Een liberaal met ballen durft géén keuzes te maken

Foto: Paul (cc)

COLUMN - Als de politiek effectief klimaatbeleid wil voeren, bemoeit ze zich niet inhoudelijk met klimaatoplossingen.

Ik moet zeggen: Rutte heeft ergens wel lef. Met het klimaatakkoord probeerde zijn kabinet de klimaatcrisis te misbruiken om nog meer subsidie naar het grote bedrijfsleven te krijgen, ten koste van de onderkant van de samenleving. Nu dit wat al te hard uitkomt, probeert hij met een toevoeging van een klein beetje CO2 belasting hetzelfde zwendelplan alsnog aangenomen te krijgen. Ondertussen getuigt het vooral van lafheid. Dat kan en moet veel beter.

Sceptici, cynici en fanaten

De kampen in het klimaatdebat: Ten eerste de klimaatsceptici, die naar mijn mening de naam scepticus niet waard zijn. Ten tweede de klimaatcynici, voor wie ik feitelijk nog een hoop sympathie en begrip kan opbrengen. Ook de klimaatcynici zien de derde groep, de zogenaamde klimaatfanaten, als hun grootste tegenstanders.

Klimaatfanaten worden in het debat bekroond met een hele hoop creatieve scheldwoorden: klimaatdrammers, klimaatextremisten, klimaatsalafisten, of nog erger, GroenLinksers.

Deze mensen zitten volgens de klimaatontkenners allemaal braaf in de banken van dezelfde klimaatkerk, en zingen in koor hetzelfde klimaatlied. Van dit beeld klopt echter maar weinig. Wie in deze kerk gaat rondneuzen zal zien dat de meeste klimaatkerkgangers recht tegenover elkaar staan, en elkaar om het minste of geringste in de haren vliegen … en dat al decennialang.

Herrie in de klimaatkerk

Waar zijn de klimaatfanaten het over eens? Ze vinden allemaal dat we moeten minderen met fossiele brandstoffen. Maar daar is het eigenlijk ook allemaal wel mee gezegd. Over het ‘hoe’ kunnen de klimaatfanaten elkaar doorgaans wel de hersens inslaan.

Waar de één graag windmolens op het land bouwt, wil de ander ze vooral op zee hebben. Een volgende gelooft helemáál niet in windmolens, maar in zonne-energie. Allemaal hebben ze een hekel aan de mensen die vinden dat biomassa ook een serieuze optie mag zijn, om over de mensen die datzelfde menen van kernenergie nog maar te zwijgen. En dan zijn er zelfs nog klimaatfanatici die vinden dat we beter eerst op gas kunnen overstappen om onafhankelijk te worden van olie en kolen, als tussenstap.

Bleef het maar bij die meningsverschillen! Er zijn mensen die elkaar in de haren vliegen over auto’s op een elektriciteit of op waterstof, en beide staan lijnrecht tegenover de mensen die vinden dat we beter helemaal kunnen stoppen met autorijden … die weer uiteenvallen in de telewerkfanaten en de OV-fanaten.

Volgens sommigen is de warmtepomp ideaal. Volgens anderen is dat een hopeloze route, en kunnen we beter allemaal overstappen op stadsverwarming of de plaatselijke zonnepanelen, of zelfs een eigen windturbine.

Argumenten over en weer

De ene oplossing wordt afgekraakt ten gunste van de ander, en laten we eerlijk zijn: geen enkele blijft overeind staan als dé oplossing van al onze problemen. Wind te land zal nooit genoeg zijn, want mensen willen die windmolens niet in hun achtertuin. Wind ter zee is weer veel duurder, en de bouw daarvan gaat veel te traag. Bovendien werken beide turbines niet als het niet waait, of juist te hard.

Maar zonne-energie werkt dan weer niet goed op momenten dat de zon niet schijnt. Predikers voor kernenergie en biomassa onderstrepen op hun beurt dat zon en wind samen niet genoeg zijn, althans niet op korte of middellange termijn.

Tegen kernenergie wordt vervolgens ingebracht dat het afvalprobleem daarvan veel te groot is. Dat het door de noodzaak van veiligheidsmaatregelen ook veel te duur wordt. En dat het bovendien veel te lang duurt om die reactoren te bouwen. Biomassa ondertussen mag dan wel CO2 neutraal zijn, ondertussen ben je er wel een hoop landbouwgrond of zelfs kostbare bossen aan kwijt.

Er is geen ideale oplossing

De argumenten over en weer van de waterstofauto’s tegen de elektrische auto’s, ik zal u ze verder besparen, maar u begrijpt het: beide zijn verre van ideaal. De warmtepomp? Of toch panelen op je dak of stadsverwarming? Alles heeft nadelen.

Het probleem van deze discussies is dat ze spekkie voor het bekkie zijn voor mensen die liever niet willen dat er enig beleid voor klimaat gemaakt wordt. Zelfs de klimaatexperts komen er niet uit: een beter argument om vooral niet naar de klimaatkerk te luisteren is er niet. Ze bewijzen van elkaar dat ze zwendelaars zijn!

Een bekend argument van de klimaatcynicus is dan ook te vragen om dé oplossing voor het probleem. Nee, die is er niet, want uiteindelijk zijn al die argumenten die ik net noemde nog wáár ook. Dus dan is het gesprek gauw over, toch?

Gaan voor de mix

Gelukkig voor de klimaatfanaten is dat echter niet het geval. De stelling dat er één totaaloplossing moet zijn, één heilige graal die de mensheid zal redden, is namelijk een drogreden. De werkelijke oplossing zit niet in één toepassing, maar in de mix van allemaal.

Het is tijd om nu vaart te maken met windenergie én zonne-energie, zodat in een verre toekomst wél  genoeg is daarvan. Dat duurt echter nog wel even, en in de tussentijd is het mijns inziens prima om te stellen dat het beter is om gas te verstoken dan olie, en is het beter om biomassa te verstoken dan gas.

Kerncentrales bijbouwen gaat misschien nergens over, omdat wind- en zonnecentrales bouwen sneller, flexibeler, goedkoper en meer rendabel kan, en alle investeerders weten dat. Maar als we zouden moeten kiezen tussen het sluiten van een bruinkoolcentrale of een kerncentrale, dan zou de keuze voor de hand mogen liggen.

En vooral: bezuinigen op gebruik

Het belangrijkste is ondertussen nog altijd buiten schot gebleven. Minstens zo belangrijk als waar we de energie vandaan halen, is het vraagstuk hoeveel we ervan willen gebruiken. De isolatietechnieken van nu zijn gelukkig veel beter dan die van vijftig jaar geleden, maar ze worden niet overal toegepast. Onze hele samenleving is sowieso nog veel te kwistig met het verbruik van energie.

Dit komt vooral omdat energie in vergelijking met andere productiefactoren nog steeds gruwelijk goedkoop is. Een beetje ondernemer die wil bezuinigen op de kosten kijkt eerst of hij ergens nog mensen kan ontslaan, en niet naar hoe hij kan bezuinigen op zijn energieverbruik. Bij dat eerste valt immers veel meer te winnen. Kan dat niet andersom?

Laat de politiek vooral géén keuzes maken

Er is dus een hele waaier van mogelijke oplossingen, maar welke daarvan moet nu het meest gestimuleerd worden, en welke het minst? En in welke volgorde? Misschien verbaast het u, maar ik zou zeggen: laat de politiek hier vooral zo weinig mogelijk keuzes maken. Laat die vooral over aan de markt, maar zorg er dan wél voor dat die markt fundamenteel anders wordt vormgegeven, en durf daar radicaal in te zijn.

Pak het zo simpel mogelijk aan. Ga niet nadenken over duizenden subsidies voor de oplossingen die hierboven besproken werden. En hoe haalt Rutte het in zijn hoofd om te bedenken dat ieder bedrijf een eigen plannetje op mag stellen, dat dan door ambtenaren gecontroleerd moet worden? Houd het simpel, en voer maar één maatregel in: een zware belasting op het probleem zelf – CO2 uitstoot.

Pleit in de EU voor een écht forse en oplopende CO2 taks, en neem daar zelf het voortouw in. Afhankelijk van de uitstoot wordt grijze stroom ieder jaar weer een fors percentage duurder. Ontzie vooral de luchtvaart en de scheepvaart niet: laat iedereen die met een goedkoop gevulde tank het CO2-belastingterritorium invaart of vliegt een vette extra taks betalen. Zolang de EU nog niet mee is, gebeurt dat met controle aan de grens.

Ga ondertussen van alle subsidies en vrijstellingen af, ook van de reeds bestaande. Als investeren in vergroening geld oplevert, dan komt het geld daarvoor vanzelf wel. Subsidie of vrijstelling voor fossiele brandstoffen behoort uiteraard helemaal tot het verleden. De opbrengsten van de extra belasting gaan dan direct naar een forse lastenverlichting voor burgers, waarmee de energierekening gecompenseerd wordt, om zo het draagvlak te verzekeren. Zij kunnen alleen maar winnen, door minder of groene energie te verbruiken, want dat wordt vanzelf goedkoper.

De onzichtbare hand

Ondertussen is het minstens zo belangrijk om lokale overheden te verbieden om vergroening te blijven blokkeren. Denk aan het belachelijke windmolenverbod van de provincie Noord Holland van de afgelopen acht jaar, ingesteld met als enig argument dat windmolens niet mooi zouden staan in het pittoreske landschap van snelwegen, elektriciteitsmasten en opstijgende vliegtuigen.

De bottom line is: hef belasting over het probleem, en ga als overheid verder niet in de weg staan. Of om het liberaal uit te drukken: de betuttelende politiek van tienduizenden microsubsidies en bemoeizuchtige regels en verboden moet over zijn.

We hebben niets aan het aangekondigde mini-CO2 taksje van Rutte, dat als douceurtje geldt bij dat draak van een akkoord dat er nu ligt, dat sowieso weer opgesteld lijkt om zoveel mogelijk geld uit de zakken van de onderkant van de samenleving te kloppen, en niets meer dan een ondoorzichtige bureaucratische soep zal opleveren. Rutte dient dat contract dat hij met de subsidieslurpers heeft opgesteld te verscheuren, en niets anders te doen dan te zorgen voor goede en eerlijke voorwaarden voor de markt.

Klimaatcynici en klimaatfanaten zullen elkaar daar wel in kunnen vinden. De industrie heeft niets te willen. De onzichtbare hand mag het werk voor hen doen. Dat ik nota bene degene moet zijn die een neoliberaal dat moet gaan vertellen …

Reacties (31)

#1 Jos van Dijk

zorg er dan wél voor dat die markt fundamenteel anders wordt vormgegeven, en durf daar radicaal in te zijn.

Ben benieuwd wat je je daarbij voorstelt. Een revolutie in het huidige economische systeem?

De markteconomie is eerder het probleem dan de oplossing voor de klimaatcrisis Als de ‘onzichtbare hand’ het klimaatprobleem kan oplossen, dan zou dat toch al lang gebeurd moeten zijn? Oplossingen met draagvlak in de bevolking vragen om een eerlijke verdeling van de lasten. En die komt er helaas niet vanzelf. Integendeel, zo leert de geschiedenis. Daarom hebben we een stevig sociaal beleid nodig van de overheid, en dat komt niet van de (neo)liberalen.

  • Volgende discussie
#2 analist

De markteconomie is eerder het probleem dan de oplossing voor de klimaatcrisis

De communistische landen waren (Sovjet-Unie) en zijn (China) verantwoordelijk voor een groot deel van de huidige gecumuleerde uitstoot.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Henk van S tot S

@2:
Er zijn echt andere alternatieven dan (de door Rusland en China verkrachtte vorm) communisme.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Analist

@3: noord korea, venezuela of Cuba? Altijd “grappig” om een communist te horen over milieuvervuiling te horen. Communisme/socialisme zijn evengoed op economische groei gebaseerd systemen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Analist

Pas geleden nota bene op Sargasso nog een stukje over zure regen. Dat is een milieuprobleem dat is opgelost in de kapitalistische landen maar geen aandacht kreeg onder het communisme. Waarom zou een veel complexer probleem als klimaat wel beter met centrale planning en staatsbureaucratie opgelost worden?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Analist

Ten slotte: ook onder het democratisch socialisme van bvb Den Uyl in de jaren 70 was er niet bijzonder veel aandacht voor milieu. Grootste deel van regelgeving omtrent lucht en watervervuiling is afkomstig uit de “rechtse” jaren ’80.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Henk van S tot S

@4:
Wel eens gehoord van coöperatieve bedrijfsvoering?
Of de wat minder kapitalistische [https://www.hr-kiosk.nl/hoofdstuk/belonen/werknemersparticipaties]werknemersparticipatie?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Henk van S tot S

Oeps de “edit” ligt er uit.

Aanvulling/correctie:

werknemersparticipatie?]werknemersparticipatie?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 Co Stuifbergen

Ik ben het met dit artikel eens: als energie op de goede manier belast wordt, kiezen burgers en bedrijven vanzelf de meest besparende oplossing.

De subsidie op electrische auto’s is een goed voorbeeld van weggegooid geld: De subsidie is gebaseerd op de prijs van de auto, dus alle accessoires worden ook gesubsidiëerd.
En een hybride auto is zwaarder dan een puur benzine-auto, dus het energieverbruik is hoger.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 Analist

@9: uitstoot is wel minder, daar gaat het toch om?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 Klokwerk

@1/Jos: Waar het mij om gaat is dat die markt moet worden vormgegeven. Die CO2-taks is natuurlijk de correctie op het neoliberalisme. Zonder dat, gebeurt er inderdaad niet veel (goeds)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 Jos van Dijk

@11: Wie zou die markt dan vorm moeten geven en aan welke vorm denk je dan? Kom je dan toch niet uit op het aan banden leggen van de vrije markt? Ben ik niet tegen, maar jouw verhaal suggereert dat je de rol van de staat zo klein mogelijk wil houden. Lijkt mij een illusie als je de klimaatdoelen wil bereiken.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 analist

@12: lezen is ook een kunst
Pak het zo simpel mogelijk aan. Ga niet nadenken over duizenden subsidies voor de oplossingen die hierboven besproken werden. En hoe haalt Rutte het in zijn hoofd om te bedenken dat ieder bedrijf een eigen plannetje op mag stellen, dat dan door ambtenaren gecontroleerd moet worden? Houd het simpel, en voer maar één maatregel in: een zware belasting op het probleem zelf – CO2 uitstoot.

Misschien kan Klokwerk korter schrijven zodat jij sneller tot de conclusie komt, maar hij wordt wel degelijk concreet. Jouw probleem is, is dat er niks staat over “maatschappij herinrichting” oid je er geen interesse voor kan opbrengen en het dus inhoudsloos vindt. Dat is echt jouw probleem. Grow up, 1989 is al weer dertig jaar geleden. Er komt geen hernieuwde aandacht voor Marx, Lenin en Mao.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 Klokwerk

@11: Een CO2 taks waarmee grijze energie qua gebruik uiteindelijk zeg vijf keer zo duur is als groene energie is een zéér ingrijpende vormgeving. Het is een veel ingrijpender maatregel in de markt dan het hele subsidiecircus van nu.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 roland

@: “door groene energie te verbruiken, want dat wordt vanzelf goedkoper”
– Ook zonder Tesla subsidie is de e-auto aanschaf duurder, doch het gebruik per km goedkoper. Dat lokt meer km’s uit. Voor de vaak geprezen HSL geldt hetzelfde, ook daar meer energiegebruik.
Besparing bij gebouw verwarming, tegen soms forse kosten, gaat naar meer energie gebruik bij mobiliteit met bijbehorende luchtvervuiling en lawaai.
– Niet echt een lonkend vooruitzicht

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16 Klokwerk

Er staat nergens dat ik groene energie gratis wil weggeven: energie verbruiken zal altijd meer blijven kosten dan geen energie gebruiken. Sowieso zal energie niet gratis zijn, en daarbij zou een fijnstoftaks in dezelfde lijn niet onredelijk zijn denk ik.

De meeste vervuiling van een Tesla zit hem echter ook in de aanschaf: het maken van het ding en de batterij. Dan is het niet raar dat dit ook het meeste kost. Als de aanschaf van het ding zoveel meer kost, dan gaat auto’s delen veel populairder worden: zeker in combinatie met de zelfsturende auto kon een auto in privébezit wel eens snel uit de mode raken. Dat gaat me een hoop stilstaand blik schelen, en ik vind dat vooruitzicht eerlijk gezegd zeker lokkend.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#17 Hermie

Klimaatrealisme zou een oplossing kunnen zijn waarbij gekeken wordt of die doelstellingen voor 2030 niet een klein beetje onhaalbaar zijn….. Alles staat met bewustzijn en draagvlak. En als dat niet voldoende is dan kan je maar beter rustig aan doen. Als die 49% een klein beetje moeilijk is dan maken we er toch gewoon 39% van? En als we dan 41% halen kunnen we trots zijn.

En hoe is het ondertussen met de klimaatextremisten. het is niet ondenkbaar dat het de grootste partij in de eerste kamer wordt.
https://frontbencher.nl/peilingen/

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#18 Jos van Dijk

@17: Wat zegt deze peiling? In elk geval dat PVV en FvD ook met z’n tweeën nog in de minderheid zijn.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#19 gronk

@18: sterker nog, je komt er alleen met een kabinet bestaande uit VVD, PVV, FvD, SGP, 50-plus en CDA. Waarbij PVV, FvD en 50-plus nou niet bepaald ‘stabiele factoren’ zijn.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#20 ASD

@1: Als we van alles (dus ook gelijke verdeling, milieubelasting…) de waarde zouden kunnen vaststellen en ook verrekenen zou een markteconomie best een aardig middel zijn, het lijkt alleen nogal lastig te zijn dat te doen, zeker als de huidige machtsverdeling al scheef is.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#21 analist

@15: Ook zonder Tesla subsidie is de e-auto aanschaf duurder, doch het gebruik per km goedkoper. Dat lokt meer km’s uit.

Jammer dat hier toch weer het verminderen van uitstoot (bewust?) verward wordt met het verminderen van de welvaart. Een elektrische autokilometer stoot een factor drie minder uit: het lijkt mij erg sterk dat een automobilist dan drie keer zoveel kilometers gaat maken (stel dat dat uberhaupt fysiek mogelijk zou zijn).

Inhoudelijk op het stuk: alleen een CO2 belasting is te kort door de bocht. De CO2 belasting reduceert uiteraard de uitstoot, maar dat doet een algemene belasting ook. Als je minder geld hebt stoot je minder uit. De truc is wat mij betreft minder uitstoten bij zo laag mogelijke (maatschappelijke) kosten. In de meeste gevallen is een CO2 belasting daarvoor voldoende. Zeker als burgers door de belasting hun gedrag veranderen: met de trein ipv met de auto/vliegtuig, elektrisch rijden ipv op benzine of diesel, isoleren, vervangen cv ketel, gas ipv kolen, zon/wind ipv gas, etc.

Maar in een aantal gevallen is substitutie niet mogelijk: in de gebouwde omgeving kunnen huurders nauwelijks hun uitstoot terugbrengen. Een CO2 belasting voor hen betekent alleen dat ze minder geld overhouden voor andere consumptie. Daarnaast kan een hogere belasting op autobrandstof betekenen dat sommigen verstokt blijven van mobiliteit. Denk aan openbaar vervoer in dunbevolkte regio’s. Het gevolg van een hogere belasting op diesel betekent misschien ipv een elektrische bus *geen* bus. Onwenselijk wat mij betreft dus extra flankerend beleid blijft nodig.

Tenslotte is een CO2 belasting sec een lastenverhoging voor burgers. Graag een compenserende verlaging van de lasten op arbeid en kapitaal, zonder politieke doeleinden (zoals: herverdeling naar belangengroepen, belonen van specifieke kiezers, etc).

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#22 analist

@20: een niet-markteconomie heeft dan de voorkeur? hoe dan? graag ook praktijkvoorbeelden aanleveren.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#23 lmgikke

@22 lekker aan het trollen? mensen woorden in de mond leggen. Dat is namelijk niet wat 20 zegt.

Pas als je van alles de waarde objectief vast zou kunnen stellen, zou een vrije markteconomie hier een oplossing kunnen bieden.

Het feit dat we niet van alles een objectieve waarde kunnen vaststellen, is meteen de reden dat een vrije markteconomie niet gaat werken. Die werkt namelijk op waarde. En daar zit nu precies het issue. De huidige inrichting van onze samenleving en economie heeft perverse prikkels naar het vergroten van ongelijkheid, korte termijn prevaleert over langere termijn, winst prevaleert over duurzaamheid.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#24 analist

@23: Alsof er in een planeconomie of pre-kapitalistische economie geen besef van “waarde” is (was). Het onderscheidende kenmerk van de markteconomie is niet dat twee appels meer waard zijn dan een. Het onderscheidende kenmerk is dat de waardering plaatsvindt in betrekkelijke vrijheid en niet op de tekentafel van een bureaucraat.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#25 Klokwerk

Als waarde niet goed becijferd kan worden werken zowel een planeconomie als een markteconomie gebrekkig, dat lijkt me nogal logisch. Maar ik vind de tegenstelling onzinnig. Waar ik voor pleit is geen vrije markt en ook geen planeconomie, maar slechts het door een taks meewegen van één factor die nu niet (rechtstreeks) gewogen wordt.

Natuurlijk zijn daar andere eventueel mee te wegen factoren niet mee gedekt, maar daar ging het niet over.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#26 Klokwerk

@21: volgens mij staat in het stuk vrij luid en duidelijk dat de CO2 belasting volledig naar lastenverlaging van de burger op de energierekening moet gaan. Iedere andere vorm van lastenverlichting, ook die op arbeid en kapitaal, is herverdeling.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#27 Klokwerk

Immers mensen die geen inkomen uit arbeid en/of kapitaal hebben betalen dan de rekening betalen dan de rekening – 100% onwenselijk want dat soort fratsen is de CO2 belasting niet voor.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#28 Analist

@26: slecht idee: waarom zou je met verhouding van de ene belasting op CO2 de andere verlagen?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#29 Analist

@28: Uch… waarom zou je met de ene CO2 belasting de andere verlagen?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#30 Klokwerk

Omdat je daarmee de industrie prikkelt om goedkopere groene energie te leveren.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie