OPINIE - Het nieuws dat de Europese Unie weer ontwikkelingssteun aan ‘het democratischer geworden’ Zimbabwe gaat geven, deed de wenkbrauwen van Lennaert Rooijakkers, journalist, fronsen.
Deze week was ik het zowaar eens met een uitspraak van een PVV-politicus. Ik kon mij niet heugen wanneer dat voor het laatst het geval was. Het had allemaal te maken met het bericht dat de Europese Unie heeft besloten om Zimbabwe weer financieel te gaan steunen. Voor het eerst sinds 2002. De komende vijf jaar geeft Brussel in totaal een bedrag van 234 miljoen euro uit aan hulp voor het land van president Robert Mugabe. Het geld moet zorgen voor een verbetering van de gezondheidssector en de landbouw een nieuwe impuls geven.
Heel nobel, zeker omdat de agrarische sector van Zimbabwe floreerde voordat Mugabe er een potje van maakte, maar dat neemt niet weg dat de vraag die de Brusselse PVV-fractie stelde – ‘Waarom wordt er geld gegeven aan een land dat dictatoriaal wordt bestuurd door een man met een geschat vermogen van meer dan tien miljard Amerikaanse dollar?’ – ook door mijn hoofd spookte.
Ngo’s hebben hun werk in Zimbabwe de afgelopen jaren voortgezet, maar steun vanuit de EU heeft ruim een decennium stilgelegen. De gereserveerde 234 miljoen euro gaat de komende jaren niet rechtstreeks naar de Zimbabwaanse regering, maar naar organisaties als de Wereldbank en het Development Programme van de Verenigde Naties die in het land projecten zullen uitvoeren. Maar, als alles straks goed gaat worden directe transacties aan Harare in de toekomst niet uitgesloten, geeft Brussel te kennen.
De EU is tot deze beslissing gekomen omdat Zimbabwe namelijk steeds democratischer wordt. Het hervatten van de ontwikkelingssteun biedt bovendien perspectief om een sterkere positie in te nemen in de politieke dialoog met het land. Nobel, maar of een man als Robert Mugabe zich daar nu veel van aantrekt, is maar de vraag. Een aantal sancties blijven bovendien nog van kracht, zoals een wapenembargo en reisrestricties voor Mugabe en zijn vrouw Grace. Vooral over het laatste is het presidentsechtpaar furieus.
Het gros van de maatregelen en restricties die de EU de afgelopen jaren heeft genomen, had geen effect. Bovendien kon Mugabe zich vaak achter de sancties verschuilen als hem naar de malaise in Zimbabwe gevraagd werd. Mugabes bekendste politieke tegenstander Morgan Tsvangirai – die van 2009 tot 2013 premier was van een eenheidsregering en daar politiek niet van profiteerde – heeft ook lange tijd bij de EU aangedrongen op versoepeling van de sancties. Dat gebeurt nu dus.
Democratisch?
Ik geloof best dat de Wereldbank en de Verenigde Naties goed met het geld omgaan, maar ik twijfel eraan of het herstellen van de banden met Zimbabwe nu echt de juiste oplossing is. Goed, de sancties hebben niets uitgehaald. Maar wat dan nog? Moet er dan maar meteen weer geld worden gegeven aan Zimbabwe?
Want hoe democratisch is het land nu echt? Hoewel Zimbabwe begin 2013 een nieuwe grondwet aannam, hing rond de presidentsverkiezingen van augustus van dat jaar een zweem van fraude. Ook stelde Amnesty International een paar maanden later vast dat Zimbabwe de nieuwe constitutie negeerde en nog steeds mensenrechten schond. December vorig jaar ontsloeg Mugabe nog vicepresident Joice Mujuru en zeven ministers. Mujuru werd lange tijd gezien als beoogd opvolger van Mugabe, maar in de maanden voorafgaand aan haar congé werd een heuse mediaoorlog tegen haar gevoerd.
Naar verluidt moesten zij en de ministers het veld ruimen om zo ruimte te maken voor de politieke entree van Grace, die in augustus al de leiding kreeg over de vrouwenliga van regeringspartij Zanu-PF. Sinds woensdag neemt zij in deze hoedanigheid ook een prominente plek in het politburo van de partij in. Intussen reppen media in zuidelijk Afrika over een ophanden zijnde wijziging van de kabinetssamenstelling die Mugabes vrouw zeer binnenkort in een nog sterke positie moet brengen.
Landbouw
Daarnaast valt er wat te zeggen over het vrijmaken van geld voor het versterken van de agrarische sector. Het is namelijk onwaarschijnlijk dat de Zimbabwaanse landbouw binnenkort weer zal floreren. Althans, niet als het aan Robert en Grace ligt.
In januari zijn ten noordoosten van hoofdstad Harare nog zo’n honderdvijftig boerenfamilies van hun land verdreven, zo meldt de beweging Zimbabwe Lawyers for Human Rights. Waarom? De First Lady wil op het stuk land een privé wildpark aanleggen. Daarvoor moeten talloze boerenfamilies nu huis en haard verlaten. Saillant: zij hebben diezelfde grond een paar jaar geleden nota bene ‘gekregen’ toen de regering besloot het af te nemen van de daar gevestigde blanke boeren en het terug te geven aan de oorspronkelijke bewoners.
Over prioriteiten gesproken: ondertussen probeert de man van Grace in China dik vierhonderd miljoen euro los te peuteren voor de realisatie van een luxueus vakantie- en entertainmentpark dat pal naast de vermaarde Victoria watervallen moet verrijzen. Een plek waar Mugabe sowieso graag komt. Eind deze maand viert hij er samen zijn 91ste verjaardag. Ook hiervoor worden kosten noch moeite gespaard. Zo worden onder andere twee olifanten geslacht om aan de gasten te serveren. In totaal zal er voor meer dan een ton aan wildlekkernijen op tafel verschijnen. In de rest van het land lijden duizenden mensen honger.
Ik ben van mening dat de beslissing om de steun aan Zimbabwe te hervatten (wederom) de geloofwaardigheid van de EU en ontwikkelingssamenwerking in het algemeen aantasten.
Want hoe makkelijk het ook is, natuurlijk is dit nieuws koren op de molen van de criticasters die beweren dat er (te) veel geld gaat naar landen die door louche figuren bestuurd worden. Om maar te zwijgen over een verkeerde besteding van ‘onze’ belastingcenten, die ook in andere landen besteed hadden kunnen worden.
Niet heel handig dus van de EU – dat momenteel geen al te beste reputatie heeft – en het maken van deze keuze keer op keer zal moeten verantwoorden. Want, hoe leg je aan het publiek uit dat dit een goede beslissing is? Hoe leg je uit dat je weer besluit geld te geven aan het land dat bestuurd wordt door een van de meest tirannieke leiders van Afrika?
Ik wil best een kleine steekproef uitvoeren. Als ik straks een uurtje bij de bushalte in mijn buurt – een echte Utrechtse arbeiderswijk – ga staan, daar aan willekeurige voorbijgangers uitleg hoe de huidige situatie in Zimbabwe is en dat de EU na dertien jaar het land weer financieel gaat steunen, vrees ik dat dit plan weinig handen op elkaar krijgt. Als ik vervolgens in de bus stap om hetzelfde verhaal twee kilometer verderop aan studenten van de Universiteit Utrecht te vertellen, betwijfel ik of ik daar wel op veel enthousiaste reacties kan rekenen.
Hoe dan ook roept deze beslissing van de EU een interessante vraag op: moet je proberen er het beste van te maken en op deze manier trachten de politieke dialoog te herstellen, of had de EU moeten vasthouden aan een paar sancties maar niet met geld over de brug moeten komen? Ik zal vast niet de enige zijn die hierover dubt.
Lennaert Rooijakkers (28) is journalist en politiek historicus.
Via ViceVersa
Reacties (3)
Uiteindelijk zijn we het allemaal wel ergens over eens met Wilders en zijn clubje.
Er zal wel iets in de grond zitten dat ze willen.
De sancties hebben niets uitgehaald lees ik en de auteur vertrouwt er op dat het EU-geld nu door de Wereldbank en de VN goed besteed wordt. Wat is er dan tegen?
En wat de PVV betreft: ook als het wel een democratisch land is zal deze partij ontwikkelingshulp veroordelen.