ANALYSE - ‘Europa ligt op apegapen, en dat zal voorlopig ook wel zo blijven.’ Jan Werts, Brusselcorrespondent van het Montesquieu Instituut, verwacht niet dat er op de korte termijn veel spannends vanuit Brussel te verwachten is. Het wachten is op de uitslag van de Duitse verkiezingen over een maand en als gevolg daarvan is ook de euro-crisis ondergronds gegaan. Wel is een aanvraag van Griekenland voor een derde lening in het najaar te verwachten, maar hoe Europa daarop gaat reageren is ook weer afhankelijk van de uitslag van de Duitse verkiezingen. Op de lange termijn spelen de beoogde Bankenunie en de Europese verkiezingen in mei 2014 een rol, maar in de aanloop daarnaartoe zal het in Brussel ongebruikelijk stil zijn.
Werts begint met Griekenland: ‘Hoewel er in Griekenland enorm bezuinigd wordt, worden de hervormingen maar deels uitgevoerd. Griekenland zit binnenkort weer aan de grond. De Duitse Bundesbank verwacht dan ook dat er in het najaar een aanvraag voor een derde lening komt’. Hoe zal Europa daarop reageren?
Duitse verkiezingen
Er zijn drie scenario’s denkbaar voor de uitkomst van de Duitse verkiezingen:
-
de huidige coalitie keert terug;
-
de ‘groβe koalition’ van christendemocraten en socialisten onder leiding van Merkel;
-
een coalitie van Socialisten, liberalen en Grünen, onder leiding van de socialist Steinbrück.
De peilingen wijzen naar een terugkeer van Merkel die ongetwijfeld zal proberen haar Europese beleid voort te zetten. Dat betekent bij een nieuwe Griekse aanvraag: veel misbaar – net als in Nederland – maar die derde lening zal er wel komen. Alleen: het kwijtschelden van Griekse leningen is voor Merkel onbespreekbaar.
Steinbrück als bondskanselier betekent een herstel van de Frans-Duitse as, die na het vertrek van de Franse president Sarkozy verdween, maar dan op sociaaldemocratische basis. Dan zullen de euro-obligaties een rol gaan spelen als middel om de eurocrisis op te lossen: obligaties die de Europese Centrale Bank uitgeeft om de schulden van de EU-lidstaten te financieren. Zowel Steinbrück als Hollande zien dat als middel om de crisis op te lossen, terwijl Merkel faliekant tegen is. “Met euro-obligaties kunnen de lidstaten in de financiële problemen lekker achterover leunen. Europa lost het wel voor ze op,” is de sceptische houding tegenover euro-obligaties. Overigens zullen de euro-obligaties ook met een ‘groβe koalition’, met naast de christendemocraten de socialisten in de regering, ter sprake komen.
Bankenunie
Ook is het stil rond de vorming van de Bankenunie – een stroppenpot onder Europees toezicht om toekomstige crises te voorkomen – maar daar spelen deels ook andere factoren. Het overleg daarover zit muurvast. Duitsland hangt aan de rem, niet alleen in afwachting van de verkiezingen. Ook is het de vraag in hoeverre het Constitutioneel Hof in Karlsruhe een soevereiniteitsoverdracht accepteert. Maar Duitsland is niet het enige land dat daar problemen mee heeft.
Europese verkiezingen
In mei 2014 zijn er Europese verkiezingen en in de herfst van 2014 treedt een nieuwe Europese Commissie aan. Dat betekent dat Europa na de jaarwisseling qua besluitvorming over belangrijke problemen opnieuw stil komt te liggen en dan voor langere tijd. Want niet alleen de Europese parlementariërs gaan op verkiezingstournee, ook enkele leden van de Europese Commissie zullen zich verkiesbaar stellen.’
Volgend jaar zijn ook vier Europese topfuncties te vergeven:
-
voorzitter van de Europese Raad Van Rompuy kan niet terugkeren vanwege de verdragsbepalingen;
-
‘minister van Buitenlandse Zaken’ Ashton heeft aangekondigd geen nieuwe termijn te ambiëren;
-
commissievoorzitter Barroso zou wel kunnen terugkeren maar een derde termijn ligt niet voor de hand;
-
tenslotte parlementsvoorzitter Schultz: het is niet gebruikelijk dat een voorzitter langer dan 2,5 jaar op de voorzittersstoel zit.
Zowel parlement als commissie zijn volgend jaar dus volop met zichzelf bezig. Reken maar dat er flink wordt touwgetrokken om de verdeling van die vier centrale portefeuilles. Het beraad rond de Bankenunie zal intussen niet opschieten. Ook van de voorzitters van de Raad van Ministers – ieder half jaar per lidstaat roulerend – is geen daadkracht te verwachten komend anderhalf jaar: tot 31 december Litouwen, dan Griekenland en tenslotte Italië.’ We krijgen ongetwijfeld een roerige herfst zodra Griekenland wéér in de problemen komt. De heftige discussie van vorig jaar over de houdbaarheid van de euro op langere termijn flakkert dan weer op. Daarna zinkt Europa qua besluiten echter weer weg in een winterslaap.
Reacties (33)
De fundamentele crisis van Europa is politiek, de financiële crisis is daar een weerslag van maar is niet de essentie.
1) Het corrupte zuiden tegen het noorden.
2) de zwakkere scheiding der machten in het zuiden tegen een betere scheiding in het noorden (betere implementatie en evolutie van de trias politica).
Opmerkelijk dat wat in Frankrijk begon daar uiteindelijk niet functioneert. Er is slechts een macht: de politieke.
@1 Ook jij geloofd in de sprookjes die verteld worden door Europese politici, zoals ik gisteren beschreef: De visie van Mark Rutte. De problemen van Zuid-Europa als corruptie zijn er altijd geweest en hebben niets met deze crisis te maken. Dat is het verhaal dat politici aan hun kiezers vertellen om hun eigen fouten te maskeren. Echte problemen: muntunie zonder politike unie kan niet werken, niets gedaan aan de bubbels ontstaan door de euro, te veel vertrouwen in de markt, ECB is geen volledige centrale bank, banken hun gang laten gaan, niet ter verantwoording geroepen, … pfff zoveel olifanten iedereen klets over de muizen corruptie en competitiviteit.
De EEG/EU is een ordinaire supermarkt. Zo is zij in de kiem ook begonnen, in de hoop dat zij zich op den duur automatisch tot een politieke macht zou transformeren*, maar dat gebeurt niet. Een miezerig groen-linksachtig beleid is alle politiek waartoe ze zich krampachtig en amechtig weet op te werken.
De slaap van een Europa is die van een opiumschuiver; zelfs een kanonschot maakt hem niet meer wakker, alleen misschien nog te laat het bittere, dodelijke eind.
* Terwijl Mao toch duidelijk heeft geleerd en gedemonstreerd dat de politiek uit de loop van een geweer komt.
En @ 2: En inderdaad geldt:´De problemen van Zuid-Europa als corruptie zijn er altijd geweest en hebben niets met deze crisis te maken.´
Nederland is een zeer corrupt land! Alleen schijnheiliger dan enig ander land.
@1: “….betere implementatie en evolutie van de trias politica”…klok en klepel…ook es wat gelezen op wiki?
Het wordt gewoon weer winter in Europa.
Maar de gasvoorraad, die Europa in zomer en herfst aanlegt voor de winter is een stuk kleiner dan het gemiddelde over de afgelopen jaren.
Over de afgelopen 3 jaar bedroeg de gemiddelde bovengrondse aardgasvoorraad op 1 sep. 63000 miljoen kuub. Dit jaar is dat op 1 sep. slechts 54700 miljoen kuub.
Hebben we geen geld om de tanks net zo vol als vorig jaar te pompen? Gokt Europa op een zachte winter? Of zijn we door de warme zomer in slaap gesukkeld?
@2: Ik geloof helemaal niet in sprookjes. En idd, de corruptieproblemen van Z-Europa zijn er altijd geweest. De economische problemen daar ook.
Je zegt het zelf al: de muntunie zonder politieke unie kan niet bestaan. Ik lees daarin toch echt dat het echt het echte probleem de politieke split in Europa is. Wat ik in #1 zeg dus.
Het fundamentele probleem in de EU is dus het politieke probleem. De verschillen tussen noord en zuid.
Maar droom lekker door over politiek onafhankelijk geld en economie.
@4: Och jee, als er iets in de Wiki staat mag je het niet meer noemen?
@6:
Dat is niet het politieke probleem. Het politieke probleem is dat er geen politieke unie is, en dat de staten dus iedere keer weer gaan lopen bakkeleien, als er iets betaald moet worden, bijvoorbeeld. Dat we dan gaan lopen klagen over verschillen tussen het noorden en het zuiden bijvoorbeeld.
Overigens tiert volgens mij de corruptie in het noorden net zo welig als in het zuiden. De Lockheed en IRT affaires zijn er levende bewijzen van in Nederland.
@8:
Een helaas veel voorkomende denkfout. Het feit dat er in het Noorden ook corruptie is wil niet zeggen dat er geen verschillen in corruptieniveau bestaan. Het lijkt me niet controversieel om te stellen dat hoge niveaus van corrupties vaak nadelig uitpakken op de economie.
@5: Of hebben we de afgelopen twee extreem koude winters meer in moeten teren en dus een kleinere basis om op verder te bouwen?
@6:
Je gaat helemaal voorbij aan wat ik schrijf. Alleen het punt over gebrek aan politieke eenheid haal je er uit en dat betrek je dan ook nog eens heel nauw op ‘verschil noord – zuid’ en corruptie.
Ik ontken niet dat er geen problemen zijn in Zuid-Europa, en dat er daar corruptie is (en ja, die is daar erger dan hier, en ja, hier is ook corruptie) – maar dat is niet de oorzaak van de crisis. Als ik zeg dat er geen poltieke eenheid is dan bedoel ik dat er geen adequaat economisch beleid is – dat is er niet omdat men het niet eens kan worden. Duitsers willen bezuinigen, Fransen en Zuid-Europa willen stimuleren, Duitsers geloven in monetarisme, onafhankelijk ECB, enz. Bovendien wil niemand betalen voor de problemen van een ander. Probleem is helaas wel dat de problemen van de ander nu ook jou problemen zijn door de euro.
Dit gaat slecht aflopen, heel slecht zelfs, als er niets veranderd. Maar dat heb ik hier misschien al tientallen keren geschreven: deze crisis is nog lang niet afgelopen. Het wordt nog leuker mensen.
@9: dat er verschillen in corruptieniveau bestaan, is natuurlijk waar, en dat is ook waar, wanneer we naar verschillende tijden en tijdperken kijken, maar zo maar zonder meer stellen, dat we een op dat gebied een tegenstelling tussen het corrupte zuiden en het noorden hebben, is klinkklare nonsens. Het is een veel voorkomende fout van mensen, die niet denken, om de ander corrupt te noemen. Dat is gewoon de schuld af schuiven, in dit geval, alsof de crisis de schuld is van het corrupte zuiden, terwijl de corruptie daar niets met het ontstaan van de crisis te maken heeft. Ik zou zelfs eerder geneigd zijn om te zeggen, dat het de corruptie van de westerse banken is geweest, die de crisis heeft veroorzaakt. De corruptie van het noorden dus. Ik zou hooguit zo ver willen gaan om te zeggen, dat de crisis veroorzaakt is, doordat de noordelijke corruptie boven op de al lang bestaande zuidelijk corruptie is gekomen.
Verder is het zeggen, dat het zuiden corrupt is, implicerend dat het noorden dat niet is, onzin. Wij zijn geen betere mensen dan de mensen in het zuiden, en wanneer wij in dezelfde omstandigheden terecht komen, zijn wij net zo corrupt. De gelegenheid maakt de dief. Bij ons is dat alleen veel meer geïnstitutionaliseerd. Als wij 10 tot 20 cent per minuut voor een minuut mobiel bellen betalen, is dat het gevolg van corruptie. De telefoonmaatschappijen laten ons betalen voor iets dat zo goed als niets kost. Een definitie van corruptie is: “het politieke, sociale of economische verschijnsel waarbij iemand in een machtspositie ongeoorloofde gunsten verleent in ruil voor wederdiensten of als vriendendienst”. En ja, OK, wat de telefoonmaatschappijen doen is wettelijk geoorloofd, maar dat is dus wat ik bedoel met geïnstitutionaliseerde corruptie. Wij moeten namelijk zo veel betalen voor een minuut, omdat de telefoonmaatschappijen in de machtspositie verkeren om die belachelijk hoge prijzen aan ons te berekenen, als wij hun dienst af willen nemen. Wettelijk geoorloofd, moreel niet.
Een jaartje zonder politiek gewauwel uit de EU zou mij wel uitkomen, in dit land is een reces al goed voor economische (positieve) ontwikkelingen. Blijkbaar functioneert het volk beter zonder dan met regering.
@10: check de bron waar ik naar verwijs, Bismarck.
Door het koude voorjaar waren de opslagtanks leger dan dan ‘normaal’. Dat is geen reden om ze niet volledig te vullen zoals voorgaande jaren.
@11:
Dat gaat je nog tegenvallen dan. We horen nu al 5 jaar rampscenario’s, en hoewel het allemaal geen schoonheidsprijs verdient, blijft het tot nu toe maar mooi overeind.
Mijn bezwaar is niet zozeer inhoudelijk, maar in je toon. Je maakt er wel heel erg een zero-sum game van: als er niet precies gedaan wordt wat ik zeg dat goed is, stort de hele boel in elkaar. Een tussenweg bestaat voor jou niet, terwijl dat toch de meest waarschijnlijke uitkomst is: we modderen door waarbij er hervormingen worden doorgevoerd, die desondanks steeds ontoereikend zullen zijn. Het resultaat: ergens tussen een booming economie en economische rampspoed in. Ik zou er blij mee zijn, een echte ramp blijft uit maar er zal altijd iets te schrijven over blijven.
“Er zijn drie scenario’s denkbaar”
Dat derde scenario is helemaal niet denkbaar. De FDP heeft een coalitie met SPD en Grünen al lang afgewezen. Zo’n coalitie zou ook niet logisch zijn, want als die een meerderheid heeft, moet er ook een meerderheid zijn voor of FDP-CDU of SPD-Grünen-Linke, twee coalities die onder de betrokken partijen de voorkeur hebben boven de genoemde scenario drie. Er zijn dus maar twee scenario’s, waarbij de keuze tussen beide ervan afhangt of de FDP de kiesdrempel haalt (zo ja scenario één, zo nee scenario twee).
@14: Lijkt me wel, want dat betekent dat er meer in gekocht moet worden dan in vorige jaren, tenminste als je hetzelfde peil wilt bereiken. Als er budgetmatig wordt gedacht (en dat gebeurt nogal eens in organisaties), is het volslagen normaal dat je net zoveel inkoopt als vorig jaar. In combinatie met wat in ik #10 zeg (en dus bleek te kloppen), kom je dan dus op een kleinere hoeveelheid uit.
@17: de winter van 2012 was natuurlijk niet extreem koud.
Denk je dat er bewust bezuinigd wordt op aardgas?
Of is er ergens een bottleneck in de logistiek?
We hebben opslagcapaciteit voor 78 miljard kuub, waarom dan maar voor 80% vullen?
@9: Corruptie met een slechte economie vereenzelvigen, is onjuist. Waar het op aan komt, is hoe geld uit corruptie verkregen wordt besteed. Corruptie en een bloeiende economie kunnen goed samengaan. De economie is a-moreel.
@15: Mijn toon: wil je dat ik wat meer wezel-woordjes gebruik? Misschien komt het een beetje te zwaar over, maar de meeste mensen vinden toch waarschijnlijk niet erg prettig als ik zo schrijft. Denk ik. Of zo. Misschien. Ja kan nooit weten…..
Ik begrijp niet wat dat met nul-som te maken heeft. Ik ben juist degene die steeds probeer duidelijk te maken dat het geen nul-som is. Dat doen diegenen die zeggen dat we Griekenland niet moeten helpen, dat er te veel geld naar kwakkellanden gaat, enz.
Dat het nog steeds niet is ingestort komt doordat de politiek net steeds op het allerlaatst de patient weer in leven houdt. Daarom duurt dit al 5 jaar, maar het is iedere keer weer op het randje. De gevolgen van een overleiden zijn namelijk te groot dus zullen ze dat niet laten gebeuren. Voor meer is echter geen politieke steun. Ik heb trouwens al eerder geschreven over wat er gedaan moet worden: Een bescheiden voorstel.
Maar he, het is nu maar een Grote Recessie van 5 jaar. De Grote Depressie duurde zo’n 10 jaar, en ook daar is een einde aan gekomen. Er is nog hoop! We zitten op 12% werkloosheid in Europa, en er zijn delen waar het nog veel erger is. In Nederland beginnen we het ook steeds meer te voelen. Ik zie de politiek alleen maar dingen doen die het steeds erger maken. Vind je het gek dat ik daar somber van wordt?
Gelukkig is iedereen hier expert op het gebied van crisis. Ik verwacht volgende week een rapportje van hoe het wel moet.
@20:
Niet persé, het zou prettig zijn als je je wat meer bewust zou zijn van wat er zich buiten je stokpaardje afspeelt. Het is toch samen te vatten als de huidige politici leiden ons naar de afgrond, en weigeren uit domheid en of slechtheid het enige juiste te doen (wat je dan verder wel weer goed weet uit te leggen). Een belangrijke context die je mist is de politiek. Zeker in Europa, maar ook in Nederland staan politici onder druk van uiteenlopende belangen en visies. Ook al vind jij dat deze andere visies dom of kortzichtig zijn, voor de politicus zijn ze wel een realiteit. Naast de empirische effectiviteit van de maatregelen, is het ook nog van belang dat er draagvlak voor is. Merkel moet bijvoorbeeld over een maand door Duitse kiezers herkozen worden, dus doet ze er goed aan in Europa te verdedigen wat de Duitsers vinden dat hun belangen zijn. De VVD hele raison de etre richt zich rond bezuinigen, dat kan Rutte niet zomaar negeren. Zijn achterban vindt al dat hij zoveel opgeeft aan die socialisten. Samsom kan het kabinet hierover opblazen, maar ik geloof niet dat dit veel effect zal sorteren.
Een ander punt waarin je meer context zou kunnen voorzien is dat het een illusie is te denken dat de samenleving/economie volledig maakbaar is. Met andere woorden, er is wellicht verstandig en minder verstandig beleid, maar alle problemen oplossen of voorkomen zit er niet in. Wij kunnen nu hoge begrotingstekorten gaan draaien, maar binnen de huidige situatie komt Nederland dan in de problemen via Europa, de financiële markten of allebei. Je gebruikt vaak de lage rente als voorbeeld waarom we meer geld kunnen lenen, maar het is overduidelijk dat als we dat inderdaad onbeperkt gaan doen, dat de rente dan niet eindeloos laag blijft.
Samenvattend, als principieel punt werken je stukjes uitstekend, maar als je geïnteresseerd bent in concreet beleid dat tot betere uitkomsten leidt, zoals ik, dan heb je er weinig aan. Er is een reden dat mensen die daadwerkelijk verantwoordelijkheid dragen hun standpunten over het algemeen matigen.
Beleid is bij jou óf rampzalig, óf goed. Er is geen tussenweg, waarin je zowel blij kan zijn met ontwikkelingen in de goede richting als ontevreden over dat het nog niet genoeg is.
Maar je negeert de invloed van deze mensen op de politiek. Als je de euro aanvalt of de manier waarop de politici hiermee omgaan krijg je vaak bijval van dit soort mensen. Samen tegen de politici! Alleen, het zijn in feite politieke je politieke tegenstanders, want waar luisteren de politici naar? Door het zo zwart-wit te houden, krijg je deze veel fundamentelere discussie zelden boven water.
En dat zou je best een wat vaker mogen waarderen! Vanuit jouw positie lijkt het immers zo makkelijk wat er moet gebeuren, maar zie dat als politicus maar eens concreet te regelen tussen Europa en je kiezers in.
@22:
Mijn stokpaardje, zoals het noemt, is een crisis die nu enige jaren steeds erger wordt door de manier waarop er op de politiek op wordt gereageerd. Het spijt me dat ik blijkbaar een snaar raak in je door wijze waarop ik dit bespreek, maar ik ben niet van plan een blad voor de mond te nemen. Ik noem de dingen zoals ik ze zie. Als ik iemand zie liegen dan noem ik hem een leugenaar, als ik iemand iets doms hoor zeggen dan noem ik hem dom, wat voor subtiele politieke spelletjes hij misschien ook speelt. Zie als voorbeeld elders mijn bespreking van de H.J. Schoo-lezing.
Tussen haakjes zeg je dan ik niet goed kan uitleggen waarom het dom of slecht is. Ik zou zeggen geef je mening in de reacties, dit is een blog dat daar ruimte voor biedt. Niemand is perfect en ik evenmin.
Over draagvlak: ik ben me bewust dat er geen draagvlak is voor andere politiek op dit moment. In mijn bespreking van de Schoo-lezing verwijs ik daar zelfs direct naar. Maar wie zijn daarvoor verantwoordelijk? Toch ook diezelfde politici die niet durven te zeggen wat er aan de hand is, maar in plaats daarvan komen met kletspraat. Als Rutte en Samsom fout verdedigen heb ik daar geen respect voor. En als ze dat niet weten zijn ze dom. Sorry, maar ik kan er niet meer van maken. Zwart/wit? Ja, misschien iets te zwart-wit, maar ik wil ook dat het gelezen wordt. En bovendien kost het ook erg veel tijd om dit schrijven. (ongeveer een week voor een lang stuk, in mijn vrije tijd).
Ik doe mijn best om uit leggen wat en waarom het kletspraat is. Dat zal niet bij iedereen aankomen. Mijn fout.
Over de maakbaarheid: in Nederland heerst het idee dat economie een natuurverschijnsel is. Maar Economie is geen weerbericht. Natuurlijk is het niet helemaal maakbaar, maar binnen EU verband zouden veel, en veel meer kunnen doen. Neem bijvoorbeeld de rente. Jij stelt dat we maar moeten afwachten wat daarmee gebeurt. Ja, dat is zo, maar de reden waarom moet je er dan ook bij vertellen: de euro is een munt waar we geen controle over hebben. Wij zitten in de zelfde situatie als veel ontwikkelingslanden die in dollars lenen. Dat zou niet hoeven, als we in eurozone/EU verband zouden samen werken, en als ook de ECB meer zou doen dan de inflatie laag houden. (Zij zou de lening kunnen garanderen, eurobonds). Maar dat doen we niet omdat we in de eurozone hebben afgesproken om dat niet te doen. Daar moet wat aan gedaan worden, voor zover dat mogelijk is. Heb ik ook al eens geprobeerd uit te leggen hier. Ik heb je commentaar daar gemist.
12% werkloosheid. 25% of nog meer in Griekenland – er ontstaat daar op het moment zelfs een alternatieve economie volgens Tegenlicht. Miljoenen mensen werkloos, verlaging en korting op uitkering, afbraak van de verzorgingsstaat, banken worden met fluwelen handschoenen aangepakt – landen worden bruut gedwongen om te bezuinigen.
Nee daarvoor heb ik geen waardering, en sorry als mijn mening wat hard over komt, niet gematigd zoals bij een beleidsmaker, maar ik maak dan ook geen beleid. Ik geef commentaar en noem de dingen zoals ik ze zie.
@23: ´25% of nog meer in Griekenland – er ontstaat daar op het moment zelfs een alternatieve economie volgens Tegenlicht.´
Duidt ´zelfs´ in: ´zelfs een alternatieve economie´ op iets slechts, op een verslechtering? Kan een – overigens onvermijdelijke – alternatieve economie (oikonomie) geen compensatie of verbetering inluiden? Moeten we dan maar dood gaan als de officiële economie het laat afweten?
Is het niet juist de non-alternatieve economie die faalt?
Wat een dogmatisme!
@24 Wat volgens mij bedoeld wordt (en wat ik ook vaker heb gelezen) is dat in die ‘alternatieve’ economie geen belastingen afgedragen worden. Naast dat dat financieel een probleem is voor die landen (minder inkomsten via belastingen, maar wel een begroting die rond moet), is het ook ernstig voor de legitimiteit van de regering. Nog meer nog dan niet, blanco of tegen stemmen, is dit een opgeven van vertrouwen in regering (en in het geval van Griekenland misschien zelfs de democratie): “Bezuinigen, prima, maar niet met mijn geld.”
In essentie kun je de taak van een (staats)regering omschrijven als: ‘de regering moet ‘er’ voor de bevolking zijn’. Je kunt het oneens zijn over wat een regering is, wat onder de bevolking valt en hoe die regering ‘er kan zijn’ voor die bevolking. Vast staat dat daar (bijna altijd) geld voor nodig is, dat is een stilzwijgend contract. Dat contract wordt nu dus opengebroken: het vertrouwen van de bevolking dat ‘de regering er voor hen is’, is weg.
Dat kun je inderdaad zien als het falen van de ‘non-alternatieve’ economie. Uit de oude ideologien zou dit echter het voorportaal kunnen zijn van één van een aantal dingen: anarchocommunisme, anarchokapitalisme, maar in principe valt het hele kopje ‘anarchie’ en ‘anarchisme’ hieronder. Het hoeft niet en het is maar de vraag of een van voornoemde staatsinrichtingen wenselijk zijn.
@24: en @25 Ik begrijp jullie commentaar niet goed. Wat is er wel/niet dogmatisch? Ik heb die Tegenlicht ook gezien. De officiële economie faalt doordat het land geplunderd wordt. Zelfs de waterleiding en de publieke omroep moeten verkocht worden. Griekenland wordt op dit moment gewoon ordinair leeggeroofd. Maar wat heeft dat met dogma’s te maken? Ik wordt gewoon ontzettend boos als ik het zie.
De regering faalt duidelijk en de democratie werkt niet meer. Als het communisten (of elke linkse beweging) zijn die het doet wordt gesproken van een staatsgreep, een coupe. Nu wordt ook gesproken van een revolutie – maar de revolutie speelt zich af onder de bevolking. Ik zou eerder zeggen: de bevolking gaat door met wat ze altijd doet: het gewone leven (arbeid, productie, consumptie) en de revolutie speelt zich af in de “non-alternatieve wereld’ zoals jullie het zo mooi noemen. (waarom dubbele ontkenning? Reguliere economie kan ook). Het is gewoon een staatsgreep. Een coupe. Zoals ik hierboven ook al zij, je moet dien gewoon bij de naam noemen.
@26. Dat er in Europa en Nederland nog geen revolutie, staatsgreep of coupe is gepleegd komt omdat wij het feitelijk nog veel te goed hebben wat onze welvaart betreft. Door de enorme (over)verwennerij zijn wij verleerd om in opstand te komen en zullen de politici die wij verfoeien gewoon doorgaan ons in hun greep te houden en uit te buiten! Zo had de Duitse verzetstrijdster Sophie Scholl van ‘de Witte Roos’ (die zich in 1943 verzette tegen het nazi-regime) al gewaarschuwd voor het feit dat elk volk de regering verdiend die het verdraagt! De Duitsers en de Russen zijn tijdens WO II ontzettend dom geweest om twee besnorde tirannen, Adolf Hitler en Jozef Stalin, aan de macht te laten die beiden Europa eveneens graag geheel wilden domineren. Europa loopt steeds meer het risico om in een eeuwige slaap te belanden waar het in geen eeuwigheid uit ontwaakt! Van eensgezindheid is hier niets te merken want de EU-bestuurders hebben nog steeds die droom daarover maar net als in een sprookje zal er ooit een enorme olifant verschijnen die het verhaaltje uitblaast. Want dit kunstmatige wangedrocht zal eens, gelijk naar het beeld van Nebukadnezar II dat uit goud, zilver, brons, ijzer en leem werd vervaardigd, vernietigd worden zodra er een enorm rotsblok tegenaan rolt!
@26: Sorry maar even die laatste zin opnieuw:
Zoals ik hierboven ook al zei, je moet de dingen gewoon bij hun naam noemen.
(opmerking aan mezelf: herlees wat je schrijft)
@23: Ik heb je twee voorbeelden gegeven van context die je niet meeneemt, en helaas laat je in 23 zien dat dit dieper gaat dan ik dacht.
De politiek:
Dat is dus niet waar. Of preciezer, dat is maar een deel van het verhaal. Er bestaat een complexe wisselwerking tussen politici, media (of opiniemakers zoals jij) en kiezers, waarbij het niet zo simpel is als zeggen dat als de politici nou maar de waarheid zouden vertellen, dat de kiezers dan wel zullen volgen. Sterker nog, je kan de moeizame besluitvorming in de Nederlandse politiek beter begrijpen als je denkt aan politici als vertegenwoordigers van het Nederlandse volk. Rutte zit daar niet om zijn eigen mening te verkondigen, hij is gekozen door kiezers die bepaald beleid willen. Helaas zijn er andere politici gekozen door kiezers die een totaal ander beleid willen. Als er vervolgens compromissen gesloten worden is dat niet alleen omdat die politici dat zo graag willen, maar daar wordt ook geprobeerd de grote meningsverschillen in de Nederlandse samenleving te overbruggen. Daarom is het in Nederland ook zo zinloos om heel boos te worden op het kabinet zolang het onderliggende meningsverschil in het electoraat niet is opgelost. Bij nieuwe verkiezingen krijg je weer precies dezelfde breuklijnen, dat zien we nu al 10 jaar.
in 2012 was er iets te kiezen: Samsom vond de 3% norm niet heilig en zat qua denkrichting behoorlijk op jouw lijn. Rutte vond de 3% norm wel heilig en vertegenwoordigd het klassieke denken. Je kent de uitslag.
Let wel: dit is niet de enige manier om ernaar te kijken (natuurlijk hebben politici óók invloed op het electoraat), en het is ook niet zo dat je het met de gekozen koers van de politici eens moet zijn. Maar bij jou lees je zelden iets over de complexiteit van dit soort processen, en je doet geen enkele moeite om je in te leven in de keuzes die een politicus moet maken en de consequenties die deze keuze hebben.
In Griekenland spelen precies dezelfde soort processen, en ook daar ga je volledig voorbij aan de rol van het electoraat en de keuzes die politieke partijen maken. Je hebt het erover dat ‘de democratie niet meer werkt’ en ‘revolutie’, ‘coup’, zonder enige nuancering of inzicht. Ik snap heel goed waarom niet iedereen zit te springen om een Syriza of een Grillo beweging, en ik verwijt ze ook dat ze niet meer uit hun populariteit gehaald hebben. Maar net als bij jou is het bij deze partijen alles of niks, en als je niet populair genoeg bent, krijg je dus niets. Dat is heel jammer, maar dus niet alleen de schuld van de gevestigde partijen of Europa.
Wat betreft Griekenland wil ik nog noemen dat Grieken, menselijk als ze zijn, graag de schuld aan anderen willen geven. Het is aan ons buitenstaanders om daar niet zomaar in mee te gaan. Jij bent boos over de sluiting van de publieke omroep, maar je vraagt je niet af wat de kwaliteit van de omroep eigenlijk was. Privatiseren = slecht, enige discussie over de staat van de Griekse staatsbedrijven en wat daar dan wel aan gedaan kan worden komt er niet. Daar heb ik wel behoefte aan, want ik wil graag meer weten over de context voor ik grote woorden gebruik.
Tweede punt de wereld als complex systeem, waar wisselwerkingen bestaan. Bijvoorbeeld wat je zegt over rente:
Aangezien de euro een gegeven is, vind ik het vrij zinloos om het daar over te hebben als we mogelijk Nederlands beleid aan het bediscussiëren zijn. Als jij dus Nederlandse politici de maat wil nemen over hun beleid, is het voor je geloofwaardigheid wel prettig als je met je alternatieven rekening houdt met de beperkingen die de politici nu eenmaal ervaren.
Maar goed, daar ging mijn punt niet over. Dat was dat er grenzen zitten aan flink geld lenen bij de rente lager dan de inflatie, simpelweg omdat die lage rente een gevolg is van het feit dat we juist niet eindeloos geld lenen. Met andere woorden, we zouden ongetwijfeld beter gebruik kunnen maken van deze gunstige situatie, maar niet eindeloos, want er komt een punt dat investeerders het vertrouwen verliezen in Nederland, en dan riskeren we Griekse toestanden. Nederland draait al tekorten, laat de schuld al oplopen. Het Nederlandse beleid doet dus al (een beetje) wat jij voorstelt. Maar aangezien jij geen grenzen ziet, presenteer jij het als zwart/wit, in plaats van het innemen van een andere positie in een balans.
Dit is niet alleen hier het geval, ook in het algemeen heb je het zelden over mogelijk negatieve effecten van je beleidswijzigingen. In plaats van steeds maar weer te beweren dat jij dé oplossing hebt en iedereen die daar van afwijkt dom is, zou het eerlijker zijn om te betogen dat ondanks de reële bezwaren (erkenning dat de tegenstanders niet helemaal ongelijk hebben, is ook prettig), je toch verwacht dat het netto gunstig uitpakt.
Op een meer meta niveau is het natuurlijk zo dat als je een genuanceerd verhaal houdt, het erg moeilijk is om de gewenste beleidswijziging te krijgen. Dat snap ik. Maar je schrijft hier niet voor de Volkskrant, maar voor een beperkt lezerspubliek op Sargasso, en daar zou toch af en toe best ruimte moeten zijn voor wat kanttekeningen. Bovendien heb ik niet het gevoel dat je je bewust bent van dit meta-niveau, want naast voordelen heeft een harde toon ook nadelen, bijvoorbeeld het afbreken van het vertrouwen in de Nederlandse politiek, en in het bijzonder de PvdA.
Nogmaals, dit gaat dus niet over de zinnigheid van een ander economisch paradigma. Dat ben ik met je eens.
@29: ´want naast voordelen heeft een harde toon ook nadelen, bijvoorbeeld het afbreken van het vertrouwen in de Nederlandse politiek, en in het bijzonder de PvdA.
Ik herhaal: ´in het bijzonder de PvdA´.
Ik vind dit kinderlijk en hilarisch.
@26 Ik heb niet echt commentaar op jou, maar meer op wat #24 schreef. Het woord dogmatisch heb ik ook niet gebruikt. Mijn woordgebruik van non-alternatief (wat inderdaad gewoon ‘regulier’ is), heb ik overgenomen van #24, om niet verschillende woorden voor hetzelfde te gebruiken.
Ik ben het in #25 dan ook eens met je constatering in #26 dat regering (en democratie) faalt. De bevolking gaat inderdaad gewoon door met wat ze altijd doet, maar wat er ‘revolutionair’ aan is, is het feit dat ze geen belasting meer afdragen. Weerstand tegen de staat gaat niet meer met barricades, maar met een simpele weigering om (een deel van de) belasting te betalen. Als je het hebt over een staatsgreep, is mij even niet duidelijk wie de ‘pleger’ is. Ik neem aan dat je de EU/ECB bedoelt, al zou ik eerder zeggen dat die de zuidelijke (en vooral: Griekse) regeringen gijzelt dan een staatsgreep. Wel is duidelijk dat de Griekse regering, welke dan ook, door überhaupt te luisteren naar de EU/ECB, niet volgens ‘de wil van het volk’ lijkt te handelen, waardoor het mandaat sterk betwijfeld mag worden.
Is het zo duidelijker?
@30: en jouw reactie is bijzonder volwassen, maar in tegenstelling tot de meest van je reacties, nu wel eens een keertje duidelijk. En je hebt hier niet eens een poging gedaan om de NMI ergens de schuld van te geven. Chapeau.
@29: Ik vind het goed dat je er op wijst dat ik misschien af en toe door draaf met mijn kritiek richting politiek en daardoor niet meer de nuance van het politieke bedrijf zie. Dat deel van je kritiek is terecht en ik zal proberen je dit in gedachten te houden in het vervolg. Als ik bijvoorbeeld zeg dat de politiek de kiezer beïnvloedt is dat een vereenvoudiging die de werkelijkheid geen recht doet omdat ik dan negeer dat het een wisselwerking is. Maar dat gezegd hebbende… Mijn stukken gaan vaak over de absurde uitspraken die politici over economie en wisselwerking of niet, als Mark Rutte in zijn Schoo-lezing alle schuld voor de crisis (en verantwoording voor de oplossing) bij Zuid-Europese landen neer legt omdat ze de tekorten te veel laten oplopen en omdat ze niet concurrerend genoeg zijn.
Dit is de passage waarop ik doel:
Dit is wat mensen doet spreken over kwakkellanden. Dit zorgt er voor dat er geen politiek draagvlak is voor hulp aan Griekenland (en dan bedoel ik niet de kredieten die nu gegeven worden: die zijn bedoeld om onze banken in leven te houden).
Ga ik dan aan de wisselwerking voorbij? Ik vind dat hij hier over de schreef gaat. Hij is Minister President van Nederland geen stukjes schrijver in de Telegraaf. Het is ook niet mijn bedoeling hier een uitleg te geven over de politieke machinaties die er achter zouden kunnen zitten. Die interesseren me op dit moment eigenlijk niet. Wat hij doet is de waarheid verdraaien en stemming maken tegen “enkele landen”. Het is ook een van de oorzaken dat er een anti-EU stemming is – iets dat ik vooral als Europeaan erg vind.
Nog een voorbeeld. Ik heb op Samsom gestemd, precies om de reden die jij noemt: in de hoop dat het eind zou komen aan de schuldenfetisj. Ja, ik ken de uitslag. Hij neemt volledig het VVD-beleid over. En ja, ik weet Samsom heeft/had de keuze: compromissen sluiten om zo invloed te krijgen op het beleid of oppositie voeren. In mijn ogen heeft hij de verkeerde keuze gemaakt – dit is niet zomaar een compromis, dit is een principieel punt, een fundamenteel onderdeel van het economisch beleid. Dit is meer dan toegeven als het gaat om de JSF (en dat doen ze ook al heb ik gelezen).
Nu kun je zeggen: ja maar dan wordt het land onregeerbaar, daarom doen ze het. Mijn antwoord daarop is: beter geen beleid dan dit beleid – bovendien zijn GL en D66 maar al te graag bereid om zich aan te sluiten bij de VVD. Dat zou beter zeker zijn voor de politiek want dan is er tenminste echt iets te kiezen. Dat mijn keuze het niet haalt – nou ja dat is democratie, dat weet ik ook wel. Ik heb altijd een hekel gehad aan mensen die cynisch doen over politiek en het parlementaire systeem, maar ik merk bij mezelf dat me dat steeds moeite kost.
Wat ik zie is dat vrijwel heel de (mainstream) politiek in Nederland achter dit beleid staat, van links tot rechts en alles wat daar tussen zit. Ben ik de enige van het peloton die in de maat loopt? In Nederland wel inderdaad, maar lees maar eens wat buitenlands economen over de economische politiek in Nederland schrijven. Ook in Nederland zijn de meeste economen het over eens dat dit beleid fout is en de crisis onnodig erger maakt. Lees bijvoorbeeld Ewald Engelen vandaag in de Groene Amsterdammer. Een muur van ontkenning.. Engelen is keihard in zijn oordeel over de politiek. Zeloten zijn het volgens hem. Als je een stap terug doet en je verdiept in de economie, dan zal je zien dat ik niet zo radicaal of ongenuanceerd ben.
Wat je opmerkingen over de euro en geldlenen betreft: Ik besef terdege dat de euro een gegeven is en dat we daar niet vanaf komen. Heb dat in deze kolommen al meerdere keren proberen uit te leggen aan enkele van onze lezers hier die dat niet beseffen. En nogmaals (zie link in mijn vorige antwoord) ik heb ook geprobeerd daar een realistisch antwoord op te geven – hoe komen we uit deze rotzooi? – ik ben benieuwd wat je daar van denkt.
Wat je doet is zeggen: mijn (Michel) mening is radicaal, omdat deze niet met die van jou overeenkomt. Dat doe je door van mijn mening een karikatuur maken: ‘eindeloos geld lenen’ wat leidt tot ‘Griekse toestanden’ bijvoorbeeld. Ik pleit helemaal niet voor ‘eindeloos geld lenen’ en door Griekenland er bij te halen laat je zien dat je het zelf ook niet al te nauw neemt met de nuances van de zaak.
Wat de tekorten betreft: die zullen nog wel een tijdje blijven oplopen. De overheid moet nu tekorten maken om te compenseren voor de burger die spaart (hypotheek afbetaald). De tekorten zijn een gevolg van de crisis, en nu aanpakken van die tekorten maakt de crisis erger waardoor ze nog verder oplopen. Nog beter zou het zijn als de overheid nu investeert, in onderwijs, energie, infrastructuur, of klimaatverandering. Dat is geen geld over de balk gooien, want het betaalt zich later terug – maar ja de schuldquote zal nog wel even verder oplopen. Klinkt misschien raar en radicaal voor jou. Ik zou zeggen, kom maar met inhoudelijke kritiek, maar dan wel iets meer dan ‘het is ongenuanceerd’.