COLUMN - Zijn we nog voor gelijkheid? Piketty ziet de ongelijkheid toenemen, vooral door ongelijkheid in de verdeling van vermogen. Maar ook met inkomens lijkt iets aan de hand.
Een tijdje terug had de VPRO een mooie film, over een ex-minister uit de regering Clinton. Die liet een collegezaal zien wat er macro-economisch gaande is. In de jaren zeventig stagneren de lonen, maar de vermogensrendementen stijgen sterker, tot ver in de jaren negentig. Wat kan de gewone jongen doen om rond te komen? Een extra baantje, zijn partner ook de arbeidsmarkt op sturen, schulden maken. Dat gebeurt ook.
Maar voor het kapitaal is het dalen van lonen ook lastig: als de middenklassen niet meer consumeren, hoe moet het kapitaal dan renderen? Daar komen bubbles van, zoals op de huizenmarkt, en uiteindelijk komt een financiële crisis. In 1928 zag de wereld er precies zo uit als in 2007: stagnerende lonen, overvloed aan kapitaal, zoekend naar rendement.
Dan publiceert het Sociaal Cultureel planbureau (SCP) op 12 december een rapport, dat het onze elites zijn waarmee onze verhouding is verstoord. De studie is, zoals vaak, veelomvattend.
Buitenhof van afgelopen zondag had de briljante ingeving over onze verhouding tot de elites Jort Kelder (‘Hoe heurt het eigenlijk?’) en Jan Marijnissen uit te nodigen voor een debatje. Het was jammer dat het kader zo bescheiden was: onwaarschijnlijke discussianten, die het vrijwel eens waren met elkaar.
De elites zijn niet zo met de omgeving bezig: zij leven in hun eigen cocon, met ‘ons soort mensen’. Maar vroeger zat de adel toch ook in de top van de banken? Er is tegenwoordig verschil in moraal: het ‘nieuwe geld’ heeft geen moraliteit en geen sociaal bewustzijn, het ‘oude geld’ had dat wel.
Moet de politiek beter naar ‘het volk’ luisteren? Met mate, vond Jort Kelder, afstandelijkheid is goed. Jan Marijnissen was het er mee eens: politici moeten zelf denken en de tijdgeest mede vorm geven, niet daarop meedrijven. Helaas wordt autonoom politiek denken niet hoog gewaardeerd als de partijen de baantjes verdelen. Het is te snappen: macht oefen je uit met gewillige volgelingen.
Maar wat is ons probleem dan? Beide heren waren het eigenlijk wel eens: de moraliteit is afgeschaft. Individueel, bij de elite van het nieuwe geld, maar ook institutioneel, bij alle organisaties die publieke belangen dienen, in zorg, onderwijs, sociale woningbouw, accountants, banken, waar men de klant een beetje vergeten is.
Iedereen houdt zich bezig met verdienmodellen’, terwijl het ons toch te doen was om ‘dienmodellen’. André Nijsen schreef een stuk met die titel in het FD, waarin hij zich keert tegen de klasse die verdient aan de complexiteit van ons bestuur: de accountants, de consultants, de advocaten, al degenen die professioneel verdienen aan de wanhopige detaillering van onze regelgeving.
Buitenhof constateerde: onze samenleving is ongelijk geworden, de moraal is afgeschaft, de gebrekkige verbinding tussen elites en middenklasse is een probleem, de ‘graaiers’ hebben het nog steeds te goed en te gemakkelijk. Jort Kelder, die ooit de Quote 500 samenstelde, zeg de graaiers-eredivisie, en Jan Marijnissen, die altijd de strijd vanaf de onderzijde aanvoerde, waren het hierover vrijwel geheel eens. Het was een verbluffend kwartiertje Buitenhof.
Ik ga het SCP-rapport maar eens lezen. Dat is mooi: TV die tot lezen aanzet.
Zie in dat verband ook: Peter Schuttevaar (met Peter van Hoesel en André Nijsen), Ongelijkheid, de sluipmoordenaar …en hoe eenvoud van regelgeving een uitweg biedt
Reacties (8)
Jawel:
Wat een plebs die “Nouveaux riches” ;-)
Een flinke staaltje Stalinisme van Marijnissen hoe hij autoriteit ophemelde. Het aanschurken tegen Jort en zijn zogenaamde sociaal oud-geld was echt beschamend.
@1: ja, als jij ze dom houdt, houd ik ze arm, zeiden de katholieke edelen tegen hun zwart geklede geestelijke leiders. Dat is wel zo, maar er waren ook wat verlichtere geesten, die vanuit welbegrepen eigenbelang wat socialer handelden. Ford betaalde zijn arbeiders prima; reden was dat men zijn auto’s moest kopen.
@2: zo heb ik het niet ervaren. Jan heeft veel gelijk met het pleidooi voor vormgeven aan de tijdgeest. Politici volgen te veel een volksgevoel dat de Telegraaf ook goed registreert. Soms is dat modern, maar soms moet je daar zeer tegen in het geweer komen.
@3 Ford betaalde zijn arbeiders prima; reden was dat men zijn auto’s moest kopen.
Urban myth. Ford betaalde zijn werknemers wat meer dan de anderen omdat de omloopsnelheid van zijn arbeidersbestand te hoog was wat de arbeidskosten opdreef. Het waren ook nog eens bonussen die gepaard gingen met een verstikkende sociale controle.
http://www.forbes.com/sites/timworstall/2012/03/04/the-story-of-henry-fords-5-a-day-wages-its-not-what-you-think/
Elite, tja bewijzen genoeg dat een klein groepje economie aanstuurt. Over machtstheorieën bestaat nog wel discussie, je hebt verschillende machtstheorieën, pluriforme, politieke, uitvoerende, en de elitaire machtstheorie. Als je de ontwikkelingen volgt met de Arabische lente en de manipulatie van de olieprijs is het eigenlijk niet te begrijpen dat zo kleine groep de macht in handen heeft. Graag zou ik anders willen geloven, zou er iemand reactie kunnen geven die het tegendeel bewijzen.
@4: Waarom probeer je iets te weerleggen door iemand te citeren die niet al te fris is? Tim Worstall is lid van UKIP. Dus de partij waar Wilders zich best lekker bij voelt en omgekeerd. Maar de auteur zelf wordt vaak gesjoemel met “feiten” aangewreven. Iets wat Wilders ook niet geheel vreemd is.
@6 Kloppen de feiten dan niet?
En ondertussen verandert er niets. Het ergste is nog wel dat veel mensen (zowel binnen als buiten de politiek) de ontwikkelingen als iets onvermijdelijks zien. En dat zijn ze nu juist helemaal niet. Het is een ideologie.