De ene Godwin is de andere niet

Foto: Still uit Der Baader Meinhof Komplex (2008) copyright ok. Gecheckt 25-10-2022

Wie een goed schrijver wil worden, dient veel te lezen, zo verneem ik op Twitter. Aangezien ik het geduld ontbeer om romans ook daadwerkelijk uit te lezen en een zekere voorliefde koester voor de polemiek, heb ik me een drietal bundels met opstellen en schotschriften van W.F. Hermans aangeschaft.

Sindsdien lach ik me regelmatig een kriek.

Het was in het jaar 1968 geloof ik, dat deze Rudi Dutschke een praatje mocht houden voor studenten aan de Universiteit van Amsterdam. Die werd gedeeltelijk uitgezonden op de TeeVee.
Zo kreeg ik het ook te zien en te horen.

Ik overdrijf niet als ik meen te mogen stellen dat de spreker een onuitwisbare indruk op mij maakte! Die stekende zwarte oogjes à la Goebbels! Dat van bloeddorst verwrongen gezicht! Die zwarte lok op zijn voorhoofd! Die hysterisch overstaande stem!
Wel allemachtig! Sinds Adolf Hitler uit de filmjournaals was verdwenen, had ik een zo meeslepend bezig zijn op een spreekgestoelte niet meer mogen aanschouwen!
Der Gott der Eisen wachsen liess, zij geprezen! riep ik uit.

’t Oude Duitse bloed is in 1945 niet voor altijd verloren gegaan. Ze zijn er nog, ten oosten van Delfzijl en Lobith: De weldoeners van de mensheid die op een lijk meer of minder niet kijken, als het er op aankomt de domme massa van de normale mensen (= zwijgende meerderheid, die zwijgt omdat ze zich niet met andermans zaken bemoeit) te vertellen wat goed voor ze is.

Zoveel indruk maakte zijn redevoering, dat de Nederlandse imperialisten, fascisten, reactionairen en andere handlangers van het internationale monopoliekapitaal Rudi prompt tot ongewenst persoon verklaarden.

Korte tijd later, op 11 april 1968, schoot een andere mof, die op zijn manier ook het beste met de mensheid voorhad, Rudi een kogel door z’n kop.
De studentenophitser ging er niet aan dood, maar het bracht hem wel enigszins tot bezinning, als we Le Nouvel Observateur van 26 september ’77 mogen geloven.
‘Ook Rudi Dutschke moet professor worden’ in: Ik draag geen helm met vederbos (Bezige Bij, 1979)

Ik moest in enen aan Marcel van Dam denken, die zo is verguisd omdat hij Fortuyn vijf jaar voor diens voortijdige einde in een debatprogramma een ‘minderwaardig mens’ had genoemd, en ‘m in een interview door Bibeb tussen de regels door met Eichmann had vergeleken.

Joost Zwagerman maakte daar later nog een flink nummer van: Jan Blokker en Marcel van Dam hadden Fortuyn gedemoniseerd en daarom bloed aan hun handen.

We zullen vermoedelijk nooit weten of Volkert van der G. tot zijn daad is gekomen vanwege het kijken naar de VARA en een abonnement op het NRC.

Wel moge uit bovenstaand fragment duidelijk zijn dat Zwagerman zijn klassiekers onvoldoende kent. Of zou hij het Hermans ook euvel duiden dat deze zich openlijk verkneukelt dat een activist door het hoofd is geschoten, twee alinea’s nadat hij ‘m met Goebbels en Hitler heeft vergeleken? Saillant detail: in 1979 zou Dutschke alsnog overlijden aan hersenletsel ten gevolge van die aanslag.

Ach ja, de ene godwin is de andere niet, zullen we maar denken. En zeg nu zelf, je moet er toch ook niet aan denken dat typetjes zoals Dutschke het voor het zeggen zouden krijgen?

Reacties (23)

#1 HenkVanIngrid

“We zullen vermoedelijk nooit weten of Volkert van der G. tot zijn daad is gekomen vanwege het kijken naar de VARA en een abonnement op het NRC.”

Het was zijn lidmaatschap van Groen Links (“DIT!IS!GEEN! GEWOON!RECHTS! DIT!IS!EXTREEMRECHTS! “) dat hem in een kille moordenaar heeft veranderd.

Je zou eens wat meer moeten lezen, dan had je dit geweten.

  • Volgende discussie
#2 Emile M

Ik ben blij dat je van de PVV geen lid kunt worden. Partijlidmaatschap kan kennelijk leiden tot gevaarlijke excessen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 HenkVanIngrid

Re : Partijlidmaatschap kan kennelijk leiden tot gevaarlijke excessen.

Inderdaad, scherp opgemerkt van u.

Partijlidmaatschap van de PVV betekent de facto een prijs op je hoofd van de religie van de vrede. Business as usual dus dat de Groen Linkse kerk dit, uit oogpunt van (vermeende) morele superioriteit, stilzwijgend steunt.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Tom van Doormaal

Prediker doet wel eens helderder boodschappen: wat deelt hij ons mede? De ene boodschap is de andere niet, zei Winnie tegen Piglet.
Dat is zo.
Maar verder? Dat W.F. Hermans een rechtse rakker was, die het op veel punten bij het rechte eind had? Daar heb ik geen moeite mee. Of dat het een scherpzinnig man was?
Dan gaat het over “typetjes als Dutschke”: wat voor type? Is de vergelijking die Hermans maakt met Goebbels ineens voldoende om de man te karakteriseren?
Rudi Dutschke kwam op een beslissend moment in de Duitse studentenbeweging boven; het gevolg was dat “Deutschland im Herbst” de generatiestrijd uitvocht en de oude bazen van het Derde Rijk in de geest afschudde.
Dat lijkt me een grote verdienste van de Duitse studentenbeweging van toen, waarin Rudi een hoofdrol speelde.
Ik wind me er verder niet over op, maar het lijkt me een beetje flodderig allemaal: voor slachtoffers van moorden past iets meer precisie en mededogen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Schuur

@1 Heb jij een kopie van de ledenlijst van GroenLinks toevallig liggen?

@2 Het is maar goed dat de PVV geen leden aanneemt. Ik vrees het ergste als je die facebook-supportpagina’s ziet. dat wordt één grote slachting onder alles dat geen blond haar/blauwe ogen heeft.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 JANC

@3: Inderdaad, iedere maand, wat zeg ik: iedere dag, worden mensen die er voor uitkomen te stemmen voor de PVV vermoord.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 P.J. Cokema

Man, Prediker! Hoe krijg je in 1 blogje zoveel provoacties voor elkaar? Fantastisch! Een poging Hermans te evenaren? Of Karel van het Reve?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 HenkVanIngrid

De Godwin is op zijn retour,

Als de goedvolker anno 2015 een discussie wil winnen zonder inhoudelijke argumenten, dan pakt men er de DSM-V manual bij.

No do-gooder ever lost a discussion by branding his opponent as a narcist or sociopath.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 zuiver

Ik vind het allemaal eigenlijk wel een mooie observatie van @prediker. Het maakt ook duidelijk waar de basis lag van al die conflicten tussen de grote drie (Hermans, Reve en Mulisch). Een nazi tegen een katholieke homo tegen een humanistisch socialist. Nederland was toen best interessant. Het maakt ook duidelijk dat schrijven over meer gaat dan alleen woorden plempen (wie zei dat hier onlangs ook al weer?).

Leuk hoor, dank je @prediker.

Heerlijk zo een beetje vuurtje stoken.
#7 heeft het goed door ;)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 Niet JeZus

Ik bemoei me hier niet mee

* kruipt in een hoekje met een Bomans *

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 su

Kan een Godwin gemaakt voor het formuleren van de Godwin wel een Godwin zijn? Of is dit een proto-Godwin?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 Krekel

Er zit ook een fundamenteel verschil tussen enerzijds je verkneukelen over iemands ongeluk en anderzijds dit ongeluk te veroorzaken.

Of hij dit nou juist ziet of niet, Zwagerman vermeent dat de woorden van Blokker en Van Dam de moord op Fortuyn (mede) hebben veroorzaakt. De relatie in het andere geval is juist omgekeerd: de aanslag op Dutschke veroorzaakte de woorden van Hermans. Je kan Hermans dus wel boosaardigheid of smakeloosheid in de schoenen schuiven, maar geen schuld.

Dus nee, in dit geval is inderdaad de ene godwin categorisch de andere niet. Een dus kunnen we hieruit ook niet afleiden dat Zwagermans zijn klassiekers niet kent.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 Inkwith Barubador

@9: Hermans een nazi? Dat gaat wel erg ver.
Mulisch humanistisch socialist? Eerder blind links.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 P.J. Cokema

@12: “Je kan Hermans dus wel boosaardigheid of smakeloosheid in de schoenen schuiven, maar geen schuld”.

Dat gebeurt in het artikel toch niet?
Het aangehaalde Hermans-citaat laat wel zien dat Hermans enerzijds het extreemlinkse van Dutschke bekritiseerd, om vervolgens met de Godwin op de proppen te komen. Wat ook niet raar was, want na een hetze tegen Duschke in de rechtse Duitse pers (o.a. Bild), schoot Josef Bachmann de studentenleider door het hoofd en verklaarde vlak na de aanslag dat het hem speet dat Dutschke nog leefde.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 P.J. Cokema

@9: “…. een beetje vuurtje stoken”.

Dat dacht ik ook toen ik de slotzin las. Net in een tijd waarin we hard mensen als Dutschke nodig hebben schrijft Prediker dan: “En zeg nu zelf, je moet er toch ook niet aan denken dat typetjes zoals Dutschke het voor het zeggen zouden krijgen?”

Ik moest, met een van cynisme verwrongen grijns, hier wel om lachen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16 Prediker

Het aangehaalde Hermans-citaat laat wel zien dat Hermans enerzijds het extreemlinkse van Dutschke bekritiseerd, om vervolgens met de Godwin op de proppen te komen.

@14 Correcter: hij bekritiseert de marxistische agitatie van Dutschke door middel van een Godwin. Hermans impliceert dat fascistische en marxistisch-leninistische geestdrijverij twee kanten zijn van dezelfde medaille.

Historisch bezien heeft hij daar natuurlijk gewoon gelijk in: of je nu de mensheid wil leiden naar een betere wereld door de rassenvijanden of de klassenvijanden met tienduizenden tegelijkertijd naar de concentratiekampen te sturen om daar te creperen, in de praktijk komt dat op hetzelfde neer.

Ook wat betreft symboliek, vlagvertoon en het collectivisme, de eenpartijstaat en de gezagsstructuur lijken fascisme en leninistisch communisme nogal op elkaar. Laibach wist dat in de jaren tachtig al goed op de hak te nemen.

In de laatste decennia is er in Duitsland hevig gedebatteerd over de vraag hoe Dutschke stond tegenover revolutionair geweld, en kritiek gekomen op de voorstelling dat Dutschke een pacifistisch socialist zou zijn geweest.

Als ik Dutschke stelling zie nemen tegen tegen ‘individuele terreur’ dan stelt mij dat echter niet bepaald gerust. Integendeel zelfs. Dutschke ontleent de terminologie en de ideeën erachter namelijk rechtstreeks aan Trotski; en die vond terreurdaden door enkelingen weliswaar contraproductief, maar diezelfde Trotski verdedigde de Rode Terreur waar hijzelf mede de architect en uitvoerder van was.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#17 Krekel

@14:

Dat gebeurt in het artikel toch niet?

De implicatie van stellen dat Zwagerman zijn klassiekers niet kent is hier dat Zwagerman Hermans hetzelfde had moeten verwijten als Blokker en Van Dam.

Terwijl Hermans zich dus helemaal niet schuldig maakt aan wat Zwagerman Blokker en Van Dam verwijt.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#18 JANC

@8: Want de aan de andere kant van de medaille worden mensen niet afgeschilderd als …

Zo schilderde -om een Godwin en een Seth- te maken Hitler de Joden af als de oorzaak van alle problemen in Duitsland.

Maar he, altijd van je af nuanceren!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#19 Mario

Dit vraagt gewoon om een Wiki link, dus, bij deze, dan maar:

https://en.wikipedia.org/wiki/Godwin_Law

Weet je trouwens wie ook…

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#20 Prediker

@17 Dat is enkel omdat Rudi Dutschke niet nog een keer het slachtoffer werd van een aanslag.

Overigens was het verwijt aan de rechtse pers destijds wel exact hetzelfde: zij hadden het klimaat geschapen voor de aanslag.

Hermans rijdt daar nog eens smakelijk overheen.

Kun je je het gekrakeel voorstellen als een schrijver of columnist het nu in zijn hoofd zou halen, zo over onze twee martelaren voor het vrije woord te schrijven? Hij zou gekielhaald worden door de zelfbenoemde ridderorde tegen de politieke correctheid.

Niemand hier maalt echter nog om die arme Rudi Dutschke, met vertraging afgemaakt omdat een eenling de samenleving wilde behoeden voor de zegeningen van de arbeidersrevolutie. Ancient history, voer voor oudheidkundigen!

Ik vraag me zo al mijmerend wel eens af: zouden we over een halve eeuw ook vergeten zijn hoe en door wie hier te lande eens het moslimvraagstuk werd geïntroduceerd? Twee half vergeten voetnoten in de niet al te belangwekkende recente geschiedenis van een provinciaal stadsstaatje dat dreigt onder water te lopen?

Alleen de tijd zal het leren.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#21 stoethaspel

TIL dat columnisten, romanschrijvers, presentatoren van debatprogramma’s op de treurbuis alsmede essayisten gewoon op één rommelige hoop geflikkerd kunnen worden zonder dat iemand met de ogen knippert.

Mooi man.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#22 Krekel

@20:

Dat is enkel omdat Rudi Dutschke niet nog een keer het slachtoffer werd van een aanslag.

In die zin klopt het, daar heb je gelijk in.

Overigens was het verwijt aan de rechtse pers destijds wel exact hetzelfde: zij hadden het klimaat geschapen voor de aanslag.

Om die reden was het misschien treffender geweest als je Zwagerman had verweten dat hij zijn klassiekers niet kent omdat hij naliet Blokker en Van Dam te vergelijken met Bild-Zeitung.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#23 AltJohan

@Prediker: Veel columnisten zijn tegenwoordig te braaf denk ik. Theo van Gogh (vzmh) werd nog wel eens ontslagen* of voor het gerecht gesleept vanwege stukjes.

Wat ook mee speelt is dat veel linkse schrijvers PF en TvG (vzmh) liever doodzwijgen dan er aandacht aan te besteden. Het kan immers als een boemerang** terugkomen.

* http://forum.fok.nl/topic/201261

** http://www.theovangogh.nl/nadeval.html

  • Vorige discussie