naar vormen waarin je zo min mogelijk hoeft te kwetsen.
@30: Toch vind ik het nogal schelen als je normale functieomschrijving je al in gewetensnood brengt. Dat is voor mij het moment dat je moet concluderen dat persoon en functie niet passen.
Als je geen homo’s wilt huwen moet je gewoon geen ambtenaar van de burgerlijke stand worden. Vooral omdat je van tevoren weet dat ook dat erbij hoort.
@32 helemaal eens. Dus waarom hebben we deze discussie?
@Stijn: het is volgens mij niet bekend in hoeverre er individuele ambtenaren uit eigen initiatief ‘gewetensnood’ hebben geclaimd omdat het vanaf het begin af aan als een volkomen legitieme keuze is afgeschilderd om huwelijken tussen mensen van gelijkelijk geslacht te weigeren. En dus denk ik ook niet dat je kunt zeggen of mensen daar wel of niet snel een beroep op doen in deze situatie.
Het huwelijk bekrachtigd door een ambtenaar is iets gekunstelds. Waarom staan we polygamie niet toe, omdat het niet past binnen de gekunstelde regeltjes.
Het gaat werkelijk mijn voorstellingsvermogen te buiten waarom iemand zijn of haar genegenheid voor een ander door een ambtenaar (of een kerkelijke grootheid) bekrachtigd zou willen zien.