Het einde van de blanke suprematie

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol
, , Serie:

Omslag essay Hans Goslinga 'De angst voor het vreemde bedreigt onze vrijheid' In de VS waart net als in Nederland de vreemdelingenangst rond. Zondag verschijnt het essay De angst voor het vreemde bedreigt onze vrijheid van Trouw-columnist Hans Goslinga.
Het essay gaat over overeenkomsten en verschillen tussen de twee landen, en over de manier waarop de politiek inspeelt op gevoelens van angst. De overeenkomsten zijn frappant, ook als je terugkijkt in de geschiedenis. Het lijkt erop dat een aantal angsten universeel is. Maar er zijn ook in het oog springende verschillen. En dat maakt dat Amerika er, ondanks de meer paranoïde politiek, beter voor lijkt te staan dan wij.

Een opvallende parallel
In 1841 eiste Samuel Morse, de uitvinder van de telegraaf en de morsecode, een totale immigratiestop op katholieken. Het rooms-katholicisme was niet alleen een religie, maar ook een politieke ideologie die erop uit was op slinkse wijze mensen te onderwerpen aan Rome en Amerika in zijn greep te krijgen. In de krant van zijn broer schreef hij dat het papisme ,,onder de heilige mantel van religie een doortrapt en despotisch politiek systeem is van het donkerste soort’’. Hij waarschuwde zijn protestantse landgenoten in vlammende bewoordingen: ,,Sta op! Sta op! Ik smeek u! Word wakker! Neemt de stellingen in! Sluit de poorten! Uw vijanden, verkleed als vrienden, komen met duizenden tegelijk uw ruïne binnenstromen door de open poorten van de naturalisatie’’.

In mei 2011, 170 jaar later, zegt Geert Wilders in de kerk van een fundamentalistische Pinkstergemeente in Nashville: ,,Amerika wordt geconfronteerd met een heimelijke jihad’’. Ook hij waarschuwt: ,,Ontwaakt christenen van Tennessee. De islam staat aan uw poorten. Maak niet dezelfde fout als Europa. Sta de islam niet toe hier voet aan de grond te krijgen’’.

Vijandelijke dreiging
Twee voorvallen die ondanks het tijdsverschil volgens Goslinga veel met elkaar te maken hebben. Amerikanen zijn gepreoccupeerd met de vijandige indringer, die onverwacht en schijnbaar vanuit het niets kan toeslaan. Dat uit zich niet alleen in het politieke discours, ook in de populaire cultuur is die angst nadrukkelijk aanwezig. Vijandige indringers zijn dan ook een terugkerend thema in Amerikaanse boeken en films. Niet alleen in het politieke discours leggen de Amerikanen een preoccupatie met de vijandige indringer, die onverwacht en schijnbaar vanuit het niets kan toeslaan, aan de dag. Die angst is ook nadrukkelijk aanwezig in de populaire cultuur, in boeken en films. Nu weer nemen ruimtewezens bezit van het lichaam van argeloze dorpelingen, dan weer bedreigt een witte haai de badgasten. De weergave is soms zo realistisch dat mensen in paniek de straat opgaan, zoals gebeurde bij het radiohoorspel War of the Worlds van Orson Welles.

Paradoxaal genoeg stellen verklaringen vaak dat juist de afwezigheid van een vijand aan de buitengrenzen de oorzaak is van die overdreven Amerikaanse zorg om haar vrijheid en veiligheid. Sprekend is dat de Bill of Rights van 1791 niet alleen de vrijheid van godsdienst, meningsuiting en vergadering garandeert, maar ook het recht van burgers om wapens te dragen. Die drang naar vrijheid en veiligheid heeft echter als keerzijde paranoia. Het McCarthyisme, de heksenjacht op de communisten, is daar een uiting van. Goslinga ziet daarin een belangrijke les, nu in het immigratiedebat opnieuw vanuit de naam van de vrijheid ingespeeld wordt op gevoelens van angst. De drang naar vrijheid en de behoefte aan veiligheid kan gemakkelijk omslaan in aantasting van de rechtsstaat en uiteindelijk in onvrijheid.

Zowel in de VS als in Europa zien we op dit moment fysieke en mentale verschansing. Amerika bouwt een tortilla curtain aan de Mexicaanse grens, wij transformeren tot Fort Europa. Goslinga’s vraag is of deze reacties onze vrijheid dienen. En het antwoord op die vraag lijkt nee te zijn.

De bedreiging door immigranten
De wereld van Morse verschilt van onze huidige wereld. Vroeger betekende immigreren je ergens voorgoed vestigen en alles achter je laten. Nu hoeft migratie niet langer een definitief karakter te hebben, technologische ontwikkelingen maken fysieke afstand tot een betrekkelijk begrip, en de betekenis van grenzen en nationaliteiten wordt daardoor relatiever.

Net als in het verleden roept immigratie spanningen op. Nieuwe politieke bewegingen stellen zich ertegen teweer en komen op voor het behoud van onze eigen nationale cultuur en identiteit. Net als bij de grote ontwikkelingen in het verleden – denk aan industrialisatie, urbanisatie en politieke bewustwording van de massa – raken ook immigratie en integratie de samenleving op economisch, sociaal en cultureel vlak. Hoorden we voor 9/11 de roep om ons op de nieuwe realiteit van die globaliserende wereld in te stellen, na 9/11 is die roep veranderd: de westerse cultuur is superieur, immigranten moeten zich aanpassen aan onze cultuur en hun godsdienst achter de voordeur belijden. Dat is echter geen nieuw verschijnsel.

Anti-papisme toen, anti-islam nu
Net als Nederland kent de VS grote immigratiestromen. Halverwege de negentiende eeuw waren dat vooral arme katholieke boeren en arbeiders uit Duitsland en Ierland. Begin twintigste eeuw waren het immigranten uit het arme Italiaanse zuiden. De komst van die immigranten leidde in het protestantse Amerika tot een angst voor het katholicisme, die vergelijkbaar is met de angst voor de islam nu. Ook de retoriek is vergelijkbaar: toen was men bang dat de arm van de Paus over de Alpen en zelfs over de oceaan zou reiken. Het leidde net als nu tot de roep om strengere immigratiewetgeving en het sluiten van de grenzen. Sentimenten tegen katholieken waren ook Nederland begin vorige eeuw niet vreemd. In beide gevallen stuitten die publieke emoties echter af op de constitutie.

Rooms-katholieken emigreerden niet naar Noord-Amerika om het land te koloniseren. Ze waren gelukszoekers, mensen die van huis en haard vertrokken om hun levenslot en dat van hun familie te verbeteren. Voor Amerika hadden ze waarde vanwege hun vermogen om te werken. Hetzelfde geldt voor de Noord-Afrikanen en Turken die nu naar Europa komen. Alleen al getalsmatig kun je niet spreken van islamisering. In Nashville, waar Wilders zijn rede hield, is drie procent van de bevolking moslim. Bij ons in de EU wonen er 16 miljoen moslims op 500 miljoen inwoners.

Politiek garen spinnen
Er is dus iets anders aan de hand, zegt Goslinga: ,,Maar na 9/11 valt er politiek garen te spinnen bij het voeden van de angst voor een religie die wordt voorgesteld als ‘een totalitaire ideologie van haat en geweld’.’’ Anti-papisme, McCarthy’s communistenjacht en de anti-islamretoriek hebben gemeen dat zij een bedreiging zien en waarschuwen voor de vijanden die al onder ons zijn en hun invloed uitbreiden. Dat verhaal vindt gehoor, niet alleen in Nederland, maar ook in Amerika, vooral in het zuiden. Daar heeft de anti-islamitische beweging raakvlakken met de Christian Coalition die opkomt voor fundamentele waarden, en met de Tea Party, die zich richt tegen belastingen en vergaande overheidsbemoeienis.

En ook hier zien we een historische parallel, die terugvoert tot de Burgeroorlog. Al voor die oorlog tekende zich een schisma af onder de protestanten van het zuiden. Slavernij was de splijtzwam. De religieuze breuk werd gevolgd door een politieke, die nog steeds aanwezig is. Nu zien we hoe orthodoxe christenen en joden zich afkeren van de Democraten en hun heil zoeken bij de Republikeinen, terwijl de gematigde christenen, de moslims, hindoes, boeddhisten en progressieven de omgekeerde route bewandelen. Het succes van de Religious Right bereikte zijn hoogtepunt met de verkiezing van reborn christian George W. Bush, die zijn presidentschap zag als bijbelse missie. Goslinga ziet in die herverkaveling van het politieke landschap een belangrijke verklaring voor de huidige polarisatie en bestuurlijke verlamming in de VS.

‘Mentaal isolationisme’
Het Noorden won de Amerikaanse Burgeroorlog en de slavernij eindigde, maar de rassenstrijd duurde voort en de blanke suprematie zocht zijn weg in de wetten van het land. Obama’s verkiezing is deel van die strijd. Zijn verovering van het door slaven gebouwde Witte Huis markeert ook symbolisch het einde van de blanke suprematie.

Eenzelfde ontwikkeling zien we in Europa, eeuwenlang een continent van kolonisatie en emigratie, maar waar nu een trek in omgekeerde richting gaande is. En ook hier leidt dat tot een defensieve houding en racisme. Ernst Hirsch Ballin noemde dat eerder ‘mentaal isolationisme’, een afwerende houding van autochtone burgers tegenover alles wat hun vreemd voorkomt. Kennedy moest zich als rooms-katholiek verantwoorden: was hij loyaal jegens de Paus of jegens de Amerikaanse constitutie? Vergelijkbaar daarmee zijn de vragen die Obama kreeg over zijn ’geboortecertificaat. En de vraag die Ayaan Hirsi Ali in Nederland voorlegde aan kinderen: wat zij belangrijker vonden, Allah of de Grondwet.

Liever Turks dan paaps?
Het geuzenmotto uit de zestiende eeuw ‘Liever paaps dan Turks’ is omgeklapt. Voor het eerst in bijna honderd jaren werken in Nederland christen-democraten en staatkundig gereformeerden samen, in een coalitie die gedoogd wordt door een partij die zichzelf opwerpt als hoeder van het joods-christelijk erfgoed. De SGP wil nog steeds ,,alle afgoderij en valse godsdienst weren’’, maar lijkt haar doelwit te hebben gewijzigd in de islam. Wat CDA, SGP en PVV gemeen hebben is dat zij de christelijke waarden verdedigen en zich afzetten tegen de verworvenheden van de culturele revolutie. Seculiere vrijzinnigheid kan als gemeenschappelijke tegenstander de homogeniteit in de coalitie versterken. Zie daar de parallel met de Amerikaanse politiek.

Aansprekende verhalen
Amerika heeft een verhaal waarin immigratie een plaats kan krijgen, een ,,wordingsgeschiedenis van het land als toevluchtsoord voor geloofsvervolgden en als bakermat voor de moderne democratie, het ‘Amerikaanse experiment’ van ‘government of the people, by the people, for the people’. Een American Dream met succesverhalen van nieuwkomers als de Duits-Joodse Löb Strauß (Levi Strauss), de Rus Sergey Brin (Google), de in Frankrijk geboren Iraans-Amerikaanse Pierre Omidyar (eBay), de Taiwanese Jerry Yang (Yahoo) en de uit een Syrische moslim geboren Steve Jobs (Apple).

En Europa? Wij vertellen alleen het rationele verhaal, dat van de krimpende beroepsbevolking en de vergrijzing, dat van de noodzaak van immigranten en diversiteit om onze welvaart en concurrentiekracht te handhaven. De vraag is of dat kan concurreren met het grotere verhaal van de populisten ,,over de dreigende ondergang van het Avondland, het continent waar vanuit Istanboel gezien de zon ondergaat en, als Europa niet waakzaam is, met de zon de joods-christelijke en humanistische cultuur in een ‘tsunami van islamisering’.’’

Amerikanen houden hun verhaal in stand en hebben de schaduwkanten daarvan grotendeels verwerkt. Sommige schaduwkanten leven echter voort als mythen die emoties en sentimenten oproepen en om die reden gevaarlijke munitie zijn in de politieke arena. Dat lijkt te gelden voor de Burgeroorlog, gelet op de koestering van de mythe van de omsingeling door een vijandige buitenwereld. Een mythe waar de boodschap van de anti-islamisten perfect bij past.

Hun succes is ook ons succes
Goslinga’s essay eindigt hier, maar voor mij gaat het verhaal verder. Niet alleen de VS kent succesvolle immigranten, ook Nederland kent die. Notabene De Telegraaf publiceerde ooit een lijst van vijftig succesvolle allochtonen. Het is een lijst die bij lange niet (meer) volledig is. Ik mis bijvoorbeeld Olcay Gülșen van het succesvolle kledingmerk Supertrash en Yalçin Cihangir van De Fietsfabriek, topvoetballers als Ismaïl Aissati en Ibrahim Afellay en uiteraard Nasrdin Dchar, die vorige week een Gouden Kalf won.

Wat me opvalt is dat we niet alleen hun verhaal niet kennen, we lijken er ook niet in geïnteresseerd te zijn. Wat ons interesseert is niet succes, maar mislukking. Als een allochtoon in Nederland succesvol is, dan zien we dat niet als ons succes, maar als een toevallige individuele prestatie. Waar ingeval van mislukking de afkomst van onze burgers doorlopend centraal gesteld wordt in de discussie, wordt die bij succes niet relevant verklaard, getuige ook de reacties op de filmprijs van Dchar. We zouden meer op Amerika kunnen lijken, als we die verhalen zien als een gedeeld verhaal over ons land en onze burgers. Amerika leert ons dat het belangrijk is die gedeelde verhalen te koesteren en aan elkaar te vertellen.

 

Naar aanleiding van het essay organiseert Forum zondagmiddag 9 oktober 2011 in De Rode Hoed te Amsterdam een debat tussen Hans Goslinga en Arend Jan Boekestijn

Hans Goslinga
De angst voor het vreemde bedreigt onze vrijheid
Uitg. Forum Essayreeks, oktober 2011
40 blz.
Prijs: € 8,–
Verkrijgbaar bij Forum

Reacties (35)

#1 L.Brusselman

Prima verhandeling.

  • Volgende discussie
#2 Johan

,,Ontwaakt christenen van Tennessee. De islam staat aan uw poorten. Maak niet dezelfde fout als Europa. Sta de islam niet toe hier voet aan de grond te krijgen’’.

Aldus Wilders en dit is dus een Nederlandse volksvertegenwoordiger die in het buitenland gaat vertellen dat ze zich moeten voorbereiden op oorlog en dat Europa al in oorlog is (ze hebben hier voet aan de grond gekregen)
lekker dan.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#2.1 Bookie - Reactie op #2

Het katholicisme heeft daarentegen nooit stromingen als het salafiisme of organisaties als het HuT gehad die de visie van Wilders op de islam onderschrijven.

#2.2 JSK - Reactie op #2.1

Ik neem aan dat je een grapje maakt.

  • Volgende reactie op #2.1
#2.3 L.Brusselman - Reactie op #2.1

Alsof ze niet genoeg hadden aan de inquisitie?
Nee het is maar goed dat er van dat soort dwazen als Wilders en jij rondlopen om ons bewust te blijven van dwalers die de bange burger onzin op de mouw proberen te spelden.

  • Volgende reactie op #2.1
  • Vorige reactie op #2.1
#2.4 Bookie - Reactie op #2.3

Nooit is inderdaad wat overdreven. Heden ten dage zou ik geen katholieke stroming weten die vergelijkbaar is met het salafisme versus islam.

#2.5 Sjiek - Reactie op #2.4

Wat dacht je van allerlei kloosterorden?

  • Volgende reactie op #2.4
#2.6 DSV - Reactie op #2.4

Tenzij ik de laatste coomplottheorie heb gemist, heeft De Vliegende Non niets met 9/11 te maken.

  • Volgende reactie op #2.4
  • Vorige reactie op #2.4
#2.7 Sjiek - Reactie op #2.4

012 Heb je hem weer met zijn niet terzake doende opmerkingen. Ga zo door!!!

  • Vorige reactie op #2.4
#2.8 jos - Reactie op #2.1

Bookie, ongelofelijke dombo dat je bent met je opmerking over katholicisme: als jij stromingen binnen de islam kunt ontwaren dan heeft Wilders met zijn “er bestaat maar een islam” per definitie ongelijk. Lul niet.

  • Volgende reactie op #2.1
  • Vorige reactie op #2.1
#2.9 Bookie - Reactie op #2.8

Dat Wilders definitie van islam onjuist is betekend dat het salafisme en het wahabisme onjuist zijn. Ik keur dat ook allemaal in gelijke mate af.

#2.10 Sjiek - Reactie op #2.9

Het uitgangspunt om de geschiedenis van de VS en Nederland/Europa met betrekking tot immigratie en xenofobie met elkaar te vergelijken vind ik niet echt vruchtbaar. Natuurlijk als je goed zoekt vind je altijd wat parallellen maar beide continenten hebben een volstrekt andere geschiedenis op dit punt.

  • Volgende reactie op #2.9
#2.11 Sjiek - Reactie op #2.9

014 had gewoon een zelfstandig postje moeten zijn.

  • Vorige reactie op #2.9
#2.12 Johanna - Reactie op #2.1

Ik zou me anders kunnen voorstellen dat een kruistocht daar vanuit islamitisch perspectief toch heel aardig bij in de buurt komt. Net als oorlogen die worden gevochten met wapens waar bijbelse teksten op staan.

  • Vorige reactie op #2.1
#2.13 henkie - Reactie op #2.12

Kruistochten zijn geschiedenis…

#2.14 L.Brusselman - Reactie op #2.13

Daar denken een hoop mensen heel anders over zowel in de VS als in landen die lijden onder hun terreur.

  • Volgende reactie op #2.13
#2.15 Johanna - Reactie op #2.13

De link die ik gaf speelt zich anders niet in het verleden af

  • Volgende reactie op #2.13
  • Vorige reactie op #2.13
#2.16 Bookie - Reactie op #2.13

@johanna
Zoals islamitisch terrorisme nooit wat met de islam te maken schijnt te hebben heeft jou link niets met het christendom te maken, of zoiets.

  • Vorige reactie op #2.13
#3 Sjiek

Net als Nederland kent de VS grote immigratiestromen.

Jaja… Alleen zijn die stromen in Nederland verhoudingsgewijs piep- en piepklein. Dus nee: alleen de VS kent grote immigratiestromen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 DSV

In de VS waart net als in Nederland de vreemdelingenangst rond.

Fijn, dat je jezelf al in de openingszin diskwalificeert. Spaart een hoop leeswerk.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Sjiek

Wat niet in het artikel staat maar wel hout snijdt met betrekking tot de VS: blank Amerika is binnen een paar jaar niet meer de grootste bevolkingsgroep. Dat worden de hispanics.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5.1 Johanna - Reactie op #5

Dat klopt. Goslinga maakt daar in zijn essay overigens wel melding van. In 2010 was nog 64 procent van de Amerikanen blank. In 2050 zal dat naar verwachting nog maar 46 procent zijn. Ook nu is trouwens één op de zes Amerikanen als Hispanic en is Spaans de tweede taal in de VS.

#5.2 Sjiek - Reactie op #5.1

Die demografische ontwikkeling is nogal bedreigend voor de GOP die zijn kiezers nogal eenzijdig uit het blanke Amerika betrekt.

#5.3 vandyke - Reactie op #5.2

De ontwikkeling is vrij normaal omdat vroeger de immigranten voornamelijk uit het arme Europa kwamen. Europa scheelt nu maar heel weinig met de VS met inkomen en daarom zijn er nog maar weinig Europese immigranten vergeleken met vroeger. Om de bevolking op peil en jong te houden heeft de VS ook een actief immigratie beleid. ook om de diversiteit te houden/bevorderen. Dat worden dan logischer wijs niet blanken.

#5.4 Sjiek - Reactie op #5.3

Klopt. Ook de immigratie uit Aziatische landen is decennialang gestimuleerd. En nog steeds wordt er een actief immigratiebeleid gevoerd. Reden ook waarom de geboortecijfers in de VS duidelijk hoger liggen dan in Europa.

  • Volgende reactie op #5.3
#5.5 vandyke - Reactie op #5.3

Ik herinner me ineens dat ik een grafiek heb gemaakt van het verschil tussen de VS en NL in bevolkingsopbouw van vrouwen

http://www.flipvandyke.nl/wp-content/uploads/2015/05/70_1.jpg

Hieruit blijkt duidelijk dat de VS-vrouwen een stuk jonger zijn.

  • Volgende reactie op #5.3
  • Vorige reactie op #5.3
#5.6 Sjiek - Reactie op #5.3

Hieruit blijkt duidelijk dat de VS-vrouwen een stuk jonger zijn.
Op naar de states!

Mooie grafiek overigens. Duidelijk te zien dat de babyboom in de VS er minder bovenuit steekt dan bij ons (wat de vrouwen betreft). Probleem van de vergrijzing is dus kleiner dan bij ons.

  • Vorige reactie op #5.3
#6 L.Brusselman
  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Maarten

Amerika als voorbeeld, bedreigt onze vrijheid.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Teun

” Paradoxaal genoeg stellen verklaringen vaak dat juist de afwezigheid van een vijand aan de buitengrenzen de oorzaak is van die overdreven Amerikaanse zorg om haar vrijheid en veiligheid. Sprekend is dat de Bill of Rights van 1791 niet alleen de vrijheid van godsdienst, meningsuiting en vergadering garandeert, maar ook het recht van burgers om wapens te dragen. ”

Incorrect. Toen de bill werd geschreven, hadden ze nog niet zo heel lang geleden de Engelsen eruit geschopt en was de helft van het land nog een “frontier”. Genoeg redenen dus om iedereen bewapend rond te laten lopen. Toen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 maatje

Het is: liever Turks dan Paaps…..http://nl.wikipedia.org/wiki/Liever_Turks_dan_paaps

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 JSK

Reden ook waarom de geboortecijfers in de VS duidelijk hoger liggen dan in Europa.

Ze liggen ook hoger onder natives/blanken in de VS. Het is echt een conservatiever, minder geïndividualiseerd land. Daarnaast helpt dat de kosten van het levensonderhoud (eten, woning) er lager liggen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie