ACHTERGROND - Deze maand zou Zweden vervroegde verkiezingen houden. Die zijn geannuleerd nadat zes politieke partijen alsnog een moeizaam akkoord bereikten. De partijen zijn tot elkaar veroordeeld vanwege hun cordon sanitaire rond de Zwedendemocraten. Dit stelselmatig buitensluiten van een partij komt in westerse democratieën regelmatig voor. Even wat Europese voorbeelden op een rij.
De zes partijen weigeren stelselmatig elke politieke samenwerking met de Zwedendemocraten. Die situatie doet denken aan die van pariapartij Vlaams Belang bij onze zuiderburen. De uitsluiting van haar voorloper, Vlaams Blok, werd in 1989 zelfs formeel vastgelegd in een Cordon Sanitaire Protocol. Dat protocol stond vrijwel direct ter discussie en werd nu eens verworpen, dan weer hernieuwd.
In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht draaide het bij dat Cordon Sanitaire Protocol niet slechts om het voorkomen dat Vlaams Blok in de regering zou komen. Het was een plicht tot weigering van elke vorm van politieke samenwerking. Dus ook bijvoorbeeld steun aan wetsvoorstellen van Vlaams Blok. Die weigering gold op alle niveaus; niet alleen landelijk. Lokaal is er incidenteel van afgeweken.
Dat boycottende partijen proberen onder aangegane verplichtingen uit te komen ligt voor de hand. Immers, hoe groter de buitengesloten partij, des te ongemakkelijkere coalities nodig zijn om iets voor elkaar te krijgen. Het huidige, geforceerde Zweedse zespartijenakkoord lijkt op de brede coalitie in Antwerpen in 2000 om de destijds grootste partij, Vlaams Blok, buiten de deur te houden.
Er zijn meer voorbeelden van uitsluiting. In Wallonië beloofden gevestigde partijen elkaar in 1993 om af te zien van elke samenwerking met een bepaalde (nu opgeheven) partij. In Frankrijk zijn er politici uit hun partij gegooid vanwege hun samenwerking met Front National. In Duitsland is zelfs steun aan moties van Republikaner taboe – inclusief moties over, zeg, plaatsing van verkeerslichten.
In ons land klaagden PVV, LPF, Centrumdemocraten en communisten over uitsluiting. De PVV is, in ieder geval door de VVD, nooit stelselmatig buitengesloten. De LPF ook niet; vier maanden na oprichting voerde die partij al coalitiebesprekingen met CDA en VVD. De Centrumdemocraten daarentegen werden behandeld als paria’s, en in de jaren vijftig werden de communisten verstoten.
Communisten werden ook in andere West-Europese landen geboycot in de Koude Oorlog. Net als in huidige situaties waren daar goede redenen voor te bedenken. Maar net als in huidige situaties was weinig lijn te ontdekken in de reacties van gevestigde partijen. Zo werden de Britse en Duitse communistische partijen buitengesloten, maar hun kameraden in Finland en IJsland niet.
Zelf heb ik onderzoek gedaan naar determinanten van cordons sanitaires en, samen met Wouter van der Brug, naar effecten op buitengesloten partijen en op hun aanhang. Belangrijk werk is verricht door onze taalgenoten Jaap van Donselaar, Benny Geys, Teun Pauwels, Stefan Rummens, Koen Abts, Tjitske Akkerman en Matthijs Rooduijn. Desondanks is er nog steeds weinig kennis op dit gebied.
Dit ondanks duizenden studies over de partijen in kwestie. Doorgaans gaan die studies namelijk voorbij aan reacties van de gevestigde partijen. Sterker, labels die ter legitimering van deze reacties op partijen worden geplakt (“radicale,” “populistische” of “protestpartijen”) worden vaak klakkeloos overgenomen. Daarnaast staat de normatieve inslag van veel studies nuchtere analyse in de weg.
Bepaalde partijen worden dus nu bestreden zonder al te veel kennis van ingezette middelen en hun effecten. Dit lijkt me een onwenselijke situatie. Daarom ben ik verder gegaan met onderzoek. Zowel experimenteel als niet-experimenteel, bij in totaal 44 (linkse en rechtse) partijen in vijftien landen tussen 1944 en 2014. Over ongeveer een jaar komt mijn boek uit. Dan hoop ik u meer te kunnen vertellen.
Houdt u intussen de Zweedse situatie in de gaten. Kan wel eens een leerzame ervaring worden.
Reacties (15)
@0: “Desondanks is er nog steeds weinig kennis op dit gebied … de Zweedse situatie kan een leerzame ervaring worden”
– Hoezo leerzaam, als er nauwelijks kennis is?
Ben benieuwd welke redenen je in gedachten hebt. In Nederland heeft de CPN zich na de oorlog altijd keurig gevoegd naar de regels van de parlementaire democratie. De partij hield wel vast aan een ideologie die andere partijen afwezen. En ze keerde zich ook consequent tegen de opvatting van alle andere partijen dat Nederland zich moest voegen naar het Atlantisch Bondgenootschap. Maar niemand heeft ooit kunnen aantonen dat de partij een gevaar was voor de democratie, zoals je van tal van andere geboycotte partijen wel kunt zeggen. De felste anticommunisten waren overigens de concurrenten in de strijd om de stem van de arbeiders: de PvdA en de vakbonden. Die hadden echt een reden voor een boycot en zijn daar aardig in geslaagd met hulp van de BVD.
@2
Communisten geen gevaar voor de democratie….
hahahahahahahahahhaha
@3: Grolschje heeft een mening…
Op DDS wordt door de reaguurders nog altijd gesproken van een cordon sanitaire voor hun leider Wilders. Want ja, alle andere partijen zijn eurofiel, multikulti, landverraders, enz. Dus dan moet je wel buitengesloten worden denk ik dan, dan hoort erbij.
Over de LPF gesproken:
De oprichting van die partij was een geheim van project van Lockheed Martin fabrikant van Clustermunitie en de JSF.
Vraag maar aan Herben:
http://vorige.nrc.nl/geslotendossiers/jsf/achtergronden/article1564479.ece
;-)
@2
De CPN geen gevaar voor de democratie? De CPN liep aan het lijntje van het de Sovjet Unie en wou in Nederland een communistische dictatuur naar Sovjet model stichten, afsplitsingen SP en rode morgen gingen nog verder. Deze partijen wouden een heuse genocide in Nederland, naar voorbeeld van de terreur van Mao en Pol Pot. De Sovjet Unie was voor hun te mild geworden in de tijd na Stalin, “revisionisme” noemden ze dat.
Anders dan bij NSB’ers, waarvan gezegd kan worden dat het meelopers waren die makkelijk onder de indruk waren, hebben aspirant kampbeulen als Paul Rosenmöller nooit enige verantwoording hoeven af te leggen.
De CPN heeft “aan het lijntje van d Sovjet-Unie” gelopen, maar heeft Nederland daar last van gehad? Overigens heeft de partij in de jaren zestig (Praagse lente) en later ook nog (Solidarnosc) een onafhankelijke koers gevaren.
Je opmerking over Rosenmöller is buiten alle proporties. Heb je zelf een lijntje met de NSB misschien?
@7:
Wat een populistisch gezever.
De huidige haat oproepende PVV-politiek is heden ten dage gevaarlijker voor de Nederlandse samenleving, dan dat de CPN ooit was ;-)
@9
De Red Scare* is bij sommigen met de paplepel erin getrapt.
Mooi man, zulke simplistische kwezels zich in allerlei bochten zien wringen.
*
https://en.wikipedia.org/wiki/Red_scare
@8
Rosenmöller was openlijk aanhanger van Pol Pot en Mao, daar heeft hij zelfs nog een bedankbrief van Pol Pot voor verkregen. Hij is in Albanië op werkbezoek geweest en vond dit een voorbeeld voor het Nederland dat Rode Morgen middels een gewelddadige revolutie wou stichten, Albanië was destijds de ergste dictatuur van Europa die na de dood van Stalin brak met de Sovjet Unie omdat deze daarna gematigder was geworden.
Wat is er buiten proporties als ik stel dat Rosenmöller hier een communistische terreurstaat wou stichten?
@9, 10
Jullie reacties behoren tot de Fact Scare.
@11: Dat zijn mooie voorbeelden van ‘guilt by association’. In Nederland was Rosenmöller vakbondsman en later leider van GroenLinks. Ik weet niet hoe je nog verder verwijderd kunt raken van terrorisme.
@12
Het leiden van een partij met de ideologie van Mao en Stalin is guilty by association? Het is hier niet enkel een associatie, het is openlijke steun en het leiden van een partij die hier hetzelfde wil tewerkstellingen.
“Ik weet niet hoe je nog verder verwijderd kunt raken van terrorisme.” Dat kan je zeggen van vele oorlogsmisdadigers waarbij hun latere leven hun eerdere misdadigheid verborg.
@7 De CPN liep aan het lijntje van het de Sovjet Unie en wou in Nederland een communistische dictatuur naar Sovjet model stichten
De CPN heeft altijd hun doelen nagestreefd via de stembiljet. Voor nep-democraten is dat inderdaad een gevaar.
@13: Kijk dan, je gaat daar ineens van “aspirant kampbeul” (#7) naar “oorlogsmisdadiger”. Punt is dat Rosenmöller natuurlijk nooit kampbeul is geweest (en die functie waarschijnlijk ook nooit heeft begeerd) of op enigerlei wijze oorlogsmisdaden heeft begaan (dat laatste overigens in tegenstelling tot de nodige nsb’ers). Er is dus helemaal geen sprake van misdadig handelen, waarvoor Rosenmöller zich zou moeten verantwoorden.
Maar proficiat, je hebt het draadje weer eens flink weten te derailleren.