De opkomsteis van het Oekraïne-referendum is democratisch gezien een probleem. Gelukkig is er ook een eenvoudige oplossing.
Ik heb gestemd, en vóór. Dát ik voor ging stemmen was eigenlijk al weken duidelijk, maar óf ik ging stemmen verre van. Want net als vele andere voorstemmers zat ik met een duivels dilemma. Wil je tegenstemmen, dan is er eigenlijk geen probleem. De peilingen geven aan dat je bij het winnende kamp gaat horen, het gaat er alleen nog maar om die 30% te halen zodat het referendum geldig is. En je hoort bij de groep die het referendum heeft aangevraagd, dus natuurlijk ga je stemmen.
Als voorstemmer zit je met een dilemma. Je behoort tot de groep die volgens de peilingen gaat verliezen, maar het is de vraag of het opkomstpercentage gehaald gaat worden. Je stem uitbrengen betekent dan je het opkomstpercentage vergroot en daarmee de kans dat het referendum geldig wordt. En dan draag je als ja-stemmer bij aan hetgeen je niet wil. Je voorstem is feitelijk een tegenstem.
Aan de andere kant, als je als voorstemmer niet gaat, en het referendum haalt de 30%, dan heb je het aandeel nee-stemmers vergroot, waardoor het signaal dat afgegeven wordt richting de politiek groter is dan gerechtigd is.
Dit had tot gevolg dat ik de afgelopen maanden vier verschillende campagnes heb gezien. Allereerst natuurlijk de “stem tegen”-campagne, maar daarnaast ook een “ik ben voor, stem niet”, een “ik ben voor, stem voor” en een “wat een onzinreferendum, stem niet”-campagne*.
Het lijkt duidelijk dat de laatste drie campagnes een redelijke overlap hebben qua doelgroep. De meesten zullen zich in het voor- dan wel pro-Europese kamp bevinden.
Nu is er voor alle standpunten wel het een en ander te zeggen, maar feitelijk gaat het daar niet om. Waar het wél om gaat is dat het referendum in z’n huidige opzet bijna gegarandeerd geen uitkomst geeft die representatief is voor hoe Nederland er daadwerkelijk over denkt. En dat is een rechtstreeks gevolg van de opkomsteis.
Dat lijkt me democratisch gezien onwenselijk. Niemand moet te hoeven nadenken of hij of zij wel moet gaan stemmen. Je stem geven mag niet afgestraft worden, wat je ook wilt stemmen.
Het mooie is dat er een heel simpele oplossing is: kijk niet naar het opkomstpercentage, maar naar het percentage voor- en tegenstemmers. In plaats van een drempel van 30% van alle kiezers die moet stemmen, moet het winnende standpunt minimaal 15% van de kiezers achter zich hebben. Dat elimineert de perverse prikkel om niet te stemmen om de tegenpartij maar niet over de drempel te helpen, en zorgt er daarmee voor dat de uitslag van het referendum beter overeenkomt met de werkelijkheid en daarmee ook beter te interpreteren is.
Natuurlijk zijn er nog meer problemen met dit referendum en referenda in het algemeen, maar zo maken we Nederland toch weer een klein beetje democratischer. En daar kan niemand op tegen zijn, toch?
* En een hele kleine “stem blanco“-campagne, die weinig tractie kreeg, waarschijnlijk wegens het feit dat je er daadwerkelijk wat voor moet doen in plaats van boos thuis blijven zitten.
Reacties (21)
Echt waar, die hele uitslag zal me een bal jeuken.
Ik laat me niet door zo’n Geenstijl-publiciteitsstunt als een schaap naar het stemhok drijven.
Mijn stempas is al van eigenaar verwisseld. De vuilnisman is nu eigenaar. Geen dilemma dus;-)
Het blijft allemaal heel simpel. Ben je voor dan stem je voor, ben je tegen dan stem je tegen en als je het niet weet weet ik het ook niet.
Hier hoef je niet voor gestudeerd te hebben.
@3: Joh. Heb je het artikel gelezen? Als je voor of tegen bent dan maakt het wel uit of je wel of niet stemt, afhankelijk van de opkomst. En daar moeten we vanaf.
Maar misschien moet je om dat te kunnen begrijpen wel gestudeerd hebben?
@3 Zo simpel zou het inderdaad zijn, ware het niet dat de wetgever heeft bepaald dat de uitslag van het referendum enkel geldig is indien de opkomstdrempel van 30% wordt behaald.
Dat lokt strategisch wegblijven uit.
En het wordt nog erger nu allerlei partijen in de tweede kamer van tevoren al hebben aangegeven zich gebonden te voelen aan de uitslag indien die opkomstdrempel inderdaad wordt gehaald; zo verandert het referendum dus van een raadgevend in een bindend referendum.
Dat motiveert dus enkel nog maar extra om de boel te torpederen als je van mening bent dat die wet over instemming met het associatieverdrag gewoon doorgang moet vinden.
Weeffout dus. Beter haalt men die opkomstdrempel dus zo snel mogelijk uit de referendumwet. Dan is het gewoon een raadgevend referendum, en kunnen regering en parlement afhankelijk van de opkomst en de insteek van de maatschappelijke discussie bepalen hoezeer ze de uitkomst mee laten wegen in een eventuele heroverweging van hun besluiten.
@5: Ook goed. Maar als er een opkomstpercentage nodig is, dan liever een winnende-stem-percentage.
@2: Je hebt toch wel de envelop bewaard? Daarop staat immers dat je die zorgvuldig moet bewaren.
En hoe maak je nu een stemfie?
@7
Ik heb de envelop niet bekeken. Ik zal eens vragen aan de vuilnisman als hij volgende week weer langskomt;-)
Ik ben er wel op tegen. Het is maar zeer de vraag of referenda bijdragen aan meer democratie. In het uiterste geval zou je voor ieder voorstel het volk mee kunnen laten stemmen via internet. Daar zie ik absoluut geen heil in, ook al is het theoretisch ‘democratisch’.
Ironisch genoeg moet ik CDA stemmen als ik tegen referenda ben.
Het zal de eerste keer in mijn leven zijn.
“Ik heb gestemd, en vóór.” Dan hoop ik dat je een leuke avond hebt als je het Nee kamp hier net aan een meerderheid mee geholpen hebt. Reken maar dat Jan Roos en co je dan de rest van het jaar jengelend en tergend uitlachen.
15 procent voor is veel te weinig om een genomen democratische beslissing terug te draaien, dan kunnen allerlei kleine belangengroepen de hele democratie kapen. Eigenlijk zou je dan en meerderheid van het aantal 2e kamer kiezers moeten hebben, die hebben immers toen al het mandaat gegeven voor een Ja. 51 procent van de opkomst toen (75%) is 38 procent, dan hen je pas een wiskundig democratische reden om een besluit terug te draaien.
Ik ben er nog steeds niet helemaal uit. Ik vind het een onzinnig referendum en had me voorgenomen niet te gaan stemmen tenzij de drempel gehaald werd. Dat ’tenzij’ is nu niet meer mogelijk, dus nu twijfel ik weer. En de ‘moeite’ is het probleem niet, ik ben heus niet te beroerd om 5 minuten te besteden aan de tocht naar het stembureau.
@10: Ik constateer een probleem en probeer een equivalent voor te stellen zonder dat probleem. 30% opkomstplicht met twee keuzes is minimaal 15% voor de winnende keuze, ongeacht totale opkomst.
Of 15% voldoende moet zijn is een andere discussie, maar minimaal 50% van 30% is ook nu 15%..
De Tweede Kamer heeft het laatste oordeel. Ik geloof er niets van dat bij een winnende tegenstem het hele akkoord van de baan is. Het handelsdeel kan de EU ook met een meerderheid van stemmen aannemen.
En dan moet je als ‘ja’-stemmer straks nog kiezen of je voor de PvdA of de VVD moet stemmen ook …
Ook de tja-stemmer zit in een dilemma.
Wat je ook doet, zelfs òf je iets doet: het kan allemaal tegengesteld aan wat je vindt uitgelegd worden.
Mij staat het Amsterdamse referendum over de autoluwe binnenstad nog bij. De uitslag werd later erg draconisch uitgelegd.
@14: Als ja-stemmer heb je enkel de keuze tussen die partijen?
@16: Je kan ook strategisch thuisblijven.
@17
Dat is wel een goed idee. De Bewust Ongestemde Kiezer (BOK)
@4: Het is heel simpel. Je hebt een mening over een standpunt of je hebt het niet. Als je een standpunt hebt handel je volgens dat standpunt. Zogenaamd strategisch handelen is absurd. Die ene stem van mij of jouw maakt geen enkel verschil uit. Het gaat alleen om wat je er zelf van vindt.
@19
Het zit precies op het randje van de 30 procent. Die paar die strategisch besloten hebben thuis te blijven kunnen dus precies de doorslag gaan geven. Daar is niks absurds aan, dat is gewoon het spelletje spelen volgens de regels.
@19: Het gaat er niet alleen om wat je zelf vindt. Het gaat er ook om wat je met je stem bereikt.
Als je je stem laat horen, bereik je het tegenovergestelde van wat je vindt, als je je stem niet laat horen bereik je misschien wel wat je vindt.
En natuurlijk maakt een individuele stem niet uit, maar dit dilemma is niet beperkt tot een individuele stemmer. Het gaat elke ja-stemmer aan, en dat beïnvloedt de uitslag.