ELDERS - Europese politieke partijen beschermen hun dissidente leden.

Votewatch registreert alle stemmingen in het Europese Parlement. Wie voor is en wie tegen, wie zich onthouden heeft en wie afwezig was, alle 751 parlementsleden zijn op de voet te volgen. Beter en eenvoudiger dan de leden van de Nederlandse Tweede Kamer. Zo zien we bijvoorbeeld dat de meeste leden van de Groenen en de GUE/NGL groep (SP, Die Linke) begin mei tegen een motie hebben gestemd waarin werd opgeroepen de presidentsverkiezingen in Venezuela van afgelopen zondag uit te stellen totdat aan alle internationale voorwaarden zou zijn voldaan. De Nederlandse Groenen Eickhout en Sargentini onthielden zich van stemming.

Votewatch analyseert ook de data van alle stemmingen om trends in de besluitvorming te kunnen ontdekken. Zo bracht het aan de hand van een reeks van stemmingen de verdeeldheid in kaart inzake de houding van de EU tegenover het Midden-Oosten. Daaruit blijkt bijvoorbeeld dat de grootste partij, de EPP (Europese Volkspartij van Christendemocraten met o.a. het CDA), goede relaties met Saoedi-Arabië wil onderhouden en daarom tegen een verbod op wapenleveranties aan dit land stemt.

Een recent rapport van Votewatch gaat over de houding van verschillende fracties tegenover landen die op een of meer punten handelen tegen de Europese waarden, wetgeving of procedures. Europese politieke partijen zijn allemaal los-vaste verbanden van nationale partijen. Binnen die verbanden blijkt de onderlinge loyaliteit een belangrijke rol te spelen. Een EP-fractie roept een land dat de regels overtreedt minder snel op het matje als de regering gevormd wordt door leden uit de eigen groep. Dat blijkt uit stemmingen over Hongarije, Polen en Malta.

Zo probeerde de EPP lange tijd maatregelen tegen Hongarije te verhinderen, ondanks het feit dat de regering-Orbán twijfels opriep over de handhaving van de rechtsstaat en zich openlijk verzette tegen EU-afspraken over de opvang van vluchtelingen. De partij van Orbán, Fidesz, is een gewaardeerd lid van de Europese Christendemocraten. Iets dergelijks gebeurde een aantal jaren geleden ook met Berlusconi’s Forza Italia, ook lid van de EPP-familie.

Orbán lijkt de laatste weken ook in zijn eigen politieke familie toch steeds meer steun te verliezen. De EP-commissies voor Constitutionele zaken, Begrotingscontrole, Cultuur en Vrouw en Gendergelijkheid onderzochten de rechtstaat in Hongarije vanuit hun eigen expertise en kwamen allen tot eenzelfde conclusie. Zij steunen de kritiek van het rapport van Judith Sargentini van de Justitiecommissie over Hongarije. Opvallend is dat ook veel christendemocraten instemden met de adviezen. In september volgt waarschijnlijk een stemming in het voltallige Europarlement.

Polen is qua trouw aan de Europese rechtsbeginselen vergelijkbaar met Hongarije. Maar dit land kreeg al veel eerder te maken met de dreiging van een Artikel 7 procedure (waarmee dissidente lidstaten tijdelijk het stemrecht kan worden ontnomen). De Poolse regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) is lid van de Europese Conservatieven (ECR). Dat is een kleinere partij, die in het Europese Parlement wel opkwam voor de Poolse regering, maar onvoldoende succes had door het overwicht van de EPP en de S&D (sociaaldemocraten). De overgrote meerderheid van de EPP-leden, die Orbán lange tijd beschermde, stemde wel zonder aarzeling voor maatregelen tegen de Poolse regering.

Ook de sociaaldemocraten zijn niet vrij van gunsten voor hun familieleden. Bij een stemming over een voorstel voor een onderzoek naar de rechtsstaat op Malta onthielden de meeste S&D leden zich van stemming. Op Malta is al sinds 2013 de Arbeiderspartij van Joseph Muscat aan de macht. De sociaaldemocratische regering is in opspraak geraakt na de moord op de onderzoeksjournaliste Daphne Caruana Galizia. De rapporteurs van Votewatch vragen zich hierop aansluitend af hoe het verder zal gaan met de kritiek van de EU op de dubieuze corruptiebestrijding in Roemenië, waar ook een lid van de S&D in de regering zit. De sociaal-democratische EU-Commissaris Timmermans is in dit geval nog niet verder gekomen dan het uiten van zijn zorgen over de situatie in dat land.

Nationale belangen

Europese politieke partijen kunnen zich in het Europarlement moeilijk onttrekken aan beïnvloeding van nationale partijen die voor hun nationale belangen opkomen. Het gezamenlijke Europese belang domineert de teksten en de redevoeringen. Maar de uiteindelijke besluitvorming is vooral het resultaat van onderhandelingen waarbij elke partij probeert binnen te slepen wat thuis het best valt. Onderlinge tegemoetkomingen en over en weer verleende gunsten bepalen het succes.

De grondslag voor dit spel is uiteindelijk gelegen in de wijze waarop het Europarlement tot stand komt. Alle leden worden op nationale lijsten in nationale verkiezingen na een nationale campagne gekozen. Het is dus niet zo gek dat zij zich op de eerste plaats verantwoordelijk voelen voor hun nationale electoraat. Eenmaal gekozen komt de Europarlementariër vervolgens in een groep die eveneens de nodige loyaliteit vereist. Je valt je vrienden niet zo snel af als je functioneren als parlementslid in hoge mate afhankelijk is van de familie waar je bij hoort. Bij elkaar opgeteld wegen de nationale belangen en de belangen van de politieke familie nogal eens zwaarder dan het gezamenlijke Europese belang; de eenheid van optreden tegenover het buitenland bijvoorbeeld, de handhaving van rechtsstatelijke principes of het tot de orde roepen van sjoemelende autofabrikanten.

Verkiezingen in 2019

Volgend jaar zijn er weer (nationale) verkiezingen voor een nieuw Europees parlement. Ondanks de ambities van iemand als de Franse president Macron, die het gemeenschappelijke Europese project graag wat verder wil uitbreiden, zullen, gegeven het huidige politieke klimaat, nationale belangen in de campagne wel weer een hoofdrol gaan spelen. DiEM25, de beweging van de voormalige Griekse minister van Financiën Yanis Varoufakis voor een democratisch Europa, wil hier een tegenwicht tegen bieden met transnationale lijsten met een en dezelfde agenda voor heel Europa. Varoufakis heeft daarvoor inmiddels de medewerking gekregen van enkele politieke groeperingen uit Portugal, Italië, Frankrijk, Polen en Denemarken. In zijn eigen land gaat hij met MeRA25 komend najaar al meedoen aan de verkiezingen. European Spring hoopt op steun van, dan wel samenwerking met, verwante partijen zoals De Groenen en de partijen die zijn aangesloten bij de GUE/NGL, zoals Die Linke en de Franse communisten.

[foto vlnr: EPP kopstukken Klaus Iohannis (president van Roemenië), Angela Merkel en Jean-Claude Juncker]

Reacties (5)

#1 rongvk

De eerste alinea’s geven wat mij betreft aan dat DiEM25 beter het spel mee kan spelen om als stemblok concessies te halen bij grote spelers dan in de marge een ideologie uit te dragen.

Ik wens ze verder alle succes hoor, ik heb persoonlijk niks met realpolitik.

  • Volgende discussie
#2 Co Stuifbergen

Wat wordt met een “transnationale lijst” bedoeld?
Volgens mij kan een kandidaat maar in 1 land op de kandidatenlijst staan.

Een lijst zou pas “transnationaal” zijn als bijv. Duitsers en Nederlanders op dezelfde persoon stemmen kunnen, en deze stemmen bij elkaar opgeteld worden.

Feitelijk hebben we voor het Europese parlement een districtenstelsel, waarbij de landen de districten zijn.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Co Stuifbergen

@1: als DIEM25 voldoende stemmen haalt, wordt het vanzelf een voldoende groot blok.

Ook de SGP krijgt weleens iets voor elkaar, met 2 of 3 zetels in het parlement.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Co Stuifbergen

Overigens denk ik dat een liberale duits-nederlands-scandinavische partij best goede kansen zou hebben, omdat leden en sympathisanten waarschijnlijk goed in het engels communiceren kunnen.

Een Portugees-spaans linkse partij lijkt mij ook een mogelijkheid, want de linkse partijen zijn in Spanje en Portugal sterk.
Waarschijnlijk kan dit uitgebreid worden tot Frankrijk en Italië (verwante talen, dus ook het lagere kader kan waarschijnlijk communiceren).

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Joop

Oh , dit is toch al bekend. Variatie van partijen door Europa heen. Zoals Donald Tusk, lid Poolse liberale partij, maar die partij is lid van de evp.

  • Vorige discussie