De korte houdbaarheid van de tegenstem

De SP lijkt met haar verzet tegen de Europese Grondwet een bijzonder vruchtbare politieke grond te hebben aangeboord. De andere oppositiepartijen hebben moeten concluderen dat voor hen de enige logische politieke keuze er een is voor de Grondwet. Ongetwijfeld kijken PvdA en Groen Links tandenknarsend toe dat zij niet ook de lage populariteit van Balkenende kunnen uitbuiten. Maar zij hebben nu eenmaal een stevige machtsbasis in Europa die hen de mogelijkheid biedt zich een stevig robbertje te bemoeien met de Brusselse besluitvorming. De SP heeft veel minder te halen in Europa en grijpt terug op nationalistische sentimenten en angst voor de toekomst. Bij twijfel niet inhalen. Klinkt verstandig, maar als je in de file terechtkomt, dan kan je daar achteraf wel van balen.

Maar goed, de inhoud. Daar zit de gemiddelde Sargassolezer natuurlijk op te wachten. Ik bespreek alleen enkele geloofwaardige bedenkingen en bijvoorbeeld niet de stelling dat een stem voor de grondwet de doodstraf mogelijk maakt. Gezien de inspanningen die de EU betracht om wereldwijd de afschaffing van de doodstraf op de politieke agenda te krijgen, zou iemand zichzelf (en ook enigszins het medium waarop hij/zij publiceert, tenzij enigszins wordt gerectificeerd ;-) ongeloofwaardig maken indien miskend wordt dat artikel II-62 lid 2, zeker in combinatie met het protocol bij het EVRM dat beoogt de doodstraf onder alle omstandigheden af te schaffen, een ferm anti-doodstraf statement vormt.

Ten eerste waarschuwt de SP voor een extra bureaucratische laag. Daar schuilt op zich een gevaar in, maar het is lichtelijk ongeloofwaardig komend van een partij die ideologisch gezien weinig terreinen wil overlaten aan eigen verantwoordelijkheid en waarvan een prominent partijlid niet schroomt om te stellen dat roken achter het stuur verboden zou moeten worden. De nationale overheden en de EU moeten in elk geval heel goed afspreken op welke terreinen zij bevoegd zijn. De meeste vraagstukken en problemen stoppen niet bij nationale grenzen, dus daarover afspraken maken is onvermijdelijk.

Het vastleggen van de vrije markt is niet gepast, is een ander bezwaar dat ik wel kan begrijpen. Maar gezien de centralistische en socialistische tradities van veel Europese landen, zou het nog best eens kunnen dat dit artikel de nodige bescherming biedt tegen het blijven vasthouden aan bepaalde protectionistische maatregelen voor de eigen markt. Protectionistische maatregelen die Nederland met zijn open economie overigens meer benadelen dan andere landen. Bovendien is het streven naar maximale werkgelegenheid ook onderdeel van de grondwet, “nauwelijks” een keihard kapitalistisch streven.

Verder wordt door tegenstanders als de SP met name gefocust op het overdragen van macht aan een superstaat. Omdat de kloof tussen de burger en politiek al aanzienlijk is, is ook dit een waarschuwing die niet lichtvaardig in de wind mag worden geslagen. Maar deze overdracht is nu juist onontbeerlijk om als Europa mee te blijven tellen in deze wereld. De opdeling van de wereld in een paar grote machtsblokken is onvermijdelijk. Denken dat Nederland haar eigenwijzigheid binnen Europa zo prominent kan manifesteren als de tegencampagne wil doen geloven, is domweg naief.

Ik ga persoonlijk niet zo ver in mijn afwijzing van de bezwaren van de tegenstemmers als de tegenstemmers overtuigd zijn van hun gelijk. Ik vind dat het nut van het referendum zich uitmuntend heeft bewezen door de felle discussie die hierover is aangezwengeld. Ook vind ik het pure winst dat de Nederlandse bevolking heeft getoond zich niet te laten voorliegen over inwisseltruuks van de euro of over fabeltjes dat de nationale zeggenschap gelijk blijft maar toch tegelijk een slagvaardiger Europa kan ontstaan. Volksvertegenwoordigers hebben hopelijk in hun hersens geknoopt dat Amerikaansige holocaust spotjes hier niet werken. Daarvoor is, mede mogelijk gemaakt door de SP, de kritiese houding te danken.

De tegenstem is nuttig geweest, maar de houdbaarheid is nu wel op zijn einde. Als Frankrijk straks tegenstemt dan maakt het uberhaupt niets uit wat wij stemmen. En als wij als enige tegenstemmen dan zal dat ook geen vetpot opleveren, als de onderhandelingen al hernieuwd worden. Het gaat na de stemming om de politieke aanpak die niet alleen de zo mooi geformuleerde bezwaren in het achterhoofd moet houden, maar die vooral de Europese kansen in acties moet omzetten. En wat ik mis bij de tegenstemmers is de gedachte over het tijdperk na het referendum. Ik mis de twijfel bij hen of op dat moment een onwrikbare antipolitiek niet toch minder resultaten zal boeken dan een constructief vertrouwen in het hardbevochten compromis dat de Grondwet bevat. Een tegenstem is niet het antwoord, het is slechts een vraag.