ANALYSE - Kort na de nucleaire ramp bij Fukushima besloten Duitse regerings- en coalitiepartijen tot de Energiewende. Die loopt als een trein. Maar de hypermoderne ICE wordt wel deels aangedreven door ouderwetse kolen.
Fossiele brandstoffen veroorzaken klimaatverandering en raken op een goed moment op. De wereld moet dus overschakelen naar een duurzame energievoorziening, en dat is een van de grote uitdagingen van deze eeuw. Duitsland heeft, als een van de weinige landen ter wereld, deze uitdaging aangenomen én omgezet in concreet beleid. Zo moet in 2020 de CO2-uitstoot met 40% verminderd zijn ten opzichte van 1990, het energieverbruik met 20% dalen, en 35% van het elektriciteitsverbruik duurzaam opgewekt worden. Ambities voor 2050 liggen nog veel hoger. Duitsland wordt dé aanspreekpartner in twee belangrijke toekomstige markten: duurzame energie en energiebesparing.
De Energiewende zet Duitsland internationaal op de kaart, binnen en buiten Europa. Tijdens de laatste verkiezingen in de VS sprak President Obama bijvoorbeeld zijn angst uit dat alle groene banen naar Duitsland en China zouden verdwijnen. Maar zoals ik al eens schreef: de Energiewende is een weloverwogen gok, die onder meer afhankelijk is van de ontwikkeling van energieprijzen. Hoe gaat het tot nog toe?
Genoeg uitdagingen
Inmiddels wordt ongeveer een kwart van de elektriciteit duurzaam opgewekt. De stroomprijzen voor huishoudens zijn weliswaar gestegen en horen bij de hoogste van Europa, maar liggen met 2.5% van het huishoudbudget op hetzelfde niveau als in de jaren tachtig. Toch zijn er genoeg uitdagingen. Op dagen dat de zon niet schijnt en de wind niet waait, moet er een backup-systeem zijn. Omgekeerd ontbreekt het aan een goed opslagsysteem voor teveel geproduceerde duurzame elektriciteit. Water omhoog pompen is het gemakkelijkst. Daarmee kan later weer stroom opgewekt worden, maar dit is weinig efficiënt. Daarnaast willen mensen niet een stuwmeer in hun achtertuin. Dat geldt overigens ook de nieuwe stroomleidingen die windenergie (vanuit het noorden) en zonne-energie (vanuit het zuiden) door Duitsland moeten vervoeren. En voor nieuw te bouwen windturbines. Over het algemeen zijn Duitsers voorstanders (pdf) van de Energiewende – maar not in my backyard. Politici vrezen dat de steun voor de Energiewende af zal brokkelen wanneer stroomprijzen zullen stijgen.
De grootste bedreiging voor een succesvolle Energiewende is echter de lage kolenprijs. De VS exporteert massaal kolen sinds zij schaliegas wint. In Nederland was daardoor het gebruik van kolen om elektriciteit op te wekken in 2012 maar liefst 16% hoger dan in 2011. Er werd zelfs een gloednieuwe gascentrale ontmanteld omdat die niet meer rendabel is. In Duitsland groeide het aandeel door kolen opgewekte elektriciteit in 2012 tot bijna 45%. De Duitse CO2 uitstoot lijkt voor het eerst sinds 1990 weer te groeien.
Kolen zijn economisch aantrekkelijk
De oplossing is simpel: de kosten van CO2 uitstoot en luchtvervuiling moet meegenomen worden in de prijs, in plaats van deze af te wentelen op toekomstige generaties. De EU heeft daar een systeem voor ontwikkeld: het Emissions Trading System (ETS). Dit geeft CO2 een verhandelbare marktwaarde, waardoor vervuiling duurder wordt en investeren in verduurzaming zich eerder loont. Probleem is: er zijn zoveel CO2-certificaten dat de prijs veel te laag is en kolen dus economisch aantrekkelijk zijn.
Dat kan alleen de EU oplossen, door certificaten (tijdelijk) van de markt te halen. Maar in april besloot het Europees parlement dit voorlopig niet te doen. Duitsland zit in een spagaat, want enerzijds hebben ze de inkomsten van het handelssysteem nodig om de Energiewende te financieren, anderzijds zijn ze bang dat de stroomprijs zal stijgen wanneer certificaten duurder worden.
De andere mogelijkheid is een kolenbelasting, die Nederland sinds het Lente-akkoord heeft. Gezien het uit de pan rijzende gebruik van kolen, is die blijkbaar niet hoog genoeg.
Vervelend voor Nederland
Elektriciteit zal iets duurder worden wanneer CO2-uitstoot een betere prijs krijgt. Die prijsverhoging zal waarschijnlijk tijdelijk zijn. De kosten van wind- en zonne-energie zijn de afgelopen jaren zo drastisch gedaald dat ze mogelijk al in 2015 competitief kunnen zijn met gas- en kolencentrales. Op een gegeven moment zullen gebruikers van duurzaam opgewekte elektriciteit goedkoper uit zijn dan mensen die steeds duurder wordende fossiele brandstoffen gebruiken. Vervelend voor Nederland, want daar wordt slechts 10% van de elektriciteit duurzaam opgewekt.
Met de Energiewende neemt Duitsland haar verantwoordelijkheid denkt zij aan de toekomst. Tot nog toe gaat het goed: economische horroscenario’s zijn niet uitgekomen en de stroomuitval in Duitsland hoort bij de laagste van Europa. Maar Duitsland moet wel af van die kolen, en daar heeft het de EU waarschijnlijk bij nodig.
Reacties (32)
Prima, iemand moet het voortouw nemen en duitsland barst van het geld. Zodra alle kinderziekten er uit zijn, de 10e generatie is ontwikkeld en alternatieve energie rendabel wordt kan Nederland ook mee instappen.
Alternatieve energie concurrerend maken door het creeren van een kunstmatige pijsbubble (kolenheffing of een Co2 taks) zie ik niks in. Die opwarming gaat er toch wel komen, daar doe je niks meer aan.
Die prijsbubble is vooral een mooie gelegenheid voor om zakken te gaan vullen en ik heb zo’n bruin vermoeden dat de winsten niet bij de burger terecht zullen komen. De burger mag vooral veel gaan betalen (niet alleen voor stroom maar voor alle diensten en goederen en krijgt in ruil daarvoor wat gebakken milieu-lucht. Nee dank u.
Het probleem begint pas als duidelijk wordt dat de belasting op vervuilende energie wordt gebruikt om schone energie betaalbaar te houden. Nu kunnen gezinnen met een laag inkomen de energierekening al nauwelijks betalen, als straks er minder vuile energie is om te belasten zal de energieprijs stijgen.
Ik ben benieuwd of de steun voor schone energie dan nog blijft.
@Toko senang: “… kunnen gezinnen met een laag inkomen de energierekening al nauwelijks betalen …. .. Ik ben benieuwd of de steun voor schone energie dan nog blijft..”
Klopt, mijn ouders hebben sinds een jaar zonne-energie en ze betalen nu een stuk minder voor de stroom. Wat je merkt is het volgende:
– ze hebben subsidie gekregen op de panelen.
– Ze betalen bijna geen energytax meer.
Zonne-energie heeft een relatief hoge kostprijs, maar als het gefinancierd wordt door de belastingbetaler merken m’n ouders dat niet.
@sibock: “(kolenheffing of een Co2 taks) zie ik niks in. “
Ik heb daar niet zo’n problemen mee. Dat de uitstoter (vervuiler) meer moet betalen zie ik wel als rechtvaardig. In feite is dat nu al zo als je kijkt hoe hoog de energietaks al is.
@3: AJ over de zeik omdat zijn ouders slimmer zijn dan hij.
Kolenbelasting, dingesbelasting, zusenzobelasting, laten we wel wezen, deze (en vorige) regering(en) interesseert het geen reet wat de redenen zijn om belasting te innen. Geen enkel initiatief van onze dumboregeringen heeft de afgelopen 20 jaar ergens toe geleid. Op papier lijkt het wel eens te kloppen maar dat geeft mooi aan dat er een generatie gevaarlijke gekken aan de macht was/is.
Windmolens zijn niet effectief, de windmolenmaffia gaat er zeer veel geld mee verdienen en over 20 jaar gaan we concluderen dat het niets heeft opgeleverd. Slaap kindje slaap dus en zo hobbelen we gezellig door on the road to nowhere.
Een consumentenstaking zou wel heel mooi kunnen zijn. Dan maar kou lijden en wat minder douchen, internetten, bellen en wat stoerder het leven tegemoet treden want wij kunnen alles bepalen namelijk, zelfs een stoomtrein en ook dan weten we niets ondanks het gevoel dat we het leven kunnen bevatten.
@FiFa: Het op dezelfde voet doorgaan met opstoken van fossiel is op een gegeven moment geen optie meer. Elke omwenteling van de molen scheelt en is een rondje de goede kant op.
Molens hebben kolencentrales nodig om bij weinig wind alsnog het volk te kunnen bedienen. Windmolens zijn een corrupt dingetje. Kijk eens op http://www.nkpw.nl
@FiFa: Of een gascentrale, die uit kan (geen CO2!!!) als er wel gewoon wind is.
Of we importeren waterkrachtstroom uit Noorwegen bij windstil weer. En als er windenergie teveel is, pompen ze daar in Noorwegen de waterbekkens weer vol met onze windenergie.
@4: het ligt volgens mij wat ingewikkelder. Duurzame energie is – als de installaties er eenmaal staan – goedkoper dan conventionele. De aanvangsinvesteringen in Duitsland zijn de afgelopen jaren door de overheid gesubsidieerd met een gegarandeerd rendement voor 20 jaar.
Door die subsidies zijn de stroomprijzen de afgelopen jaren gedaald. Goed voor de consument zou je zeggen, maar de consument heeft ( via de veel hogere energiebelastingen) de duurzame installaties dan ook zelf betaald..
De energiemarkt zit zo in elkaar dat de goedkoopste ( duurzame) stroom het eerst gebruikt wordt en daarna pas de duurdere conventionele. Dat zorgt ervoor dat de conventionele installaties steeds minder stroom gaan verkopen. Niks aan de hand dus, zou je zeggen, die Wende gaat vanzelf…
Het probleem is echter dat er grote aanvangsinvesteringen moeten worden gedaan en de stroomprijzen (door de subsidie) zijn gedaald. De uitdaging is dus nu om bij de bouw van (nog meer) duurzame installaties investeerders (opnieuw) rendement te kunnen bieden zonder dat de stroomprijs ver gaat stijgen.
Het idee van de Duitsers is nu om de energiemarkt om te vormen, waardoor de energieprijzen niet verder dalen. Dit willen ze mogelijk doen door bijvoorbeeld de uitgifte van tenders, of producenten te dwingen een bepaald percentage duurzame stroom te gaan produceren. Dat zou de stroomprijs op peil moeten houden en een zeker rendement moeten bieden.
Daarbij is de Wende in Duitsland zo groot geworden doordat het midden en kleinbedrijf massaal heeft geparticipeerd en allemaal een graantje mee konden pikken. Je moet dus ook om het draagvlak bij de bevolking denken.
De oplossing is dus niet – zoals de auteur van het stukkie hierboven suggereert – om de belasting op kolen en CO2 maar omhoog te gooien, want dan creëer je een flinke prijsstijging (een prijsbubble) waardoor de kosten voor de burger door het dak gaan.
Zo’n prijsbubble is dus leuk voor de investeerders die een hoger rendement willen halen, maar niet voor de burger..
maar goed, lees zelf maar na. Ik heb zelf even diagonaal gelezen.. http://tinyurl.com/bznwez7
@sikbock: “Zo’n prijsbubble is dus leuk voor de investeerders die een hoger rendement willen halen, maar niet voor de burger.”
De investeerder wil altijd een hoog rendement. En als er geen rendement is dan komen de investeerders ook niet. Wil men ook niet.
En zo’n energietaks hoeft niet een grote bubbel te geven. Het gaat erom dat diegene die de CO2 de lucht in brengt, dat die voelt in de portemonnee dat vervuilen niet gratis is.
@11: lees de link, dan praten we verder
@sikbock: Nee, ik ga rusten.
Trouwens, maak gewoon je punt of argument in een paar zinnen. Verwijs aub niet naar een lang document, waarna ik nog niet weet wat je punt is. (daar zijn wel honderd punten uit te halen).
@13: ik zal het de volgende keer simpel houden ;-)
Fossiele brandstoffen veroorzaken klimaatverandering en raken op een goed moment op.
Beide uitspraken zijn aan gerede twijfel onderhevig.
@15: Fossiele brandstoffen raken nooit op, het duurt alleen zo lang totdat ze weer een beetje op peil zijn.
Wel het doel “het energieverbruik met 20% dalen”, daarna alleen groei, meer duurzame energie meer kolen.
Uit de statistiek blijkt dat bruinkool – geeft meer CO2 per energieeenheid dan kolen – sneller steeg dan kolen. Windenergie is in 2012 lager dan in 2011, dus zo snel gaat het niet!
Veruit de grootste vorm van elektriciteitsopslag is waterkracht, waarover: “Water omhoog pompen is het gemakkelijkst. Daarmee kan weer stroom opgewekt worden, maar dit is weinig efficiënt” Hoezo weinig, noem een vergelijkbare opslag met 80% rendement. Probleem zijn de geringe mogelijkheden voor nog meer opslag.
Het overschot aan duurzame stroom wordt ook benut voor de aanmaak van waterstof voor bijmenging in het bestaande gasnet.
Inderdaad hebben we kolenbelasting, met het SER overleg dreigt die te verdwijnen. Een merkbare CO2 prijs, zoals sommige landen die kennen is effektief dan blijven wachten op een EU regeling.
@ “Op een gegeven moment zal duurzaam opgewekte elektriciteit goedkoper zijn dan duurder wordende fossiele brandstoffen”
Is het klimaat geen probleem, wacht dan op de marktwerking.
Mag het minder eenzijdig?
@16:
Er zijn gigantische kolenvoorraden, en verder is er de theorie dat olie en gas niet van fossiele oorsprong zijn, maar dateren uit de tijd dat de aarde werd gevormd.
Als dat zo is welt olie en gas naar boven, en is dus praktisch gezien onuitputtelijk.
@sikbock:
Wat? Een kunstmatige prijsbubble door kosten voor latere generaties mee te nemen, zodat je een eerlijker beeld krijgt van wat een energiebron echt kost?
Het is eerder andersom. De prijs van kolen et al. wordt kunstmatig laag gehouden door die kosten niet mee te nemen.
@8: Een wel erg maffa eenzijdige site, die beweert dat windmolens voor meer CO2 uitstoot zorgen.
@19: klinkt leuk, maar die “kosten voor latere generaties” zijn fictief. Zodra je werkelijk kolenbelasting en/of CO2 belasting gaat heffen, stijgen de kosten voor de reële economie aanzienlijk. Energie is namelijk een basisbehoefte voor de economie.
Niet goed voor onze concurrentiepositie. Die extra kosten worden bovendien gewoon doorberekend aan de consument dus worden de lasten voor de burger weer veel hoger. En dan zal ik nog maar niet eens beginnen over inflatie.
Die extra belastingen leiden dus tot een prijsbubble en zijn (denk ik) economisch gezien erg onverstandig. Maar goed, misschien kan een econoom daar zijn licht eens over laten schijnen?
@21: De kosten voor latere generaties zijn niet fictief, ze zijn alleen moeilijk te kwantificeren. Dat niet proberen is jezelf nog meer voor de gek houden dan ze wel kwantificeren.
En dat het niet goed is voor onze concurrentiepositie, dat zal best, maar daar had ik het niet over.
Zulke regelingen moeten m.i. ook altijd met zoveel mogelijk landen tegelijk worden gedaan.
@22: misschien moeten er naast de fair trade koffie, bananen en chocola ook fair trade kolen komen. “Denk aan uw kinderen en koop onze eerlijke kolen”. Wie weet is er wel vraag naar ;-)
@20:
Als dat zo is dan zijn die windmolens dus onzin. En als dat niet zo is kom dan met argumenten in plaats van maar wat te roeptoeteren.
@24: Die windmolenhaters site valt over het wisselend aanbod van windstroom, dat ze nutteloos vinden. Over eenzelfde wisselend aanbod van zonnestroom hoor je ze zelden.
Een vast stroomaanbod van kolen- en kerncentrales voor de sterk wisselende stroomvraag is blijkbaar geen probleem.
In beide gevallen moet je bijregelen om de vraag te volgen.
@roland: Oneens. Het is bij kolencentrales wel mogelijk om een modulerende centrale te bouwen. het wordt ook steeds interessanter. Bij wind/zon kan dat niet.
http://rnp.org/sites/default/files/pdfs/RNP%20Coal%20Report%2010Aug16.pdf
Ik ben het met de windmolenhaters eens dat het de windmolenhuggers het probleem van de “intermittent” bronnen voortdurend onderschatten. Er zijn wel mogelijkheden voor opslag, maar de engineering-uitdagingen zijn enorm en die zijn nog lang niet opgelost. Zodra je boven de 20% zon/wind komt dan loop je bij de huidige energievraag uit de markt tegen een muur aan, omdat er nog geen bewezen oplossing is voor de opslag.
Als één man een interessante mening heeft over energie dan is het Bill Gates. Die gast heeft echt visie.
“Bill Gates Talks About the Future of Energy”
http://www.youtube.com/watch?v=IsRlN1oDm60#t=260s
@25:
Hoe circuleert het water van mijn cv op windstille koude winternachten ?
@objectief: Via hydro-energie uit Noorwegen (de kabel ligt er al).
http://nl.wikipedia.org/wiki/NorNed-kabel
@28:
Hoe is het dan mogelijk dat, toen een schip door de Ems voer, bijna heel Europa zonder stroom kwam te zitten ?
@25
Het is niet zo gek dat je een antiwindmolenclub niet hoort over zonnestroom en dat jij dat koppelt zonder weer eens inhoudelijke argumenten te geven spreekt weer boekdelen.
Windmolens genereren alleen maar subsidie en nauwelijks stroom, veel vervuiling en ook nog eens landschapsvernietiging.
@FiFa: 72MW noem ik niet “nauwelijks stroom”. En Google is gewoon een commercieel bedrijf dat winst maakt. En er is bij mijn weten ook niet sprake van subsidie.
http://tweakers.net/nieuws/89487/google-neemt-volledige-output-zweeds-windmolenpark-af-voor-fins-datacentrum.html
@26: De huidig beschikbare grootschalige opslag is waterkracht met een goed rendement, helaas zijn de uitbreidingsmogelijkheden beperkt.
Teveel zon-windstroom kan worden omgezet in waterstof en bijgemengd in het bestaande aardgasnet, technisch geen probleem.
Bij een nog groter stroomoverschoot kan waterstof met CO2 in aardgas worden omgezet en gebufferd in het gasnet. Opslag is geen probleem.
De oplossing is aanwezig, aardgasopslag is bekend, zoals met de “aardgasrotonde”.