ACHTERGROND - We weten niet precies wat de gevolgen van klimaatverandering zullen zijn. Moeten we dus wel of niet preventief ingrijpen?
Mensen houden wel van een spelletje. Echte gokkers kunnen dan ook hun hart ophalen bij het klimaatcasino, waar onzekerheid op onzekerheid gestapeld is. Wat is de kans dat het klimaat de komende honderd jaar drastisch verandert wanneer we niets doen aan onze uitstoot van broeikasgassen? Is niets doen niet de meest onverstandige gok om te nemen? Prof. dr. mr. Herman Philipse sprak in de lezingenreeks Klimaatverandering over hoe te handelen in situaties van onzekerheid.
Preventief handelen of later aanpassen?
Willen we iets doen aan de klimaatverandering, zijn er ruwweg twee opties: actief of reactief handelen. Een actieve vorm van handelen is mitigatie. Mitigatie houdt in dat de uitstoot van broeikasgassen wordt teruggebracht. Een andere mogelijkheid is adaptatie: je aanpassen aan de veranderende omstandigheden. Nederlanders kunnen bijvoorbeeld de dijken verhogen, of – als ons land onder water loopt – verhuizen naar hoger gelegen buurlanden.
Maar een aanpassing is in veel opzichten, zoals bij de oceaanverzuring, niet eenvoudig. Armere landen, waar vis een belangrijk deel van de voedselvoorziening is, kunnen niet gemakkelijk andere voedselbronnen aanboren. Het actief terugbrengen van de uitstoot van broeikasgassen is daarom wenselijker dan een passieve reactie achteraf.
Een andere vorm van adaptatie is geo-engineering: grootschalige manipulatie van onze planeet om de door de mens veroorzaakte klimaatverandering tegen te gaan. Denk hiervoor aan de ondergrondse opslag van CO2. Dit stuit vooralsnog op grote weerstand, omdat het een vrij riskante keuze is. De technologie is nog niet zover geavanceerd dat de veiligheid hiervan gegarandeerd kan worden.
Ontwaarding door tijdsafstand
Discounting, oftewel ontwaarding, is het economische principe dat iets ons minder waard is naarmate de tijdsafstand groter is. De subjectieve waarde van zaken daalt naar mate het langer duurt voordat we er profijt van kunnen hebben.
Met betrekking tot het klimaatprobleem bestaan twee benaderingen die discounting betrekken bij de keuze tussen mitigatie en adaptatie. Ten eerste is daar het standpunt van onder andere Nicholas Stern. Deze stelt dat de kosten om klimaatverandering tegen te gaan in de toekomst alleen maar hoger zullen worden. Het is daarom vele malen goedkoper om nu alvast te beginnen. De econoom William Nordhaus daarentegen, gaat ervan uit dat toekomstige generaties heel wat rijker zullen zijn dan wij. Het is voor hen dus niet alleen doenlijker, maar ook profijtelijker om te investeren in aanpassing dan het voor ons is om uitstoot te verminderen.
Dealen met onzekerheid
Hoezeer het klimaatdebat met onzekerheid omgeven is, we kunnen wel catastrofale omslagpunten duiden. Als de warme golfstroom verzwakt, is dat een gigantisch probleem. Ook het afsterven van koraalriffen en Amazonewouden zou funest zijn. Er staat dus veel op het spel. Maar het is allesbehalve simpel om uit te rekenen hoe groot de kans is dat een dergelijke catastrofale ramp plaatsvindt, en wanneer dan precies.
Het voorzorgsbeginsel gaat er vanuit dat je beter het zekere voor het onzekere kan nemen. Denk maar aan een verzekering. De kans dat je huis in brand vliegt, is niet ontzettend groot. Toch lopen mensen liever niet zo’n groot risico en verzekeren zij hun huis tegen brand. De verwachte waarde benadering gaat uit van een ogenschijnlijk eenvoudig rekensommetje. Zo kan je investeringen vergelijken door hun verwachte waarde te berekenen: de som van de resultaten maal de waarschijnlijkheden. Al is het natuurlijk zeer de vraag of deze berekening echt klopt, als er onzekerheid bestaat over die waarschijnlijkheid.
We weten niet of en wanneer de bom zal barsten en hoe groot de gevolgen hiervan zullen zijn. Toch moeten we – gezien de potentieel catastrofale gevolgen – alles op alles zetten om deze mogelijkheid uit te bannen.
Reacties (11)
De afsluitdijk en de Zeeuwse dammen zijn pas aangelegd na grote overstromingsrampen.
De CO2 uitstoot vermindert ook in de meest vervuilende en rijkste landen niet of nauwelijks.
De huidige zon-windstroom is daarvoor te gering t.o.v. de groeiende brandstofvraag zoals voor de luchtvaart.
Een aanzienlijk deel van de wereldbevolking mist de middelen voor “dealen” of aanpassen.
@1: een consequente toepassing van het principe dat de vervuiler betaalt zou ook al veel helpen. Waarom is de brandstof voor vliegtuigen nog steeds belastingvrij?
@2
“De vervuiler” betaalt is sterk regressief. Als je je belastingen daarop baseert betaalt een schoonmaker effectief een hoger percentage belasting dan een medisch specialist. Dat moet dus altijd in combinatie met andere maatregelen ingevoerd worden.
Tsja, toch de gok van Pascal of zoiets.
Dat is niet helemaal waar, Roland,
In de VS en in Europa daalt de CO2-uitstoot al jaren.
Als je mijn plaatje niet vertrouwt, kun je op de EIA-website zelf de CO2-uitstoot van allerlei landen bekijken.
@0
In veel landen en regio’s (waaronder Nederland) is het allang geen optie meer (is het misschien ook nooit geweest vanwege de beperkte technologie die, zeg 20 jaar geleden, bestond) om alleen maar preventieve maatregelen te nemen. Als je toch al reactieve maatregelen moet nemen om op de korte termijn te overleven is het relatief goedkoop om die maatregelen uit te breiden. Ook worden de kosten en het effect van preventieve maatregelen respectievelijk onderschat en overschat.
Het Noordpoolijs is al gedoemd zelfs als we morgen alle menselijke CO2 uitstoot stoppen (dus nee, die ijsberen red je niet door het licht vaker uit te doen, gelukkig kunnen ijsberen ook overleven in Canada en Siberie en kunnen ze kruisen met bruine beren), het effect van preventieve maatregelen nu merken we pas over eeuwen en het is toch echt goedkoper om visetende landjes ander eten te geven dan de verzuring van de oceanen binnenkort te stoppen. We krijgen gewoon een eeuw met veel klimaatverandering en natuurrampen die we overleven omdat we onze beschaving ingraven achter hoge dijken, en onze landbouwgebieden opschuiven naar binnen en naar het noorden. Uiteindelijk zal de CO2 concentratie in de lucht weer dalen maar dat duurt nog heel lang en komt helemaal niet zoveel eerder als we nu een paar procenten of wat aan BNP extra inzetten voor preventieve maatregelen.
@5: Zeker de crisis zie je terug in de grafiek met een boeiende gestippelde dalende lijn. Sterk groeiend intern. transport – lucht-zeevaart – valt buiten deze landengrafiek, wel zo prettig.
@2: “consequente toepassing van de vervuiler betaalt zou veel helpen”
Klopt. maar de EU CO2 heffing is mislukt en ook de daarvan afgeleide vlieg- of kolentax. Wie maalt daarom? De milieubeweging ruilt de kolentax gretig in voor meer zeewind subsidie
@7
Nog belangrijker dan de tijdelijk verminderde uitstoot door de crisis: veel industrie is verplaatst van rijke landen naar arme landen en er daar niet bepaald schoner op geworden. De CO2-voetafdruk van iemand in een rijk land moet dat gegeven meenemen.
@8: de CO2-uitstoot in opkomende economieën (lagelonenlanden) stijgt inderdaad nog wel. Maar er zijn tekenen dat de Grenzen aan de Groei van de CO2-uitstoot ook in China, India enz. bereikt zijn.
M.a.w. de tijdelijk verminderde uitstoot door de crisis zal een blijvend karakter krijgen.
@9: “er zijn tekenen dat de Grenzen aan de Groei van de CO2-uitstoot ook in China, India enz. bereikt zijn”
Aangewezen op steeds slechter bereikbare fossiele bronnen en meer welvaart dat alles met afnemende CO2 uitstoot?
Wonderbaarlijk!
@10: Ik hecht eraan om eerst naar de data te kijken en dan pas iets te beweren.
Het aardolieverbruik in China en India is de afgelopen 15 maanden niet verder gestegen. (volgens de JODI-database)
Het aardolieverbruik is een graadmeter voor economische groei en voor de CO2-uitstoot. Als het aardolieverbruik niet stijgt, dan kun je ervan uitgaan dat de CO2-uitstoot ook niet stijgt.