Dromedarissen, kamelen en anglicismen

Foto: copyright ok. Gecheckt 10-03-2022

Effectief schrijven: Aristoteles dacht er al over na en onderscheidde drie zaken waarop je moest letten. Ze zijn nog altijd een makkelijke kapstok voor wie wil leren een overtuigend betoog te schrijven. Zo iemand moet

    • zijn verhaal logisch doen (de argumenten moeten de conclusie schragen);
    • persoonlijk geloofwaardig zijn (Sonja Bakker en Adriaan van Dis moeten niet verontwaardigd doen over plagiaat);
    • het zo brengen dat het publiek uit je hand eet.

    Dat laatste houdt bijvoorbeeld in dat je rekening houdt met emoties en verwachtingen die bij het publiek leven. Wie een ander wil overtuigen, doet er meestal niet verstandig aan hem te beledigen. Maar er zijn ook taalkundige verwachtingen die een effectieve schrijver respecteert, bijvoorbeeld bij de woordkeuze. Men mag best zeggen dat “hun” iets hebben gedaan, maar wie het opschrijft, zal een deel van zijn publiek kwijtraken, uit louter ergernis. Irritante, rare en ongebruikelijke woorden dienen, zoals Julius Caesar al opmerkte, te worden vermeden als klippen op zee. Je betoog kan erop stranden.

    In deze categorie vallen ook germanismen, gallicismen en anglicismen.

    Op zich is daar niets op tegen, en ik voor mij stoor me niet werkelijk aan “fraudebestendig paspoort”, “akkoord zijn met iemand” of “een punt hebben”. Dat verandert echter als een duidelijk woord wordt verruild voor een minder duidelijk woord. Dan introduceer je vaagpraat. De brokken puin die om de zon draaien, zijn kleine planeten en heten daarom “planetoïde“. Het anglicisme “asteroïde” suggereert dat ze op sterren lijken, is misleidend en kan daarom beter worden vermeden.
    Een ander voorbeeld ontleen ik aan dit interessante artikel van Mark van Assen over kamelen in Saoedi-Arabië. Het gaat echter om dieren die in het Nederlands worden aangeduid als dromedarissen. De oorzaak van het misverstand is dat de eenbulter in het Grieks met twee woorden werd aangeduid. Toen de Grieken ze in de zesde eeuw v.Chr. voor het eerst zagen, noemden ze de eenbulters dromas of dromedarios, “snelle loper”. Ze hoorden ook de naam die hun berijders eraan gaven, het Semitische gamallu (vgl. het huidige Arabische jamel), wat in het Grieks verbasterde tot kamelos. Eén beest met één bult, maar twee namen. Met de veldtochten van Alexander de Grote werd ook de tweebulter bekend, en Aristoteles – hij weer – introduceerde het onderscheid dat wij in het Nederlands ook kennen.

      • Een dromedaris heeft één bult, lange ledematen en kort haar. Het dier komt voor in de hete woestijnen van Syrië en Arabië (en inmiddels ook Noord-Afrika). Het elegante dier is, zoals de naam al aangeeft, een snelle loper.
      • De kameel heeft korte ledematen, leeft in China, Oezbekistan en Afghanistan (vandaar de wetenschappelijke naam: camelus bactrianus


        , naar het antieke Baktrië


        ). Dit stoere beest is gebouwd op de extreme koude: de twee bulten en lange haren dienen als isolatie. Kamelen worden vooral gebruikt als lastdier.

      Het Engels heeft alleen camel, voor beide diersoorten (voorbeeld). Dit woordgebruik, dat ongetwijfeld voorkwam in het artikel waarop Van Assen zich baseerde, is verwarrend. Toepassing van dit anglicisme betekent dat een duidelijk onderscheid wordt opgeofferd aan onduidelijkheid. Daarom is het beter het Arabische dier te noemen zoals het in onze taal heet. “Dromedaris” drukt de zaak nauwkeuriger uit en het is, om met Multatuli te spreken, een vreemde manier van vooruitgang de dingen anders te noemen dan ze werkelijk heten.

      fotobron Charles Fred

      Reacties (6)

      #1 B. Olivier

      Ik koop voor mijn vrouw elke dag een ‘grote blauwe kameel’ en tover daarmee menig glimlach op de gezichten van de meisjes bij AH. Ik ben bang dat als ik nu overga op een ‘grote blauwe dromedaris’, ik nog heel wat moeite ga krijgen het juiste pakje cigaretten te krijgen.

      • Volgende discussie
      #2 Anoniem

      Wat is er mis met ‘fraudebestendig paspoort’? En is ‘akkoord zijn met iemand’ geen algemeen beschaafd Belgisch(-Nederlands)?

      • Volgende discussie
      • Vorige discussie
      #2.1 benjbenj - Reactie op #2

      Misschien wil deze preciezerik ‘paspoort dat tegen fraude bestand is’ horen? Het klinkt hopeloos moeizaam, dus wat de winst is, is mij ’n raadsel.

      Zelf vraag ik mij na lezing van dit artikel af af of het Engelse ‘dromedary’ als een niet-bestaand woord te beschouwen is, ondanks de ontelbare hits op internet, waarbij ook nog ‘ns duidelijk wordt dat met deze term verwezen wordt naar een eenbulter, niet naar een tweebulter.

      #3 Sjiek

      Nog even en Andre Kuipers krijgt gezelschap van Sargasso.

      • Volgende discussie
      • Vorige discussie
      #4 trialanderr0r

      “The camel has a single hump;
      the dromedary, two;
      Or else the other way around.
      I’m never sure, are you?”

      Ogden Nash (1902-1971)

      • Volgende discussie
      • Vorige discussie
      #4.1 Bismarck - Reactie op #4

      Wikipedia to the rescue:
      Ezelsbrug: het onderscheid tussen dromedaris en kameel is eenvoudig te onthouden. In het woord dromedaris zit één letter E, dus één bult. Kameel heeft twee E’s en twee bulten