Een bal op TV | Griekenland

COLUMN - De Grieken veroorzaken onrust. Ze hielden verkiezingen en radicaal links won. De positie van de winnende partij is niet ingewikkeld: de gewone mensen moeten nu te hard lijden onder het beleid van spaarzaamheid en hervorming dat de EU oplegt in ruil voor steun. En dat is ook zo.

Tegelijkertijd valt ook aan de belastingmoraal en het werktempo wel wat te verbeteren bij de Grieken.

De ECB wil “the big bazooka” van de geldverruiming in stelling brengen, want het gaat niet alleen met de Griekse economie niet naar wens. Toch wel bijzonder dat de president van de Nederlandse Bank, Klaas Knot, ons een blik gunt in de besluitvorming binnen de ECB. Nederland was tegen, net als de Duitse bankpresident Jens Weidmann.

Voor zover ik weet, is het voor het eerst dat de verhoudingen binnen de ECB zo openlijk worden besproken. “Finland was wel voor,” liet Knot zich ontvallen, dus er is geen sprake van een tegenstelling tussen Noord en Zuid.

Ook Jeroen Dijsselbloem had zich al gereserveerd uitgelaten over de effecten van de miljardeninjecties door de snorrende geldpers van Draghi.

De Tweede Kamer heeft ook ergens een klok horen luiden en wil niet dat we betalen voor die lichtzinnige failed states aan de Méditerranée. Maar we gaan toch pas echt betalen, als de Grieken uit de euro moeten, denk ik dan.

Waarom komt Klaas Knot zo uit de ECB klappen in Buitenhof? We gaan toch gewoon in keurige gesprekken met de Grieken praten over de schuldenlast? Sociaal is dat netjes. Maar politiek? Zou de weerzin bij de politieke bewegingen tegen de EU en de euro er niet sterker door groeien?

Angela Merkel heeft met haar speculatie op een Grexit geprobeerd wat veiliger water te scheppen. Toen Buitenhof probeerde Klaas Knot te verleiden daarover iets te zeggen, kroop die haastig achter zijn technocratische façade van eenvoudige bankdirecteur. Dat was aan de politiek en niet aan hem. Maar de euro is wel een muur zonder uitgang er in.

Lang geleden toonde de VPRO een film over Robert Reich, oud-minister onder Clinton. Die liet de wrange vrucht van de toegenomen ongelijkheid zien: de middenklasse verdwijnt en daardoor zakt de consumptie in. De rijken, die steeds meer geld naar zich toe graaien kunnen immers niet nog meer consumeren: als je een Ferrari hebt om over de baan te bollen en een Maserati om boodschappen mee te doen, ben je wel klaar met geld aan auto’s uitgeven. Dus het kapitaal zoekt naar rendabele inzet: daar komen bubbels van en van bubbels komt narigheid.

Intussen gaat de middenklasse bezuinigen, want de inkomens groeien al jaren niet of nauwelijks. Komt dat door dat graaien? “Het moet uit de lengte of uit de breedte komen,” zei mijn moeder dan, maar meer dan drie klassen Mulo had zij niet gehad.

Maar die zuinigheid heeft een prijs: de middenklasse voelt zich gedeklasseerd. De klimmende verwachtingen, meer welvaart, een betere toekomst voor de kinderen, worden gefnuikt. Het gevolg is rancune als politieke inspiratie: de wereld is oneerlijk, de democratie faalt en luisteren doen zakkenvullers alleen als er iets te graaien valt. Dat is de sfeer. Mevrouw Le Pen en Geert Wilders zijn te begrijpen, in hun anti EU-sentiment, helaas.

Maar hoe we hier uit komen, daarvan hebben ze ook geen idee. Decennia is in de EU gebouwd aan sociaal gevoel, in en tussen naties en generaties. Dat gevoel is breekbaar. De angst daarvoor zie ik bij Knot, bij Dijsselbloem, bij Merkel. Angst voor de rancune, die dreigt in verkiezingsresultaten.