Een brood stelen

COLUMN - Woensdag overleed bisschop Tini Muskens. In 1996 sloeg Frits Bolkestein hem met een bijbelcitaat om de oren, maar dat was misplaatst, vindt Les Clochards.

Op 2 oktober 1996 haalde bisschop Tini Muskens van Breda de landelijke pers met zijn uitspraak dat iemand die te arm is om een brood te kopen het recht heeft om het te stelen. Politici van links tot rechts lieten hun afkeuring horen.

Eén van hen was Frits Bolkestein. Hij gaf zijn verontwaardiging nog een extraatje mee door de bisschop met zijn eigen wapen te bestrijden: de bijbel. Wie uit honger stal, moest dat zevenvoudig terug betalen, aldus de Heilige Schrift zélf. De kerkvorst uit Breda kreeg een koekje van eigen deeg.

Het staat er inderdaad, in Spreuken hoofdstuk 6, vers 30 en 31:

ze verachten een dief niet wanneer hij steelt,-
om zijn lege keel te vullen
wanneer hij honger lijdt;
is hij betrapt
dan moet hij zevenvoudig vergoeden,-
al het geld bij hem in huis moet hij afgeven;
(Naardense vertaling)

Ik weet niet of iemand Frits Bolkestein ooit heeft uitgelegd dat hij met deze tekst de bisschop helemaal niet kapittelde over stelen, maar over vreemdgaan. Dat zie je als je de tekst eromheen leest:

Zal iemand vuur in zijn boezem nemen,
dat zijn klederen niet verbrand worden?
Zal iemand op kolen gaan,
dat zijn voeten niet branden?
Alzo die tot zijns naasten huisvrouw ingaat;
al wie haar aanroert, zal niet onschuldig gehouden worden.
Men doet een dief geen verachting aan,
als hij steelt om zijn ziel te vullen, dewijl hij honger heeft;
En gevonden zijnde, vergeldt hij het zevenvoudig;
hij geeft al het goed van zijn huis.
Maar die met een vrouw overspel doet, is verstandeloos;
hij verderft zijn ziel, die dat doet;
Plage en schande zal hij vinden,
en zijn smaad zal niet uitgewist worden.
Want jaloersheid is een grimmigheid des mans;
en in den dag der wraak zal hij niet verschonen.
Hij zal geen verzoening aannemen;
en hij zal niet bewilligen, ofschoon gij het geschenk vergroot.
(vers 27 t/m 35 in de Statenvertaling)

De strekking van deze tekst is duidelijk: wie steelt, zal gebukt gaan onder de strenge boetes, maar verliest zijn eer niet. Wie het met de vrouw van een ander doet, verliest zijn eer en mogelijk zelfs zijn leven. Je kunt dus veel beter een dief zijn dan vreemd gaan. Een liberaal als Bolkestein zal dat onmiddellijk herkennen als een zuiver utilitaristisch argument, gespeend van iedere neiging tot moraliseren.

Toch is dat niet het hele punt van deze tekst. De schijver van het boek Spreuken verwijst impliciet namelijk naar enkele voorschriften uit de wet van Mozes, de thora:

stel, iemand stéélt een os, of een schaap,
en hij heeft hem geslacht of verkocht:
met vijf stuks rundvee
maakt hij het goed voor de os
en met vier stuks wolvee voor het schaap.
Wordt het gestolene levend bij hem teruggevonden, een koe, een ezel, een geit of een schaap, dan moet hij een dubbele vergoeding geven.

Als hij, betrapt, wordt aangetroffen
met het gestolene in zijn hand,
van os tot ezel tot schaap, nog levend,
zal hij het met het dubbele vergoeden.
(Exodus 21:37 en 22:3 in de Naardense vertaling)

Dit is ‘pluk ze’-wetgeving uit de oudheid. Ook destijds vond men al dat misdaad niet mocht lonen. Wie vee stal, moest niet alleen betalen voor de geleden schade. Ook de winst die op ‘slacht en verkoop’ was geboekt, moest worden terugbetaald. Vandaar de vier- tot vijfvoudige vergoeding. Wanneer de rechtmatige eigenaar de levende have wél ongeschonden terug kreeg, gold alleen een dubbele vergoeding: teruggave van het vee zelf, plus een boete die bij de ernst van het misdrijf paste.

De hoogste vergoeding was het vijfvoudige van wat gestolen was, maar zeker niet het zevenvoudige. De hongerige dief die de schrijver van Spreuken voor ogen heeft, wordt dus te streng gestraft, veel strenger dan de eigen wetten voorschrijven.

De door Frits Bolkestein aangehaalde tekst stelt dat stelen en daarvoor onrechtvaardig streng gestraft worden, altijd nog beter is dan vreemdgaan, niet dat wie een brood uit honger steelt, dat zevenvoudig moet terugbetalen. Sterker nog: de tekst gaat er zelfs van uit dat dat niet het geval is.

De politicus dacht de bisschop te kunnen overtroeven. In de ogen van de landelijke pers heeft hij dat ook beslist gedaan. Eén nul voor Bolkestein. Nu is dat voor een politicus ook voldoende: scoren terwijl de camera’s gericht zijn op het tumult, dát telt.

Dat je achteraf op de band kunt zien dat de scorende politicus eigenlijk buitenspel stond en een onkundig voetballer bleek, haalt hoogstens een half kolommetje op pagina drie…

…of een blogpost op Les Clochards.

Reacties (17)

#1 objectief

Dè fout van het christendom is de Thora tot deel van dat christendom te verklaren.
Jezus was een joodse rebel, volgens de verhalen.

  • Volgende discussie
#2 Inca

Muskens heeft als bisschop veel indruk op me gemaakt. Hij begreep, en kon goed onder woorden brengen, dat hij niet een dorre, stricte naleving van de letter van de Bijbelse wet voor stond, maar om iets goeds te doen voor de wereld.

En als Bolkenstein ondertussen het geld dat de financiele sector heeft gestolen, gefraudeerd en weggespeculeerd zevenvoudig terughaalt, zijn de sociale problemen al een goed eind opgelost.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Niet JeZus

Is 17 jaar na dato hier op ingaan niet een klein beetje aan de late kant?…

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 L. Brusselman

Dit is wel weer exemplarisch voor het kritisch vemogen van de landelijke pers.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Kalief

@4 Dat ze een foute vergelijking uit de bijbel niet gaan uitpluizen? Dat zie ik eerder als een compliment aan de pers.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Mangler

Wat leuk, proberen om de bijbel rationeel te verklaren. Ik hoop dat de schrijver van dit stuk de ironie daarvan inziet?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 L. Brusselman

@5: Dat ze al die jaren Bolkenstein op handen hebben gedragen omdat hij zo leuk uit de hoek kwam en slikten ze alles als zoete koek wat hij oreerde.Terwijl nu steeds meer bekend wordt dat het een charlatan is,die samen met zijn neoliberale companen medeveratwoordelijk is voor de shit waar we nu in zitten.Dat hadden ze niet kunnen weten kun je daar tegen inwerpen,dat hadden ze dus wel als ze wat minder gemakzuchtig waren geweest.
En ze zijn woorden ernstiger namen dan die van een integer mens.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Inca

Volgens mij is er destijds ook genoeg ophef geweest – klopt de aanname wel dat er geen tegengas was?
Maar goed, ik las wel de plaatselijke krant dus ik weet niet of dat ook in de landelijke pers is gekomen. (Even goed – weet dat de lokale kranten niet bepaald bekend staan om hun eigen inhoudelijke stukken of vernieuwende visie.)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 Henk van S tot S

Nou krijg ik allergische reacties van alles wat met religie te maken heeft, maar Muskens heeft bij een streepje voor t.o.v. Bolkestein:
Zijn partij steelt bij voorkeur het brood uit de mond van de minst bedeelden ;-)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 Prediker

Dat ze al die jaren Bolkenstein op handen hebben gedragen omdat hij zo leuk uit de hoek kwam en slikten ze alles als zoete koek wat hij oreerde.

@7 – Komt vooral door die hete aardappel in de keel, plus bombastische stijl van argumenteren, plus de schijn van inhoudelijke argumentatie.

Drie voorbeelden:

1. Leg dit artikel van Bolkestein bijvoorbeeld eens naast Wikipedia. Het lijkt er toch sterk op dat hij gewoon heeft zitten knippen en plakken met Wiki-weetjes.

2. Bolkestein moest ooit in debat met Tariq Ramadan. Deed ‘ie niet door een paar boeken van Ramadan te lezen en Ramadans analyse te bekritiseren, maar door de hoogleraar verdacht te maken

Daartoe plukte Bolkestein kwistig uit een boek van een Franse journaliste die allerlei cassettebandjes met lezingen van Ramadan aan moslimjongeren had nagevlooid, en die daaruit had opgemaakt dat Ramadan met twee tongen spreekt: één voor een autochtoon Westers, en één voor een islamitisch publiek.

Maar dan krijg je dus één grote ad hominem.

3. Of zie deze outtakes van een debat tussen Frits Bolkestein met Noam Chomsky. Chomsky’s modus operandi is om een analyse te geven, en die analyse te staven met een arsenaal aan feiten. Bolkesteins modus operandi is om zijn tegenstander van alles voor de voeten te werpen.

Voorbeeld no.4 is dus kennelijk die uit z’n verband gerukte bijbelpassage die hij in stelling bracht om Tiny Muskens weg te zetten.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 objectief

2. Bolkestein moest ooit in debat met Tariq Ramadan. Deed ‘ie niet door een paar boeken van Ramadan te lezen en Ramadans analyse te bekritiseren, maar door de hoogleraar verdacht te maken

Zo was het niet.
Ik hoorde het debat aan, Ramadan verklaarde de uitspraken, waar Bolkestein hem van betichtte, nooit te hebben gedaan, en vroeg Bolkestein waar hij het vandaan had.
Het antwoord was ‘van joodse vrienden’.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 Aesir

Van het oude testament mag je ook je slaaf in elkaar slaan, doen we ook niet meer aan… beetje zinloze discussie dus

iets met ontwikkeling enz.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 Inkwith Barubador

Doet toch sterk denken aan niet-moslims die moslims hekelen met verwijzing naar koranteksten. Je geeft daarmee impliciet aan dat die teksten blijkbaar ook waarde hebben buiten hun religieuze doelgroep. En dat lijkt me nu juist niet wenselijk.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 Kalief

@12 De moderne slaaf krijgt functionerings- en evaluatiegesprekken. Soms is in elkaar slaan humaner.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 kevin

@13

Je geeft daarmee impliciet aan dat die teksten blijkbaar ook waarde hebben buiten hun religieuze doelgroep.

Helemaal niet, het gaat erom de gelovige te verslaan on their home turf en je dan helemaal de man te mogen voelen. Mensen die dit doen, zijn bezig een discussie te ‘winnen’ in plaats van te converseren.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16 Inkwith Barubador

Tsja, dat is toch als een gelovige die een atheist verwijt dat-ie niet atheistisch genoeg is. Potsierlijk.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#17 chp

Typisch protestants van Bolkestein om met selectief gekozen bijbelteksten te gaan zwaaien. Muskens uitspraak is in lijn met de katholieke sociale leer, en wordt ook verwoord door Thomas van Aquino (de belangrijkste katholieke theoloog). In Summa Th. II-II, q. 66, a. 7 beargumenteert Thomas dat iemand die in materiële nood verkeert en bv voedsel ontvreemdt niet schuldig is aan diefstal, omdat in deze situatie het surplus van anderen algemeen eigendom wordt. “It is not theft, properly speaking, to take secretly and use another’s property in a case of extreme need: because that which he takes for the support of his life becomes his own property by reason of that need.” Het is ook toegestaan anderman’s eigendom te nemen om een naaste in nood te helpen. Thomas’ argument is gebaseerd op natuurrecht, en niet op bijbelcitaten. Bolkesteins reactie sloeg nergens op.

http://www.newadvent.org/summa/3066.htm#article7

  • Vorige discussie