ACHTERGROND - GeenPeil suggereert dat het verdrag van de EU met Oekraïne niet in het belang van Nederland is. Hans van Zon betwijfelt na lezing van het verdrag of Oekraïne zelf wel zoveel voordeel heeft bij het akkoord. Het land wordt gedegradeerd tot een EU-protectoraat en het principe van gedeelde veiligheid wordt met dit verdrag opgegeven.
De bedoeling van het associatieakkoord is om Oekraïne naar de EU te laten groeien, zonder de belofte van EU-lidmaatschap. Oekraïne wordt in de interne EU-markt geïntegreerd, niet alleen door handelsbarrières te slechten, maar ook door overname van EU-wetgeving (artikel 56).
Alhoewel er hier en daar referenties zijn naar milieu standaarden en collectieve onderhandelingen is het vooral een verdrag dat een markt-fundamentalistisch Utopia in Oekraïne mogelijk moet maken. Het is niet een Zweeds of Duits model dat zich in het akkoord manifesteert, maar een ideaaltypische liberale markteconomie.
Oekraïne verplicht zich prijssubsidies en staatssteun voor ondernemingen, ook staatsondernemingen (artikel 258), op te geven. Het land verplicht zich tot volledige openstelling voor kapitaalsstromen, ook voor nieuwe financiële producten zoals derivaten. Het betekent dat Oekraïne zich blootstelt aan grote risico’s als volatiele kapitaalsstromen plotseling het land zouden verlaten, zoals nu in veel ontwikkelingslanden gebeurd.
Het akkoord creëert gelijke rechten voor EU en lokale ondernemingen, ook waar het gaat om de exploitatie van natuurlijke hulpbronnen.
In Oekraïne wordt benadrukt dat de EU markt voor Oekraïense producten geopend wordt. Maar welke Oekraïense producten willen EU-ondernemingen kopen? Omdat staatssubsidies afgeschaft worden en energieprijzen verveelvoudigd zijn zullen Oekraïense staalexporteurs (23,1 per cent van Oekraïense exporten naar de EU is staal- 2014) niet meer concurrerend zijn. De kans is groot dat wat er nog over is van de Oekraïense industrie, vooral in oost en zuid Oekraïne gelegen, met toepassing van het associatieakkoord weggeconcurreerd wordt. Door de vrijhandel met de EU vervallen lage tarieven in de handel met Rusland zodat met name de industrie in oost Oekraïne hier grote schade van zal ondervinden.
Oekraïners zijn over het algemeen arm. Maar ze profiteren nog massaal van het niet naleven van internationale verdragen, zoals de verplichtingen voortvloeiend uit het lidmaatschap van de Wereld Handels Organisatie. Oekraïne is nu een wereldkampioen in gestolen software. Met naleving van het associatieakkoord, en er zijn vele sancties ingebouwd op niet–naleving, zullen de Oekraïners moeten gaan betalen voor software en ook aanzienlijk meer voor vele medicijnen.
Als er meningsverschillen zijn over de interpretatie van EU wetten, dan wordt het hooggerechtshof van de EU gevraagd een uitspraak te doen (artikel 322). Het associatieakkoord is er niet een tussen gelijke partijen en het akkoord lijkt voor Oekraïne de weg te openen naar de status van EU-protectoraat. Of Oekraïne baat zal hebben bij het akkoord is maar de vraag. Kijk bijvoorbeeld naar Kroatië dat hetzelfde acquis heeft toegepast, maar dan in de context van EU-lidmaatschap. Door dit laatste, en de bijbehorende belofte op stabiliteit en rechtszekerheid, kon Kroatië nog buitenlandse investeringen aantrekken. Maar de Kroatische economie is gedurende 2001-14 slechts met 1,3 per cent per jaar gegroeid.
Principe van gedeelde veiligheid verlaten
In het akkoord staan ook bepalingen over convergentie op het vlak van veiligheid en buitenlandse politiek. Het gaat hier onder andere over de participatie in door de EU geleide militaire operaties (artikelen 7 en 10). Dit betekent in de praktijk een onderschikking aan het NAVO-beleid (zie stipulaties van de Berlijn Plus overeenkomst tussen NAVO en de EU). Met het associatieakkoord gaf de EU ook het principe van gedeelde veiligheid in Europa op. Immers, met veiligheidsbelangen van Rusland werd geen rekening gehouden. De EU wordt in Nederland veelal als een goedaardige samenwerking van democratische staten gezien, maar in Rusland wordt de EU gezien als een machtsblok dat haar eigen belangen nastreeft en ondergeschikt is aan de NAVO. Polen en Roemenië hebben zelfs een Amerikaans anti-raket schild geplaatst waardoor Rusland zich ernstig bedreigd voelt. Het binnen de westerse invloedssfeer trekken van Oekraïne is voor Rusland een rode lijn. Dat is in 2008, gedurende de oorlog met Georgië, duidelijk gemaakt.
Begin 2013 begon Rusland in het openbaar ernstige bezwaren te maken tegen het EU-associatie akkoord. In de zomer van dat jaar volgde een handelsoorlog. In het najaar van 2013 vroeg Rusland om tripartite overleg tussen de EU, Oekraïne en Rusland over het associatieakkoord. Er kwam geen reactie. President Janoekovitsj ging ook plotseling meer geld vragen aan de EU als compensatie voor kosten vanwege het naleven van het EU-associatieakkoord, alhoewel de onderhandelingen waren afgesloten (de Oekraïners hadden heel slecht onderhandeld). De EU hield de poot stijf. Janoekovitsj koos voor de Douane-Unie met Rusland, dat 10 miljard dollar aan leningen wilde verstrekken. Toen volgden eind November 2013 de Maidan demonstraties.
Later hebben EU-prominenten, waaronder de Duitse minister van buitenlandse zaken Steinmeier, erkend dat de EU-strategie fout was en dat de EU Rusland bij het overleg met Oekraïne had moeten betrekken. Kort na de start van de burgeroorlog in Oekraïne is besloten tot een tripartite overleg dat de Oekraïense economische betrekkingen met Rusland zou moeten beschermen. Maar dit overleg heeft tot nu toe niets opgeleverd.
Nog steeds is het EU-associatieakkoord omstreden. In februari 2015 bleek slechts 20 per cent van de bevolking in Oost Oekraïne en 33 per cent in Zuid Oekraïne, in geval van een referendum, voor het EU-lidmaatschap te zijn (47 per cent voor de Oekraïense bevolking als geheel) (bron: Ukraine Analysen, nr 151).
In wiens belang?
Is het associatieakkoord in het belang van de EU? Het akkoord lijkt in het belang van EU-ondernemingen. Maar is het ook in het belang van de EU als we iets verder kijken en zien dat het akkoord het conflict tussen Oekraïne en Rusland verdiept. Het akkoord schept ook verwachtingen bij de Oekraïners die niet waar te maken zijn. Het akkoord, dat 31 december 2015 in werking treedt, verbiedt prijssubsidies en vraagt marktconforme energieprijzen. Deze bepaling, overigens ook een eis van het IMF, heeft al geleid tot een explosie van energieprijzen (de gasprijs is tussen december 2014 en augustus 2015 zelfs met 453 per cent gestegen). Dit vergrootte de armoede en politieke instabiliteit.
Ook zullen er voortdurend spanningen zijn tussen wat het EU-associatieakkoord stipuleert en de wensen van het Oekraïense parlement en regering. Voortdurend worden er wetten aangenomen die haaks staan op wat er in het EU-associatieakkoord afgesproken is. Het lijkt erop dat de Oekraïense parlementsleden niet weten wat ze met het EU-associatieakkoord hebben ondertekend. Hoogstwaarschijnlijk hebben weinigen het ondoorgrondelijke, 2135 pagina’s omvattende document (overigens zonder inhoudsopgave) gelezen. Typerend was de weigering van het Oekraïense parlement om, overeenkomstig artikel 420 van het associatieakkoord, een wet aan te nemen die discriminatie op basis van seksuele geaardheid, ras of politieke oriëntatie strafbaar maakt. Tot zes keer toe moest het parlement hierover stemmen. Uiteindelijk, na zware druk van de EU, stemde het parlement voor (11 november 2015).
Hebben de parlementsleden gekozen voor Europese waarden of voor Europees geld?
Hans van Zon werkte o.a.voor de Commissie van de EU, deed onderzoek in Oekraïne en doceerde aan de Universiteit van Sunderland en Hogeschool Rotterdam. Publiceerde o.a.
Russia’s Development Problem (PalgravMacMillan, 2008), The Political Economy of Independent Ukraine (Palgrave MacMillan, 2000) en Social and Economic Change in Eastern Ukraine (Ashgate, 1998)
Reacties (8)
Wat een PVV/Geenstijl onzin allemaal. Ten eerste is een associatie verdrag afsluiten en democratisch recht van elk land in de wereld en hoeft het geen daarbij geen rekening te houden met de mening van een ander land en al helemaal niet als dat andere land ook nog eens delen van dat land bezet houdt.
Of het economisch voordelen heeft zal altijd moeten blijken. Als we naar de andere ex Oostblok landen kijken die zich tot de EU gekeerd hebben ziet dat er zeer positief uit. Landen als Polen, de Baltische staten en Hongarije hebben er zeer veel baat bij gehad en de welvaart is er met sprongen verbeterd. De Oekraïne heeft een enorm landbouwpotentieel, waarvan met Europese techniek nog veel efficiënter gemaakt kan worden. Ook hebben ze best een goede technische industrie met o.a. Antonov wat goede export kansen biedt. Sterker de economische groeikansen van Oekraïne zijn precies de reden waarom Putin zo panisch doet, een succes voor Oekraïne is het einde van zijn droom de USSR in ere te herstellen, zo niet het einde van zijn machtspositie in het Kremlin zelf.
Het is onzin te verklaren dat de EU of de NAVO een gevaar voor Rusland is. Het is een samenwerking tussen democratische landen en de kans dat die ooit besluiten Rusland binnen te vallen is uiterst nihil. In tegenstelling tot de Russen is de EU ook nooit een ander land binnengevallen laat staan dat het dat geannexeerd heeft. Voor een raketschild heeft niemand te vrezen die geen snode aanvalsplannen heeft. Hooguit is de EU een moreel gevaar voor de mafia (ex Sovjet) structuur van de Russische overheid, dat is eerder juist een reden om het wel te doen.
Energie subsidiëren net als staatssteun is een vestzak broekzak verhaal, voor de subsidie moet je immers eerst belasting heffen, dus voor de totale economie heeft het geen voordeel. Bovendien kan het energieverbruik van Oekraïne nog gigantisch omlaag, wat met EU techniek makkelijk te realiseren is. Dat is bovendien een milieuwinst waar wij met geen milieumaatregel aan kunnen tippen.
Dat het na het associatie akkoord gemakkelijk zal gaan, dat verwacht ik niet. Jaren Sovjet overheersing heeft veel gesloopt zowel qua economie, mentaliteit als morele waarden. Dat is ook de reden dat ze voorlopig niet in aanmerking komen voor EU lidmaatschap. Aan de andere kant, als je naar de andere afvalligen van de Sovjet Unie kijkt, zou het best eens snel kunnen gaan.
Dus dienen we ons wederom neer te leggen bij een Rusland wat de buurlanden als ‘invloedssfeer’ ziet? En moet Oekraine dan maar tot in lengte der dagen een vervallen oostblokland blijven?
Het hele artikel heeft een zeikerig ondertoontje over een land wat niet deugt, niet wil deugen en nooit zal deugen. Laat ‘dat rotland’ maar barsten in de periferie want we kunnen er toch niet beter van worden.
Inderdaad. Geen stijl/PVV toontje.
Gedeelde veiligheid impliceert dat je in de buitenlandse politiek anticipeert of een bepaalde politiek legitieme veiligheidsbelangen van potentiele tegenstanders raakt. Dat is lange tijd een uitgangspunt van de Europese politiek geweest. Met het uiteenvallen van de SU is dit principe verlaten. De oostwaartse uitbreiding van de NAVO, tegen monderlinge toezeggingen van Westerse politici in, werd door Rusland gezien als een potentiele bedreiging. Het Amerikaanse anti-raket schild waarvan gezegd werd dat het tegen Iran gericht was (die geen lange afstandsraketten bezat) maakte een einde aan het nucleaire evenwicht (Mutually Assured Destruction) tussen NAVO en Rusland.
Over economie:
-als Oekraine zo’n hoog technologisch potentieel heeft, waarom slaagde het land er niet in technologisch hoogwaardige producten op de wereldmarkt af te zetten (er was alleen een afzetmarkt in Rusland)?
– gezien hoge importprijzen van gas moesten inderdaad de consumentenprijzen voor gas omhoog. Maar als je als verbruiker geen mogelijkheid hebt om gasconsumptie te reguleren (meeste huizen hebben geen individuele gasmeters) en het verbruik per m2 wordt aangerekend en bovendien de gasprijs verveelvoudigd, is het voor velen onmogelijk de gasrekening te betalen.
– over het democratisch recht van elk land te doen wat ze wil het volgende: ook in de internationale politiek zijn er grenzen aan wat mogelijk en wenselijk is. Het was van Finland een wijs besluit om neutraal te blijven in de koude oorlog. Desalniettemin was Finland soeverein in haar binnenlandse politiek.
Beetje een krom stuk.
“Nog steeds is het EU-associatieakkoord omstreden. In februari 2015 bleek slechts 20 per cent van de bevolking in Oost Oekraïne en 33 per cent in Zuid Oekraïne, in geval van een referendum, voor het EU-lidmaatschap te zijn (47 per cent voor de Oekraïense bevolking als geheel)”
De conclusie is dus dat omdat er geen meerderheid is voor EU lidmaatschap, er ook geen meerderheid is voor een associatieverdrag ? Het lijkt de schrijver te ontgaan dat dit wel 2 heel verschillende dingen zijn.
dvisser:
als je recente opiniepeilingen kent die de vraag over het associatieakkoord stellen dan hoor ik dat graag.
De laatste mij bekende peiling was van 12 november 2013 (IFAK) toen ongeveer 45 per cent van de respondenten zeiden voor het tekenen van het EU associatieakkoord te zijn, al dan niet met het perspectief van EU lidmaatschap
@1:
De Russen zien dat wel anders. De vergissing hier is dat de westerse visie op veiligheid in de regio daar ook wel ingang zal vinden als we dit als ‘onzin’ wegzetten.
@4: Zou het ook zo kunnen zijn dat onze beeldvorming eenzijdig is beïnvloed door de voorstanders van de EU?
Beste Hans, helaas weer zo’n verhaal waar feiten en verhaaltjes door elkaar worden gehaald. Ik ben ook bang, dat je zeer weinig kennis van Oekraïne hebt. Wat voorgaande schrijvers al aanhaalde klopt. Een verhaaltje niveau Geenstijl/Geenpeil/Powned/Baudet/Roos. Helemaal na het lezen van een burgeroorlog in Oekraïne kon ik je verhaal niet meer serieus nemen. En sinds wanneer moeten landen doen wat Rusland wil. Al die oude Sovjet landen zijn juist blij, dat het Kremlin het niet meer voor het zeggen hebben.Als je zo’n soort artikel gaat schrijven, doe dan wel eerst je huiswerk en leer dan ook eerst iets over Oekraïne!!! Het is maar een tip.
Dank Hans @0 voor het doorwerken en duiden van een dik boekwerk waarover wij binnenkort kunnen stemmen. Het beeld dat er uit ontstaat is er een van een diep cynisme bij de EU. Landen in de oost die niet “goed onderhandelen” en zich daarmee een voddig verdrag laten aanpraten. Ik vind ook dat je de vermoedelijke gevolgen voor de Oekraïense economie goed weet te schetsen (van een desastreus vastgelopen maatschappij naar een nog desastreuzer uitgewoonde economie in handen van buitenlandse partijen).
Ik had me voor genomen voor het verdrag te stemmen, maar kom daar vermoedelijk op terug naar aanleiding van jouw stuk. Dank