Geloven in een betere wereld?

OPINIE - VN-jongerenambassadeur Elian Yahye meent dat we de positieve verbindende kracht van groepsidentiteit niet moeten onderschatten

‘Weet je… soms word ik er gewoon een beetje moedeloos van. Wat voor invloed kan ik nou hebben op deze problematiek?’ Het is een veelgehoorde uitspraak – vaak gedaan in de context van grensoverschrijdende, schijnbaar onoplosbare problemen waar we nu mee te maken hebben. Je probeert minder te douchen, vlees wat vaker te laten staan of geeft regelmatig geld aan een goed doel. Ondertussen worden de voorspellingen over klimaatverandering steeds zorgelijker en verdrinken er nog steeds vluchtelingen in de Middellandse Zee; de oorlogen lijken niet op te houden en schrijnende armoede blijkt hardnekkiger dan gedacht en gehoopt. Begrijpelijk toch dat we soms moedeloos worden en ons afvragen: ‘Welke impact kan ik nou maken?’

Toch is deze vraag niet zo logisch als het misschien lijkt. Het is een relatief moderne en Westerse blik op de situatie, een die ons een vertekend beeld geeft van de huidige problemen én oplossingen.

De kern van het probleem zit hem in het woordje ‘ik’. De vraag stelt impliciet dat we de huidige wereldproblemen het best kunnen bezien vanuit het perspectief van het individu. Maar dat het individu tot relatief weinig in staat is als het gaat om grote mondiale uitdagingen, mag geen verrassing heten. Het douchegedrag van mevrouw X is inderdaad niet opgewassen tegen het enorme probleem van waterverspilling.

de schaduwkant van individualisering

De focus op de ik-vraag is een symptoom van een hevig geïndividualiseerde (en geseculariseerde) samenleving waarin we er vanuit gaan dat zaken als het klimaatprobleem en de extreem oneerlijke verdeling van welvaart op te lossen zijn door een opeenstapeling aan individuele gedragsveranderingen. Deze benadering wordt in weinig andere samenlevingen teruggevonden. Wereldwijd identificeren de meeste mensen zich namelijk vooral met een groep, een gemeenschap. De groepsidentiteit (‘tribaal’, ‘religieus’, etc.) komt ons in Nederland misschien primitief voor. In het beste geval zien we het als een voorstadium in de ontwikkeling naar een samenleving van  verlichte, seculiere en zelfstandige individuen. Dit is alleen niet hoe de wereld in elkaar steekt, en ook niet hoe de geschiedenis waarschijnlijk zal verlopen.

Hoewel de focus op het individu veel voordelen heeft opgeleverd, heeft het ook een schaduwkant. Overweldigende, grensoverschrijdende problemen verlammen een samenleving waarvan de leden soms hun eigen buren niet eens kennen. Het resultaat: sceptici, struisvogels en moedeloze mensen. Hier zijn lessen te trekken uit andere samenlevingen.

mondiale solidariteit en religie

De kracht van religie, bijvoorbeeld, mogen we niet onderschatten. Om mondiaal bewegingen op gang te krijgen die zich voor een bepaald doel willen inzetten, heb je verhalen nodig die mensen verbinden op een manier die soms tegen het ‘rationele’, of in ieder geval het eigenbelang, in gaan. De verbinding die je met iemand voelt als je er achter komt dat iemand anders ook moslim of christen is, is soms moeilijk voor te stellen; het is een gevoel van verbintenis die nog een slag dieper gaat dan dat je andere Nederlanders tegenkomt op vakantie.

Tegenwoordig geeft dit soort irrationele (misschien zelfs sektarische?) verbondenheid vaak vooral een nare bijsmaak, en dat is begrijpelijk. Als ik mijn eigen Facebook-tijdlijn bekijk op momenten dat het Israël-Palestina-conflict weer oplaait, zie ik bijvoorbeeld een scherpe tegenstelling tussen mijn islamitische familie die ‘Pray for Gaza’ post, en mijn christelijke vrienden die ‘Pray for Israel’ op hun pagina zetten. Vaak zijn dit mensen die verder niet eens bijzonder politiek betrokken zijn, maar het is een conflict dat op een bepaalde manier raakt aan een diepere identiteit.

Sterke en grensoverschrijdende groepsidentiteiten hebben het risico met elkaar te clashen, maar we zouden de baby met het badwater weggooien door ze helemaal als verkeerd af te doen. Ten eerste omdat deze identiteiten in het grootste deel van de wereld nog wél van enorm belang zijn. 84 procent van de wereldbewoners beschouwt zichzelf als religieus – een gegeven waar we niet omheen kunnen en waar de komende tijd ook geen drastische verandering in zal komen. Zoals we in het geval van Israël-Palestina zagen, kan dat de zaken nogal compliceren. Maar als het gaat over mondiale solidariteit en het effectief optreden tegen wereldwijde problemen hebben we te maken met een slapende reus. Het geven van zakat en zorg voor de armen is één van de vijf pilaren van de islam (de op een na belangrijkste zelfs) en de leerstellingen en leefwijze van Jezus getuigden van een sociale radicaliteit die we maar weinig elders zien. Als alle gelovigen wereldwijd hun geloofsovertuiging op deze gebieden echt serieus zouden nemen, dan kan religie een transformatieve kracht zijn die niet te stuiten is.

het grotere plan

Ten tweede biedt dit soort verhalen inspiratie die verder gaat dan het zoveelste wetenschappelijke rapport over de noodzaak over te stappen op duurzame energie of emotionele reclamespotjes over ‘de armoede in Afrika’. Hoewel feiten, ratio en emotie allemaal belangrijk zijn om mensen in beweging te krijgen, hebben we diepere, betekenisvolle verhalen nodig om echt tot actie te worden aangezet. Verhalen van waaruit we onszelf niet alleen als een ‘ik’ beschouwen, maar vooral als een ‘wij’, onderdeel van een groter plan.

De uitdaging is deze traditionele identiteiten (in dit geval religieuze stromingen) te verbinden aan een positieve narratief. Toen Madonna in de jaren ’80 het nummer Like A Prayer uitbracht, waren katholieken er met massale boycots op Pepsi en Pizza Hut toe in staat te zorgen dat de video niet meer zou worden gebruikt als Pepsi-reclame. Zelfs de paus bemoeide zich ermee. Ook de massale verontwaardiging over de Deense cartoons van de profeet Mohammed zijn, hoe begrijpelijk misschien ook, een voorbeeld van hoe religieuze energie wordt gebruikt om zich af te zetten tegen iets wat in het grote geheel een vrij klein probleem is. Hoe zou de wereld eruitzien als mensen – gedreven vanuit hun diepste overtuigingen – een vuist zouden maken tegen het feit dat er nog steeds kinderen overlijden aan eenvoudig te genezen aandoeningen, dat oceaandieren stikken in ons plastic en dat uitbuiting nog steeds onderdeel is van onze productieketens?

Concreet betekent dit dat we de samenwerking moeten zoeken met jonge religieuze leiders en andere gemeenschapsleiders. Dat we het narratief van mondiale solidariteit laten aansluiten bij eeuwenoude verhalen die mensen op een diep niveau met elkaar verbinden. Voor Nederland – waar toch een groot deel van de mensen weinig met religie en andere groepsverbanden heeft – betekent dit dat we op zoek moeten naar verhalen die ons wel kunnen verbinden. Dit kunnen nieuwe groepsidentiteiten zijn op basis van levensbeschouwingen, maar bijvoorbeeld ook muzikale subculturen – denk bijvoorbeeld aan hoe de liefde voor Hip-Hop mensen wereldwijd verbindt. Maar dit kan ook te vinden zijn in een herwaardering van zaken die we nu misschien beschouwen als ‘ouderwets’ of ‘niet meer van deze tijd’, zoals bijvoorbeeld religie.

In ieder geval moeten we op zoek naar verhalen die ons bevrijden van de eenzijdige focus op het individu. En hoewel niet iedereen opeens religieus hoeft te worden, moeten we toch toegeven dat iedereen die werkelijk hoop heeft op een mondiale beweging die – vaak tegen het eigenbelang in – werk maakt van het oplossen van wereldproblemen, van binnen toch nog een klein beetje gelovig is. Laten we dus op zoek gaan naar de verhalen die hier vorm aan kunnen geven.

 

Elian Yahye is student Internationale Betrekkingen aan de Universiteit Leiden en namens Nederland Jongerenvertegenwoordiger bij de Verenigde Naties. Hij zet zich in om de stem van Nederlandse jongeren te laten horen op dit internationale platform en hierbij alle jongeren te betrekken; ongeacht afkomst, opleidingsniveau of woonplaats. Hij focust zich vooral op de thema’s veiligheid en mensenrechten en op de positie van vluchtelingen.

[Overgenomen van Vice Versa Online]

Reacties (21)

#1 Lutine

Hij is fijn. Een halve eeuw nadat we de christelijke identiteit hebben afgeworpen -op wat enclaves na- komt er iemand weer identiteit promoten! Net nu de beschaving een beetje de goede kant op gaat, in Nederland althans, moeten we weer terug naar af. Het probleem wordt hier als oplossing gepositioneerd.

Er wordt ook naar de islam verwezen. Dat lijkt me nou niet het allerbeste voorbeeld. In Turkije zie ik hoe een man een land in zijn greep heeft gekregen met een soort van islam-nationalisme. Dat is een mix van twee identiteiten! En het desbetreffende land zakt weg in consumentisme, corruptie, schulden maken, persbreidel en politieke gevangenen.

Zijn er geen goede moslims dan? Ja,natuurlijk wel. Maar die snappen ook dat identiteit het probleem is en niet de oplossing. Die zoeken niet in institutionalisering , maar in Tasawwuf. Institutionalisering leidt tot identificatie, Tasawwuf juist niet.

Maar die religieuze leiders dan! Leren we dan nooit wat? Moet ik het echt hebben over het seksueel misbruik in de Rooms katholieke kerk? Institutionalisering resulteert bijna altijd in corrupte leiders en een instituut (wat religies toch vaak zijn) kan nu eenmaal niet zonder leiders.

Toch heeft de schrijver een punt:

De kern van het probleem zit hem in het woordje ‘ik’.

Ik is niet veel meer dan een ander woord voor identificatie. Maar kennelijk heeft Elian Yahye dat zelf niet door;-)

  • Volgende discussie
#2 Jos van Dijk

@1: Ik geloof niet dat je de intenties van de auteur van dit stuk recht doet. Voor de mondiale solidariteit die onmisbaar is bij het oplossen van grote vraagstukken zoals klimaatverandering, vluchtelingenproblematiek, armoede en ongelijkheid heb je volgens hem verhalen nodig waarin we onszelf in verbinding kunnen zien met een groter geheel: niet ik maar ‘wij’, onderdeel van een groter plan.’

Dat hij vervolgens religie daarvoor een geschikt kader acht betwijfel ik ook. Internationale solidariteit kan, maar hoeft niet gebaseerd te zijn op religieuze gevoelens. Die zitten zelfs vaak, zeker nu, solidariteit in de weg.

De stelling

dat we op zoek moeten naar verhalen die ons wel kunnen verbinden

vind ik wel het overdenken waard als je voortdurend alleen maar verhalen ziet langs komen die ons steeds meer scheiden.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 beugwant

Het probleem met religie is dat het bij de geringste organisatiegraad al tot een machtsinstrument begint te ontaarden.
Ook is het nog maar de vraag of de welgestelden die het meest dwepen met Jezus los kunnen komen van hun achterhaalde VOC-achtige denken waarbij ze menen dat ze goede christenen zijn omdat hun god hun hun voorspoed heeft gegeven, ook als ze weten dat dat ten koste van anderen is. Die zijn echt nog niet rijp voor deze meme.

Verder lijkt #0 voorbij te gaan aan het feit dat veel migranten juist hun gemeenschap met een sterke groepscultuur verlaten om in dat individualistische Europa hun heil te zoeken. Of die migranten zich daar wel voldoende bewust van zijn, dat we de dingen hier toch echt heel anders (wensen te) doen?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Lutine

@2

Ik twijfel geen moment aan de intenties van de auteur. Hij is inderdaad een verhaal aan het scheppen waarin we ons dan allemaal zouden moeten kunnen vinden. En dat verhaal is dan het grotere plan. En we doen natuurlijk een beroep op de rede, want wie kan er tegen het oplossen van de grote vraagstukken zijn?

Ik wil ook wel klimaatverandering, vluchtelingenproblematiek, armoede en ongelijkheid opgelost zien. Maar waar ik op doel is datgene wat achter het verhaal zit: identificatie. Iedere reactie is weer ergens een reactie op en lokt ook weer een reactie uit. Het rechtspopulisme is ook een identificatie en een reactie op de aanwezigheid van ‘anderen’ in ons land. De rechtspopulisten maken het zelfs nog bonter en doen aan klimaat-ontkennen. (Baudet, Trump)

Ik denk dat er geen enkel verhaal is wat kan verbinden. Verhalen verbinden niet, maar doen het tegenovergestelde. Dat is mijn punt, welke de auteur kennelijk is ontgaan.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 roland

Hoezo verbinden?
Alleen “gelovigen” hebben de toekomst volgens deze profeet. Religie zorgt vooral voor scheiding tussen groepen en bij de aanhangers tussen leiders en volgelingen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Bookie

Bijna alle wereldproblemen hangen samen met de enorme bevolkingsexplosie in de wereld. Mensen met een religie hebben over algemeen grotere gezinnen en zijn derhalve eerder het probleem dan de oplossing.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Karin van der Stoop

@4: Nee joh sereneus? Verhalen zijn de lijm van de samenleving. En natuurlijk ook een mogelijkheid tot verdeling, maar dat betekent eigenlijk alleen maar dat we andere verhalen moeten vertellen. De verhalen die we nu vertellen leiden inderdaad vooral tot verdeling. Ik heb daar zo niet 1-2-6 een oplossing voor, maar het vertellen van verbindende verhalen is een stap in de goede richting.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Manfred

Verhalen verbinden. Dat verbinden zorgt voor groepsgevoel. De verbintenis is de groep. Groepen concurreren met elkaar. Dat zorgt voor verdeeldheid.

Religieuze en politieke verhalen creëren vijandsbeelden om het groepsgevoel te versterken. En zorgen voor nog grotere verdeeldheid.

/jipenjanneke

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 AltJohan

Het verhaal van Lutine vind ik opvallend:

Over “Institutionalisering leidt tot identificatie” en in een ander topic over de “echte gevaren”:
“Dat dienen we dus met alle macht te beschermen en uit dien verstande zijn politici als Fortuyn, Wilders en Baudet gevaarlijke mensen. Zij erkennen de gelijkwaardigheid van alle mensen niet.”

Wat “met alle macht” concreet betekent wordt niet duidelijk. Waarschijnlijk bedoelt het niet de macht van het vuurwapen, maar hij laat dat wel in het midden.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 Lutine

@7

Een politicus als Wilders doet ook aan mensen verbinden met een verhaal. Daarom hou ik in politiek opzicht ook zo van polderen, dan verdwijnt het verhaal.

@9

Allereerst, genoemde politici bedrijven geïnstitutionaliseerd nationalisme waarin de gelijkwaardigheid van mensen niet erkend wordt. De autochtoon wordt als superieur neergezet. En hoe doet men dat? Door de allochtoon, moslim, Marokkaan, kortom de anderen, als minderwaardig neer te zetten. Dat is ook de kern van nationalisme, je hebt anderen nodig om je tegen af te zetten en dat resulteert automatisch in een identificatie. Daarom verschil ik van mening met auteur dat groepsidentificatie goed is. (meent dat we de positieve verbindende kracht van groepsidentiteit niet moeten onderschatten)

Wat “met alle macht” concreet betekent wordt niet duidelijk.

Politici als Fortuyn, Wilders en Baudet dien je te pacificeren of te boycotten. Dat gebeurd ook. We hebben ons rot gelachen om die LPF politici. En zelfs de VVD wil niet meer met Wilders in zee. (Ik vertrouw alleen de VVD niet, maar dat is wat anders)

Identificatie en gelijkwaardigheid hebben ook direct met elkaar te maken. Zonder identificatie hou je alleen maar gelijkwaardigheid over. Auteur propageert identificatie, maar dat staat haaks op gelijkwaardigheid. Gelijkwaardigheid is namelijk geen idee, maar de natuurlijke toestand. Ongelijkwaardigheid is wél een idee.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 Folkward

@9
Alleen jij ziet overal oproepen tot geweld. Je hebt (veel) eerder al aangegeven dat als jij dat soort dingen suggereert, dat je het gesprek af wil leiden van een bespreking naar hoe zielig rechts wel niet is. Oftewel: jij denkt niet echt dat Lutine geweld zou suggereren, maar jij speelt wel mooi de kaart dat het ‘misschien zo zou kunnen zijn’, om vervolgens de Calimero uit te hangen. Nergens – nergens! – heeft Lutine ooit aangegeven vóór geweld te zijn. Dat hij dat nu opeens heimelijk zou doen is ronduit van de pot gerukt. Houd nu maar snel op met dit soort walgelijke suggesties.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 AltJohan

@Lutine: De gelijkwaardigheid van mensen is filosofisch en spiritueel. Op dat niveau ben ik het er ook mee eens.

Maar praktisch gezien is er voor een Nederlands pasgeboren kind veel meer zorg en geld beschikbaar dan op veel plekken elders op de wereld. En dat blijft ook zo. De bijna €100 miljard die we uitgeven aan zorg is voor het overgrote deel voor de Nederlanders.

We zijn gemiddeld genomen egoïstisch en dat is nu eenmaal zo. Tijdens het kind zijn is de ontwikkeling van het ego een heel belangrijke fase om volwassen mens te worden. Het is intrinsiek menselijk.

Ik heb vier niveau’s geleerd:
1 de persoon
2 de tribe/stam/volk/natie
3 hele mensheid
4 het universum (met alle flora en fauna) (PvdD)

Alles begint bij 1. Voor jezelf zorgen is het meest belangrijk. Daar begint alles. De andere niveau’s zijn daarvan afhankelijk.

Als voorbeeld: als de zuurstofmaskers naar beneden komen in een vliegtuig is het de bedoeling om eerst je eigen masker op te zetten en dan dat van je kind.

Als je 2. verwaarloost ten gunste van 3 (Wir schaffen das) dan komt er een tegenreactie van verdeeldheid en opkomend populisme/nationalisme. Wat mij betreft is dat een gezonde reactie.

Er zitten ook gevaren aan egoïsme (en ook aan nationalisme=groeps-egoïsme).

Ruzie maken met de hele buurt kan je duur komen te staan, of heel veel buurlanden binnenvallen zoals Hitler deed kan een volk duur komen te staan (ivm tegenreactie).

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 Joop

@10.

“Gelijkwaardigheid is namelijk geen idee, maar de natuurlijke toestand.”

Enige uitleg, met concrete voorbeelden, zou ik erg waarderen. Doet me denken aan Jacques Rousseau. En hoe zijn ideeën later werden gebruikt en misbruikt.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 Lutine

@13

Ooit moet een mens als eerste het idee hebben gehad van ongelijkwaardigheid. Misschien een Sapiens die een Neanderthaler als ongelijkwaardig zag? Dat weten we natuurlijk niet. Het kan ook andersom zijn geweest. Ongelijkwaardigheid is de basis voor oorlog. Het hangt ook een beetje samen met de overgang van jager/verzamelaar naar boer. Boeren hebben dorpen, handel, grond en grondstoffen nodig. Dat resulteert vanzelf in wij/zij denken.

Met andere woorden, in het beschavingsproces zijn we de natuurlijke toestand kwijt geraakt.

Concrete voorbeelden kan ik ook geven. Stel dat ik in een geïsoleerde gemeenschap ben opgegroeid met louter heteroseksuelen. Zelf ben ik hetero. Dan zou ik geen enkel IDEE hebben van andere geaardheden. Het zou niet eens als IDEE in mij opkomen om met een man (homo)seks te hebben.

Hetero (of homo natuurlijk) als identiteit bestaat alleen bij de gratie van het tegenovergestelde. Daarom is gelijkwaardigheid (van hetero en homo) ook de natuurlijke toestand en is ongelijkwaardigheid een IDEE. M.a.w. ongelijkwaardigheid komt uit het denken voort.

En waar ik homo/hetero schrijf kan ik ook blank/zwart schrijven of atheïst/gelovig. Iedere vorm van identiteit bestaat alleen bij de gratie van een tegenhanger. Identiteit is dus een IDEE waar het individu in gelooft of niet.

Auteur is zich ook wel bewust van dit waarheidsprincipe, getuige de volgende quote:

Als ik mijn eigen Facebook-tijdlijn bekijk op momenten dat het Israël-Palestina-conflict weer oplaait, zie ik bijvoorbeeld een scherpe tegenstelling tussen mijn islamitische familie die ‘Pray for Gaza’ post, en mijn christelijke vrienden die ‘Pray for Israel’ op hun pagina zetten.

Met IDENTIFICEERT zich met een conflict waar men part noch deel aan heeft. Ja, zó hou je de onenigheid ook wel in stand. En wederom: bidden voor Israel of Gaza is een IDEE. Zo’n God/Allah zal me daar gek wezen om partij te trekken.

Dus, de intenties van de auteur zijn goed, maar zijn ideeën zijn van de pot gerukt. Identificatie verdeelt de mensheid alleen maar en een handige politicus als Wilders spint daar garen bij.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 Joop

@14.

Sorry hoor, niet overtuigend dat ongelijkwaardigheid een soort uitgevonden idee is.

Het is gewoon simpel het recht van de sterkste. Dat zie je altijd en overal. En dat zal in de oertijd niet anders geweest zijn.

Je ziet hoogstens gelijkwaardigheid tussen mensen als ze op dezelfde sterkte zijn. Want daar laat je niet je lusten op botvieren als je slim bent.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16 Lutine

@15

Iemand die geïdentificeerd is zal ik ook niet overtuigen.
Je moet dan immers ook los van je eigen identificatie.
En dat is mijn inziens ook het probleem van de mensheid.
Ik ben niet optimistisch.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#17 Joop

@16.

Nee, je bent zo theoretisch dat het gewoon poep is. Want net zoals in het dierenrijk is de mens niet anders en houdt hij zich van nature bezig met groeien en voortplanten. Meestal in groepsverband met gelijkgezinden. Vanwege stabiliteit. De groep kan je op verschillende manieren definiëren. En helaas worden daarom binnendringers met scheve ogen aangekeken.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#18 AltJohan

@Lutine: ” Ongelijkwaardigheid is de basis voor oorlog. Het hangt ook een beetje samen met de overgang van jager/verzamelaar naar boer. Boeren hebben dorpen, handel, grond en grondstoffen nodig. Dat resulteert vanzelf in wij/zij denken.

Oorlog op grote schaal is een mensen-ding, maar oorlog op kleine schaal komt meer voor. Waarschijnlijk heb je nooit van de vier-jarige oorlog gehoord: https://en.wikipedia.org/wiki/Gombe_Chimpanzee_War

Veel dieren hebben net zo goed grond (territorium) nodig. En die territoria worden vaak gemarkeerd met een plasje. Het gevecht om de vrouwtjes gaat dikwijls tot bloedens toe. “En God zag dat het goed was”

“En dat is mijn inziens ook het probleem van de mensheid.
Ik ben niet optimistisch.”

Ouwe brombeer ;-)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#19 Lutine

@17

Ik ben theoretisch omdat ik kan denken. Dat -het denken- doet mij verschillen van dieren. En ik kan ook bedenken waarom het denken ongelijkwaardigheid heeft bedacht. Inderdaad, het recht van de sterkste. De dominante groep (waar ik ook toe behoor) tracht de andere groepen haar wil op te leggen. En als dat niet zo lukken wil vanwege de grondwet en zo, dan gaat men toch om “minder, minder, minder” roepen. Anders verlies je het recht van de sterkste. En dan zit je midden in indentificatie, anders zou je ‘hun’ niet kunnen herkennen.

@18

Dieren volgen hun instincten, kortom de natuur. Anders zouden we de evolutietheorie ook wel bij het vuil kunnen zetten. Mensen volgen niet de natuur, maar trachten de natuur naar hun hand te zetten. Maar van de CO2 die jij en ik hier samen uit stoten verzuipt volgend jaar iemand in Bangladesh. De wereld is te klein geworden voor identificatie-gedoe met tribes, nationalisme, religies en wat dies meer zij.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#20 Joop

@19.

Oké, grondwet is kunstmatig, daar worden rechten vastgelegd die gelijkwaardigheid wat van nature niet voorkomt moet bevorderen. Bevorderen omdat het een illusie is. Er zijn altijd groepen die meer dan jou in de melk te brokken hebben. Een dominante groep zoals jij stelt is een façade. Wie trekt er uiteindelijk aan de touwtjes, daar hoor jij helemaal niet bij.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#21 AltJohan

@Lutine: Aan de andere kant: Nederlandse expertise wordt volgens mij al ingezet om in Bangladesh dijken te bouwen. Op die manier worden er mensen gered. En ik ben een pleitbezorger voor vergroening richting een nul C02-maatschappij. Met CO2 zou het principe moeten zijn: “de vervuiler betaalt”

Religiositeit/tribalisme zijn intrinsiek menselijk. Ook voor Nederlanders. Onderdrukken van die impulsen leidt uiteindelijk tot uitbarstingen van populisme. Erken dat mensen zijn zoals ze zijn en ervaar dat de wereld niet te klein is.

  • Vorige discussie