De Borgia’s

Natalia Nowakowska is universitair docent Middeleeuwse geschiedenis aan Oxford, met een interesse in de Renaissancepausen. Alleen daarom al kon ze de DVD-set van The Borgia’s niet onbekeken laten.

Met ietwat brutale timing werd op Paaszondag 2012 de eerste aflevering van seizoen 2 van The Borgias uitgezonden in Noord-Amerika, een weelderige serie van Showtime met Jeremy Irons in de hoofdrol. Ik had met Kerst de DVD-doos gekregen van de eerste serie/seizoen 1, en ik heb deze in de weken voor Paaszondag zoveel en zover als ik kon doorgekeken.

Het beruchte pontificaat van de mollige en lustige Rodrigo Borgia, paus Alexander VI (1492-1503), heeft lange tijd in het middelpunt van mijn belangstelling als historicus gestaan, sinds ik het (nu helaas opgeheven) speciale onderwerp van Rome onder de Renaissancepausen bestudeerde in mijn laatste jaar aan Oxford.

De vragen over de vijftiende eeuw die me het meest interesseerden toen ik mijn masterfase aanving, zijn in wezen dezelfde als degenen die ten grondslag liggen aan mijn huidige onderzoek: welke krachten in de middeleeuwse kerk brachten een pausschap voort van zulke gevierde schunnigheid, seksuele schandalen en militaire bruutheid. Hoe werd er naar de strapatsen van de Borgiadynastie in Rome in het wijdere Christendom gekeken, in koninkrijken als Polen, en welk effect hadden ze daar op de kerk en de wijze waarop die zich ontwikkelde?

Vandaar dat ik mij op mijn bank krulde met een zekere mate van nieuwsgierigheid, huivering en vergenoegen om mijn Borgia-DVD’s te gaan bekijken. De serie is natuurlijk gesensationaliseerd (maar niet veel!), maar ik vond het tot dusverre niet goedkoop, al te vrij met de feiten of tweedimensionaal zoals het weinige dat ik heb gezien van de Tudors dat wel was. Veel van de karakteriseringen, in het bijzonder van de kinderen van Alexander VI, lijken behoorlijk in de roos. Er is een eerlijke poging om het publiek de gecompliceerde geopolitieke verhoudingen van het Italië van de 15e eeuw bij te brengen – of het nu Rodrigo Borgia is die zijn zoon een moeizame aardrijkskundeles geeft, staande voor een reusachtige kaart, of de paus die een politiek schema tekent op de dij van zijn minnares om haar te onderrichten.

Wat me met name opviel was hoe dicht de schrijver van de serie, Neil Jordan (The Crying Game) bij de bronnen is gebleven: veel van de karakters en gebeurtenissen die in The Borgias lijken regelrecht weg te lopen uit de bladzijden van het dagboek van Johannes Burchard, onze voornaamste bron over het hof van Alexander VI, en hier en daar in de serie duikt Burchard ook zelf op.

In de voorstelling die de serie geeft van de politieke en militaire geschiedenis van Italië, vallen verscheidene echo’s te vernemen van Francesco Guicciardini’s grootse relaas van de periode, de Storia d’Italia.

Het kijken van de serie heeft, wellicht juist vanwege haar verrassende historische getrouwheden, daarom lichtelijk bevreemdend gevoeld. Om op het scherm, met filmische helderheid, gebeurtenissen te zien die je als historicus jarenlang in je hoofd hebt verbeeld, voelt als een daad van necromantie; als het kijken naar geesten die opgewekt zijn en voor je ogen spreken.

Zoveel van wat geschiedkundigen doen is geworteld in verbeelding (‘historische verbeelding is zelfs een van de officiële criteria voor toelating tot het undergraduate programma van Oxford), dat de ervaring dat iemand anders het verbeelden voor je doet, met een budget van tientallen miljoenen dollars, je onverwacht van je stuk brengt.

Dit is een vertaling van Natalia Nowakowska’s bespreking van The Borgia’s op haar weblog, the Summerville Historian.

De AVRO zend op dit moment het negendelige eerste seizoen uit van The Borgias, elke zaterdag, Nederland 2, 22:30.

Beeld: Rodrigo Borgia, Pinturicchio, Wikimedia commons