Duopolie | Crisis in Oekraïne roept om intensiever schaliegasdebat

Foto: Duopolie
Serie: ,

De winning van schaliegas leidt in Europa vooralsnog tot grote verdeeldheid. Nu de Oekraïense crisis duidelijk maakt hoezeer de afhankelijkheid van Russisch gas de EU in haar buitenlandse politiek belemmert, zou de discussie over de winning ervan sneller en intensiever moeten worden gevoerd.

De introductie van nieuwe technieken voor schaliegaswinning (‘fracking’) heeft de Amerikaanse energiemarkt in de laatste vijftien jaar getransformeerd. Vanuit een productive van bijna nul in het jaar 2000, voorziet schaliegas nu in ongeveer een derde van de Amerikaanse gasproductie. De groei van de Amerikaanse economie in de laatste jaren wordt ten dele toegeschreven aan de lage energieprijzen als gevolg van de schaliegasproductie.

Ook Europa beschikt over grote schaliegasreserves, maar is voorlopig terughoudend in het aanspreken daarvan. De reden is twijfels omtrent de milieueffecten van schaliegaswinning. Tegenstanders zeggen dat het tot grote problemen leidt, vooral door het lekken van methaan uit de boorputten. De beroemde documentaire Gasland liet zien dat in boorgebieden het grondwater ernstig vervuild kan raken (opvolger Gasland II verscheen vorig jaar). Voorstanders geven toe dat er gevaren zijn, maar houden vol dat schaliegaswinning schoon kan gebeuren, mits het met de juiste technologie wordt gedaan.

In de schaliegas-discussie staan dus fundamentele economische waarden tegenover fundamentele ecologische waarden. De crisis in Oekraïne voegt een nieuwe waarde aan dit debat toe, namelijk de handhaving van de internationale rechtsorde in de Russische invloedssfeer. Europa importeert ongeveer een kwart van haar huidige gasbehoefte uit Rusland. Hoewel er veel verschillen zijn tussen de Europese landen, is het duidelijk dat deze gasafhankelijkheid de belangrijkste bron is van de onwil van de Europese Unie om Poetin harde sancties in het vooruitzicht te stellen voor schendingen van internationaal recht.

Schaliegas kan deze afhankelijkheid op termijn verminderen, maar zoals gewoonlijk is Europa verdeeld. Polen, waar zowel anti-Russische sentimenten als de gasafhankelijkheid van Rusland groot zijn, toont het meeste interesse voor schaliegaswinning. Het werkt samen met het Verenigd Koninkrijk om anti-winningswetgeving op EU niveau tegen te gaan. Frankrijk en Bulgarije, die schaliegaswinning verboden hebben, zijn juist voor zulke regelgeving. In Nederland is schaliegas geen groot thema: bij de verkiezingen in 2012 hadden D66, de PvdA, en het CDA geen officiële standpunten over fracking. Het gevolg van deze verdeeldheid is uitstel en onzekerheid: de Europese Commissie ziet voorlopig af van regulering, maar signaleert wel dat die er in de toekomst kan komen.

Aan welke kant van het schaliegasdebat je ook staat, de crisis in Oekraïne maakt duidelijk dat niets doen een keuze is met gevolgen. Poetin heeft gas al eerder als politiek wapen gebruikt, toen hij in 2006 en 2009 de toevoer naar Oekraïne afsneed. Er is geen reden waarom hij dat in verband met de huidige crisis niet weer zal doen. Als we aan schaliegaswinning willen beginnen zal dat een lang process zijn, voorafgegaan door veel onderzoek en veel debat. Het is daarom van belang dat Europa haast maakt met de discussie over regulering van de technologie de burgers daarbij te betrekken. Schaliegas zou een mooi thema zijn voor de Europese verkiezingen later dit jaar.

Reacties (18)

#1 Inkwith Barubador

Ook dat schaliegas gaat een keertje opraken. Het is allemaal een mentaliteit van kop in het zand steken. Vroeg of laat moeten we echt wat anders.

  • Volgende discussie
#2 Hal Incandenza

Volgens mij is schaliegas voornamelijk onrendabel. De enige reden voor de ‘revolutie’ waarover je spreekt is de lage prijs. Die is het gevolg van een te groot aanbod. Het gas wordt met verlies verkocht, dat dat goed is voor de economie als geheel is niet zo gek. Dat is goedkope energie per definitie.

Maar schaliegas is een stuk duurder om te winnen dan makkelijk winbare olie. Het bestaan van schaliegas is al meer dan 70 jaar bekend en de techniek van het fracken ook al decennia volgens mij. De reden dat het eerder niet grootschalig werd toegepast is dat de winning duur is. De huidige prijs is daar geen afspiegeling van, maar dat komt vanzelf.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Basszje

Als het niet gas is zijn het wel de bloemen of het rundvlees. Er is altijd wel een economisch excuus om mensenrechten achter te stellen en ik vrees dat in de huidige EU (met de bedrijvenlobby) dat altijd voorrang zal hebben.

Geopolitiek is goed om over na te denken, maar het komt over als een drugsverslaafde die liever een nog schadelijkere spuit in de arm zet dan om de harde weg van het afkicken te kiezen en voor iets duurzamers te gaan.

Desalniettemin denk ik dat dat argument niet helemaal zuiver is in relatie tot Poetin ‘aanpakken’ of niet. Als wij dat gas een paar maanden niet meer afnemen kan de hele kliek daar zijn koffers pakken want dan is het land failliet.

Het zou Nederland/Europa sieren als ze eerlijk zouden zeggen dat geld belangerijker is dan wat dan ook en we daarom heel selectief boodschap hebben aan andere zaken.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Hans Verbeek

De schaliegas-boom in de VS is waarschijnlijk van korte duur.
Bovendien lijden veel energiebedrijven in de VS verlies op hun schaliegasprojecten, vanwege de lage gasprijs.
Deborah Rogers van het Energy Policy Forum denkt zelfs dat het instorten van de gasprijs een vooropgezet plan was. (een bubbel, die wel moest imploderen)

De economische impact van schaliegas in Europa wordt belicht in dit verhaal van Werner Zittel (uit 2012). Hij denkt dat het gaat tegenvallen.
Maar je kunt ook het rooskleurige verhaal van de International Association of Oil & Gas Producers uit november 2013 geloven.

Overigens ben ik van mening dat we veel minder aardgas moeten gaan gebruiken. Honderd jaar geleden konden we zonder aardgas. In de toekomst moet dat ook kunnen.
Laten we voor de zekerheid toch maar heel veel bomen planten.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Bismarck

“Schaliegas zou een mooi thema zijn voor de Europese verkiezingen later dit jaar.”

Het zou wel een nep-thema zijn. Uiteindelijk beslissen toch echt de lidstaten zelf of er in hun land geboord gaat worden.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 pedro

OK, laten we dus korte metten maken met het schaliegasdebat. Weg er mee, dan is het debat afgelopen en kunnen we ons op alternatieve energiebronnen gaan richten.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 qwerty

Ah, een crisis en dan kunnen we roepen dat Rusland boef is, dat schaliegas moet en dat fracking ongevaarlijk is. Lekker onderbuiken op wat geopolitieke zaken. Wat een dom geleuter. Kijk eerst eens naar de efficiëntie van de winning, de geologie en de hydrologie van de winplaats.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 GerritB

Schaliegas is klatergoud, het is volkomen onzeker hoeveel gas er uiteindelijk gewonnen kan worden,.
De bodemvervuiling kan nooit meer ongedaan worden gemaakt.

En verder wat Basszje zegt.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 Goeroeboeroe

Met alle respect en zo, maar wat ’n flauwekul-artikel.
Laat ik even meegaan met het artikel en, wat Oekraïne betreft, Rusland 100 procent slecht en Kiev/het westen 100 procent lelieblank verklaren. Moet precies dezelfde redenatie dan niet gelden voor het westen, toen dat – veel gewelddadiger dan Rusland nu doet – Kosovo ’n handje hielp? Nederland is misschien niet van andere westerse landen afhankelijk voor gas, maar wel op tig andere terreinen.
De VS is hele reeksen landen binnengevallen, al dan niet gesteund door andere (westerse) landen. Moet daar dan niet dezelfde redenatie voor gelden? Of moet de internationale rechtsorde alleen maar binnen de Russische invloedssfeer beschermd worden?

Ik ga nog even wat verder mee met het artikel. Rusland is 100 procent slecht en vooral Poetin. Maar waarom wordt dan alleen voor schaliegas gepleit??? Zou kernenergie dan niet net zo zinvol zijn? Of windenergie? Of biomassa? Of …? Is er een of andere, mij onbekende, magische reden waarom juist schaliegas zou helpen bij het uitdrijven van Beëlzebub, pardon, ik bedoel Poetin?
Prima als schrijver om een of andere reden schaliegas fantastisch vindt, maar hang dat dan niet op aan Poetin. (Die ook ik trouwens een minstens even grote boef vind als Obama, maar dat is ’n hele andere discussie.)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 majava

Probeer eens niet te lachen…
http://www.forbes.com/sites/rickungar/2014/02/22/exxon-ceo-profits-huge-as-americas-largest-natural-gas-producer-but-frack-it-in-his-own-backyard-and-he-sues/2/

@0: bij fracken zijn er meer bezwaren dan alleen het gevaar van vervuiling en er zijn ook meer incidenten voorgekomen dan de gevallen in de Gasland documentaires.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 gronk

zou de discussie over de winning ervan sneller en intensiever moeten worden gevoerd.

Nee.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 AltJohan

@Hans Verbeek: ” …..honderd jaar geleden konden we zonder aardgas … “
Wat ik afvraag, 100 jaar geleden? Gebruikten we toen turf, of waren we al massaal overgeschakeld op de kolenkachel? Met andere woorden: wat stel je precies voor?

Weinig mensen worden echt enthousiast over schaliegaswinning in Nederland. Ik in ieder geval niet. Wel een probleem is de concurrentiepositie. Als de Amerikanen veel dankzij hun ruime aanbod van gas veel lagere energieprijzen betalen, dan gaat de druk in Europa alsmaar toenemen. Als dat lang duurt dan gaan de fossiele jongens winnen en wordt ook hier schaliegas gewonnen. Het is te hopen dat de duurzame alternatieven voldoende opschieten.

Ik denk dat we nog een tijd afhankelijk blijven van Russisch gas in Europa. Daar zullen een groot gedeelte van de Oekraïners een prijs voor betalen,

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 Joël van der Weele

@9: Je zet een stroman neer in je reactie. Ik geef in het stuk meermaals aan dat ik niet zonder meer voorstander ben van schaliegas, en dat er onderzoek nodig is naar veiliger methoden. Er staan meerdere links in het stuk naar de nadelen van schaliegas, zoals de documentaire Gasland. (Er zijn trouwens ook milieuvoordelen, in de USA is de CO2 productie gedaald in de periode 2007-2012, terwijl de productie in die periode in Europa steeg, gedeeltelijk omdat schaliegas in de V.S. kolen heeft vervangen).

Je hebt gelijk dat het argument inderdaad ook geldt voor andere technologieën zoals kernenergie en windenergie. Gas heeft echter toepassingen die niet door deze bronnen vervangen worden. En andere bronnen hebben hun eigen nadelen: kernenergie levert risico’s en afval op, windenergie is duur, etc.

Het eigenlijke argument van het stuk is niet dat schaliegas geweldig is, maar dat onze huidige gasvoorziening politieke kosten heeft. We verschillen zo te zien van mening over de grootte van die kosten en over de rol van Poetin.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 L.Brusselman

Fijn hè dat we nu weer een gezamenlijke vijand hebben,kunnen de machthebbers/oligarchen mooi gebruiken om allerlei omstreden zaken erdoor te drukken.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 Hans Verbeek

@12: klopt AltJohan: ik had misschien beter kunnen schrijven 200 jaar geleden.
Ik stel voor dat we niet meer ons hele huis verwarmen, maar slechts één vertrek, zoals vroeger. En dan alleen als het echt koud is.
Op de lange termijn is het echt slimmer om een warme trui aan te trekken dan om heel Nederland vol met boortorens te zetten.

We zijn gewend geraakt aan centrale verwarming. Het afkicken van die CV is vervelend, maar niet onmogelijk.
Kijk naar het gasverbruik van de Oekraïners (PDF).
Geen leuk voorbeeld, maar als zij het kunnen, dan kunnen wij het ook.

Het is trouwens ook heel goed voor het klimaat.
In 2012 lag de CO2-uitstoot van de Oekraïne 57% lager dan die in 1990.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16 Goeroeboeroe

@13: Leuk dat je reageert.
Formeel heb je gelijk dat uit dat artikel niet blijkt dat je zonder meer voorstander bent van schaliegas. Maar meer informeel: als je alleen schaliegas noemt, dan vind je daar kennelijk minder nadelen aan zitten dan aan andere bronnen. Want waarom noem je die anders niet? Op z’n minst wekt dat toch de indruk dat je schaliegas anders moet beoordelen dan andere alternatieven voor gas.

Andere energiebronnen kunnen gas niet volledig vervangen. Akkoord. Maar wel in zo grote mate, dat het kleine beetje gas dat dan nog nodig zou zijn geen enkel probleem meer vormt.

Over de rol van Poetin verschillen we (hopelijk) niet al te veel van mening. Ik vond Poetin al ’n schurk toen hij hier nog redelijk populair was. Alleen: ik vind Obama/Rutte/Blair/… minstens even grote boeven. En dan vind ik het wat vreemd als nu opeens zo kritisch naar Poetin wordt gekeken, terwijl al die andere schurken gewoon hun gang kunnen gaan. Ik vind dat nogal meten met twee maten.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#17 Joël van der Weele

@16: Ok, zo oneens zijn we het dan toch niet. Ik denk niet dat er perse minder nadelen aan zitten dan andere bronnen, maar ik denk wel dat de mogelijkheden van schaliegaswinning in Europa snel zijn veranderd. Over kernenergie en windenergie debateren we al decennia, en de technieken voor opwekking veranderen maar langzaam. De extractietechnieken voor schaliegas zijn radicaal goedkoper geworden in de laatste 20 jaar (dat is de reden voor de boom in de V.S.) Dat nodigt in mijn ogen uit tot discussie.

Ik vind Obama/Rutte/Blair niet net zulke grote schurken als Poetin. Bush/Cheney kwamen wel in de buurt. Maargoed, daar kunnen we over verschillen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#18 AltJohan

@Hans Verbeek: Fantastisch natuurlijk dat de Oekraïne op zo’n grote schaal heeft verminderd (57%). Wel denk ik dat er in dat land veel laaghangend fruit was qua besparing, ik heb wel verhalen gehoord van de toenmalige Sovjet-Unie met enorme verspilling (het koste toen toch bijna niets). Een besparing die we in Nederland niet zo makkelijk kunnen kopiëren.

Ik gebruik de warme trui ook regelmatig (werkt sneller dan de thermostaat opendraaien), maar zo denkt niet iedereen erover. Bekijk het filmpje van RdM maar eens.
http://www.dumpert.nl/mediabase/1389821/688b0155/hoe_groen_is_richard_de_mos_.html

“p de lange termijn is het echt slimmer om een warme trui aan te trekken” Op de lange termijn is het energieprobleem een triviaal probleem. We hoeven maar een minuscuul gedeelte van de vele tientallen PetaWatts te vangen die op het aardoppervlak terechtkomen via de zon.

  • Vorige discussie