Een lettertype is niet iets om lichtzinnig over te doen.
De keuze van een lettertype is mede bepalend voor de uitstraling van een merk of product. Ontwerpers kunnen vaak erg lang zoeken naar het juiste lettertype. Schreef- of schreefloos, roman of cursief, light of bold, om nog maar niet te spreken over de verdere uiterlijke kenmerken die lettertypes van elkaar onderscheiden.
‘Whatever! Er zijn ergere dingen op de wereld om je druk over te maken!’ hoor ik je denken. En dat is absoluut waar. Maar als een dagblad verandert van lettertype omdat het beter past bij de (vernieuwde) identiteit ontvangt de redactie aardig wat negatieve correspondentie over de nieuwe ‘letter’. Of als een bedrijf als Ikea besluit niet langer de Futura te gebruiken maar voortaan alles in de Verdana te zetten krijgt dat veel aandacht in de media. Lettertypes zijn in dat geval een typisch voorbeeld van onderbuikgevoel. Volgens veel mensen is een lettertype pas goed ontworpen als het niet opvalt. Beatrice Warde beschreef dit in haar essays over typografie, The Crystal Goblet or Printing should be invisible.
Typografie is geen letterontwerpen
Voor ontwerpers en liefhebbers van lettertypes ligt het anders. Laat ik meteen een veel voorkomende fout rechtzetten. Letterontwerpen en typografie is niet hetzelfde. Letterontwerpen is het ontwikkelen van een lettertype, de specifieke verschijningsvorm alle letters, cijfers en leestekens van het alfabet. Typografie is – simpel gezegd – het vormgeven van tekst op een pagina. Daarbij speelt de keuze van het lettertype een belangrijke rol.
Goed ontworpen lettertypes zijn duur. De ontwerper heeft er soms jaren aan gewerkt. Eerst met de hand schetsen, digitaliseren, perfectioneren, spatiëren. Ik ben geen letterontwerper, maar weet dat het een bijzonder tijdrovende klus is.
Voor het digitale tijdperk was er een redelijk beperkte keuze in lettertypes. Er waren een honderdtal lettertypes, redelijk overzichtelijk. Inmiddels zijn er duizenden lettertypes. Goed ontworpen lettertypes met een breed scala aan gewichten maar ook duizenden ‘slechte’ lettertypes. Vaak kopieën van bestaande lettertypes of een digitalisering van display of logo letters. Dat maakt de keuze voor een ontwerper zo moeilijk dat veel ontwerpers zweren bij een handjevol soorten. Enkele schreefletters en enkele schreefloze. Begrijpelijk maar niet altijd onderscheidend voor het merk, bedrijf of product. Op de site van Fontshop kun je een fraaie pdf downloaden – Meet your type, a field guide to typography – waarin je wegwijs wordt gemaakt in de wondere wereld van de lettertypes. Op diezelfde pagina staat nog veel meer fraai om te downloaden.
Geliefd en verguisd
Sommige lettertypes kennen veel aanhang. Gary Hustwit maakte in 2007 een documentaire film over de Helvetica, een schreefloze letter uit 1957. Ondanks dat de Helvetica verfoeid wordt door veel ontwerpers en typografen is het toch een van meest gebruikte lettertypes ter wereld. Over diezelfde Helvetica verscheen in 2002 een boek van Lars Müller; Helvetica, homage to a typeface.
Ook het lettertype Cooper Black mag zich verheugen in een grote schare aanhangers. Het lettertype is ontworpen in 1921 en staat niet bekend om zijn verfijnde vormen. Het boek ‘big black & beautiful’ van Ward Nicolaas is geheel gewijd aan dit lettertype. De eerste zin in het boek luidt: ‘Admiring Cooper Black is like being the most popular kid in school and falling in love with the ugliest person in the class’.
Behalve verheerlijkt worden lettertypes ook gehaat. Een mooi voorbeeld daar van is de Comic Sans. Deze wordt in ontwerpersland en inmiddels ver daarbuiten verguisd. Ware kruistochten zijn ontstaan om de favoriet van menig Word-gebruiker te bestrijden. Websites als bancomicsans.com of comicsanscriminal.com proberen duidelijk te maken waarom dit lettertype verbannen moet worden van computers. Helaas, 3FM-dj’s Coen en Sander probeerden een lans te breken voor het meest gehate letterype.
Reacties (25)
Vreemd, het stuk houdt abrupt op na de volgende zin: Helaas, 3FM-dj’s Coen en Sander probeerden een lans te breken voor het meest gehate letterype.
Wat een verademing voor webbouwers om tegenwoordig zonder al teveel moeite met behulp van Fontface ieder denkbaar truetype te gebruiken, op een manier die ook leesbaar is voor Google. En met een beetje PIE erbij kan je de prachtigste cross browser werkende ontwerpen opleveren, zonder dat je ook maar een achtergrondplaatje hoeft te gebruiken. Dat heb ik nog wel anders meegemaakt.
Zelf ben ik toch wel erg gesteld geraakt op VAG Rundschrift.
Behalve dan dat de meeste custom fonts er niet uit zien op een niet-mac.
Echt, we hebben 10 standaard webfonts, en dat is meer dan genoeg. Wat een onzin alllemaal weer (Ja, ik heb het ook tegen jou, nieuwe sargassolayout designer!)
Getekend: font-hater.
fontface niet goed tonen in windows? Niet mijn ervaring. Maar anders heb je nog de webfonts van Google ook nog.
De weergave verschilt ook per PC, overigens. Google fonts maken ook gebruik van font-face. Typisch voor een kutdesign: door het mooier te willen wordt het lelijker.
Lijkt me echt vreselijk, om zo’n blikvernauwing te hebben dat je de beperkingen van CSS2 standaarden tot norm gaat verheffen en dan minimale weergaveverschillen veel dramatischer laat lijken om een punt te maken dat helemaal geen punt is. In de tussentijd implementeerde ik alleen al deze week een site met een grungie stencil font als header, die er overal even mooi uitziet.
Broodletter Verdana hoor, vanzelfsprekend. Maar zolang het graciously degradable is mag je best meer dan die tien fonts gebruiken.
No sweat.
sIFR vond ik echt zuigen. Maar fontface toch niet?
Inderdaad. Een alinea voor de conclusie is het stuk ineens op. Wieh.
Misschien kan er nog bij dat op internet alleen lettertypes bon ton zijn die door alle browsers worden ondersteund. Ook een handjevol ( populairste Verdana denk ik )
Hi Ellen,
Leuk stuk, vooral het Comic Sans stuk. Erg herkenbaar, en daarom hebben wij een Comic Sansifier gemaakt. Gewoon, omdat het kan. Grappig om eens te proberen: http://www.comicsans.nl (ja, je moet er maar opkomen….)
Groeten, Viviane
Comicsansify this!
OMG!
Er gaat niks boven de mayonaise onder de letters, de Block Berthold, want hoe vetter hoe beter.
http://www.identifont.com/similar?HGH
Voor álles?
Nee. Als beleg, niet als broodletter.
Hi ellen, leuk om te lezen als eenvoudige gebruiker. Ik vraag me af hoeveel van die duizenden nieuwe lettertypes echt doorbreken. Wat is de “rising star”? En nog interessanter: bestaat het fenomeen van lettertypes ook in de aziatische talen? Het moge duidelijk zijn dat ik een leek ben! Groeten, serge
Hi Serge
Er zijn inderdaad voldoende rijzende sterren, waaronder ook lettertypes die ontworpen zijn door Nederlandse letterontwerpers. Maar zoals alles in design is het trendgevoelig. Alleen de ‘goede’ lettertypes zullen waarschijnlijk de tand des tijds doorstaan.
Er bestaan zeker ook verschillende fonts voor arabische, cyrillische en aziatische lettertekens en karakters. Maar of die ook in de duizendtallen lopen weet ik dan weer niet.
Wat ontgaat mij nou precies? Dit is een stuk zonder kop of staart. Misschien ben ik een barbaar, maar op internet ervaar ik eigenlijk maar twee lettertypen: schreefloos en met schreef. De gemiddelde lezer zal niet het verschil zien tussen (pakweg) Verdana of Arial. En hooguit een miniem verschil merken als Times New Roman gebruikt wordt.
Het verschil met gedrukte media is wel van belang, getuige de overgang van Trouw enige jaren geleden op een schreefloos lettertype (en enige jaren later weer de terugkeer naar het bekende – times new roman- achtige – lettertype).
Op internet ‘surfen’ (wat een woord) we van de ene webpagina naar de andere en is er geen sprake van enige samenhang in vormgeving. Wie een abonnement op een dag- of weekblad heeft verlangt echter een consistente vormgeving in een zo neutraal mogelijke letter. Dus Comic Sans is dan wat minder geschikt.
Maar dat weten uitgevers toch al honderd jaar?
Lettertypes worden voor meer ingezet dan alleen internet of dagbladen. Voor een huisstijl, merkontwikkeling of product is de keuze wel degelijk belangrijk. Er wordt gezocht naar een identiteit en de keuze van het juiste lettertype is daarbij erg belangrijk. Het feit dat browsers slechts een handjevol letters ondersteunt is mijns inziens een verschraling van het vak. Alles gaat steeds meer op elkaar lijken. Maar dat is natuurlijk ook een onderbuikgevoel.
Gelukkig ondersteunen moderne browsers wél fonts die níet bij de gebruiker hoeven te worden geïnstalleerd!
I.p.v. Comic Sans MS gebruik ik I hate Comic Sans MS !
In Smashing magazine (een vakblad voor webdesigners) stond recentelijk een interessant artikel over het belang van typografie in je ontwerp. Dat geldt net zo goed online.
En nog wat mooie gratis verse fontjes.
“de overgang van Trouw enige jaren geleden op een schreefloos lettertype”
– Enige jaren geleden?! 26 jaar geleden, op 22 oktober 1986. Ik herinner me het nog precies.
Naar mijn idee kan men het beste het lettertype Dyslexie (bold) gebruiken.
Ook prettig voor kippige mensen; lekker duidelijk.
Zie:
http://www.lexima.nl/media/179269/voorbeeldtekst_in_het_lettertype_dyslexie.pdf
http://www.fontspace.com/tup-wanders
http://www.dafont.com/
Ik denk dat de schrijver van dit stuk Just My Type van Simon Garfield heeft gelezen. Prachtig boek, maar niet als e-book, want dan is de weergave van de meeste lettertypes belabberd.
http://www.simongarfield.com/pages/books/just_my_type.htm