Gescheiden werelden?

Ik had het al eerder over het negativisme van de oude media naar de nieuwe media toe. Maar de twee voorbeelden die ik daarin aanhaal vallen in het niet bij het initiatief van een groepering die zichzelf Stichting Media Ombudsman Nederland noemt. Zij, een stel oud-journalisten, gaan strijden tegen de scoringsdrift van de media. Uiteraard ligt de oorzaak niet bij de journalistiek zelf, maar bij u, de ‘nieuwsconsument’:

“De moderne lezer, kijker en luisteraar is veranderd in een nieuwsconsument die wil worden behaagd met verstrooiing, infotainment en entertainment. Deze ontwikkeling gaat ten koste van het serieuze nieuws en heeft nadelige effecten op de inhoudelijke pluriformiteit van de nieuwsmedia. Op termijn dreigt dit te leiden tot een democratisch deficit in de Nederlandse samenleving.”

En hetgene waardoor u, de willoze consument, bent veranderd zijn de mobiele telefoon, websites, weblogs en podcasts. Onder andere ons dus. Onze excuses. Deze duivelse vindingen veroorzaken een “transformatie van de journalistiek die nog niet is uitgekristalliseerd”. Tijdens dit proces is het zelfregulerende vermogen van de pers aangetast. En dat moet veranderen. Hoe?

Door stellingnames inzake structurele journalistiek ethiek, door discussies te leiden over bestaande of nieuwe gedragscodes en door bewustwording te vergroten binnen de journalistieke beroepsgroep. Het belang van het serieuze nieuws kan dan weer prevaleren boven info- en entertainment, zodat de journalistiek haar onafhankelijkheid en respectabiliteit herwint in het belang van een open en democratische samenleving.

Revolutionair! Ik voorspel dit nieuwe initiatief dan ook een glansrijke toekomst.

Maar is het wijzen naar de consument wel terecht? Is de nieuwsbehoefte van de gemiddelde Nederlander veranderd? Ik betwijfel het. Als je kijkt naar de oplagecijfers zie je inderdaad een daling. Maar deze daling compenseert bij lange na niet de toename die online nieuwsbronnen te verwerken hebben gekregen. Alleen NU.nl al serveert dagelijks tussen de 10 en 15 miljoen pagina’s uit.

De enige mogelijke conclusie is wat mij betreft dat de krantenlezer niet veranderd is, maar dat er heel veel lezers bij zijn gekomen. Lezers die vroeger het geld niet (over) hadden voor een papieren krant, maar die nu wel dankbaar gebruik maken van de aanwezige mogelijkheden. Een ander soort lezer die er altijd al was, maar tot nog toe niet de mogelijkheid had om zijn nieuwshonger te stillen. En inderdaad, deze mensen zijn gemiddeld waarschijnlijk wat minder hoog opgeleid en daardoor ook minder geïnteresseerd in achtergronden en wat meer in het “snacknieuws”. Wat de recente verschuiving in aandacht netjes verklaard.

Het is dan ook logisch dat de kranten wat oplage verliezen: onder hun abonnees bevonden en bevinden zich uiteraard ook van dit soort mensen, die een krant zuiver lezen om op de hoogte te blijven van het laatste nieuws. Maar deze groep is beperkt en ik denk dan ook dat de oplages zich de komende jaren zullen stabiliseren. De grootste groei van het internet is er inmiddels uit, en daarheen verdwijnen de lezers.

De tot nu toe standaard reactie van kranten om in dit soort situaties te vernieuwen is dan ook grotendeels aan dovemansoren gericht. Je probeert mensen te overtuigen die je al overtuigd hebt. Een groot deel van Nederland is gewoon niet geïnteresseerd in achtergrond en hebben geen boodschap aan meer kwaliteit. Accepteer dat en zorg er voor dat je niet beide partijen tegelijkertijd tevreden wil houden met één krant. Dat kán namelijk niet. De ‘snackers’ zullen zich irriteren aan teveel achtergrond, de traditionele krantenlezers zullen zich ergeren aan teveel komkommer- en onzinnieuws.

De meest voor de hand liggende oplossing is uiteraard de krant te ‘splitsen’. Haal het komkommer- en onzinnieuws uit de krant en verplaats dat naar waar het hoort, het snackmedium internet. Focus je meer dan ooit op kwaliteit in de papieren (en later e-papieren) versie. Het voordeel van een internetversie is dat die relatief goedkoop te maken is, met weinig redacteurs. Geld dat je daar verdient kan je weer richting de papieren versie pompen. Kortom, gebruik die nieuwe lezers, en zie ze niet als bedreiging. Advertentietechnisch gezien wordt de gemiddelde krántenlezer dan zelfs meer waard, want deze is hoger opgeleid en heeft meer te besteden.

Om afsluitend nog even terug te komen op het initiatief van de Stichting Media Ombudsman Nederland: je gaat de oorlog om kwaliteit niet winnen door controles van journalisten en het aanspreken van weblogs op ‘bad practices’, je gaat die oorlog winnen door datgene te leveren wat de mensen willen. Je kan iemand geen haute cuisine door de strot drukken als hij het liefst naar de FEBO gaat, en andersom ook niet.

En juist dat laatste lijkt het zinloze initiatief tot doel verheven te hebben…