De beste boekverfilmingen

Foto: copyright ok. Gecheckt 25-09-2022

Vorige week vroeg de redactie van Sargasso naar de beste en de slechtste boekverfilmingen. Daarop kwamen leuke discussies los. Het valt niet mee om een echte top aan te wijzen. Er waren meer nominaties dan reaguurders en daarboven leken sommigen het nodig te vinden om zowat alle boekverfilmingen te bespreken die ze ooit hadden gezien. Om toch tot een degelijke top-5 te komen heb ik een truc toegepast:  ik heb de nominaties van de zes deskundigen meegerekend. Dat zijn de drie schrijvers (Jan Siebelink, Peter Buwalda en Oscar van den Boogaard) en de drie filmmakers (Pieter Verhoeff, Ben Sombogaart en Paula van der Oest); zij debatteerden op initiatief van De Bezige Bij tijdens het Nederlands Film Festival over het proces van boek naar film.

Hier de uitslag:

1. de beste verfilmingen

Under the Volcano werd op Sargasso twee keer genoemd en Dood in Venetië één keer en omdat ik de suggesties van het panel even zwaar weeg delen deze twee films de eerste plaats.

2. ook niet slecht

Een gedeelde tweede plaats is er voor De helaasheid der dingen, De naam van de roos en Trainspotting.

3. een andere favoriet

Op een gedeelde derde plaats zet ik 2001: A space odyssee, drie keer genomineerd op Sargasso, maar er was ook kritiek.

4. omstreden films

Het is lastig om de slechtste boekverfilming aan te wijzen. Het komt wel eens voor dat een bezoek aan de bioscoop tegenvalt, zulke films worden incidenteel genoemd. We kunnen beter spreken van de meest omstreden film en dan komen we uit bij:  The lord of the rings en American Psycho. Deze twee films werden zowel gewaardeerd als verguisd.

5. Nederlandse boekverfilmingen

Deze worden blijkbaar minder gewaardeerd door de reaguurders. De Helaasheid der dingen klinkt misschien Nederlands, maar het gaat om een Vlaams boek en een Vlaamse film. Van de Nederlandse films kregen er twee wat steun: Van de koele meren des dood (boek: Frederik van Eeden) en Karakter (boek: Bordewijk).

Helaas reageerden er weinig vrouwen op de oproep. Van niemand kreeg ik steun voor mijn eigen aanbeveling van Tess, een prachtige verfilming door Roman Polanski van Thomas Hardy’s ‘Tess of the d’Urbervilles.’ Gelukkig werd Jane Eyre op de valreep genoemd, een film naar een roman van Charlotte Brontë, die net in roulatie is gegaan. Ik heb onder mijn leesvriendinnen nog wat rondgevraagd en zij noemden De Tweeling (naar een boek van Tessa de Loo) en Il Postino.

Een boekverfilming kan op verschillende manieren worden gewaardeerd. De panelleden  van het debat op het filmfestival hebben waarschijnlijk beoordeeld of de ziel van het boek terug te vinden is in de verfilming. Sommige sargasten gaven aan dat ze het bijbehorende boek niet hadden gelezen, maar ik heb hun nominaties toch meegenomen. Ik heb de filmbeleving laten prevaleren boven de vraag of de verfilming ‘volgens het boekje’ is gegaan.

Slechte boeken kunnen ook leiden tot mooie films. Zo noemt iemand Starship Trooper een aardige film gebaseerd op een slecht boek. En De Aanslag is een goede film terwijl de roman niet door iedereen wordt gewaardeerd. De Bezige Bij moet dus niet alleen focussen op de bestsellers als ze met de boeken de filmmarkt op willen. De uitgeverij moet juist onderzoeken wat er filmtechnisch kan worden gedaan met de romans die in de winkel blijven liggen.

Tenslotte nog even een overzicht van de beste boekverfilmingen volgens de deskundigen:

Volgens de Schrijvers:

Jan Siebelink: Marike van Nieumeghen, Under the Volcano

Peter Buwalda: De Vierde Man, Trainspotting

Oscar v.d. Boogaard: Turks Fruit, Dood in Venetië

 

Volgens de Filmmakers:

Paula v.d. Oest: De helaasheid der dingen, Disgrace

Ben Sombogaart: Tirza, De eenzaamheid van priemgetallen

Pieter Verhoeff: De smaak van water, Dood in Venetië

Reacties (41)

#1 Crachàt

O, ik had me niet gerealiseerd dat er nog een toplijst soortvan kwam. En typisch voor mij, achteraf bedacht ik nog Sin City. Geen andere film weet zo goed de boekstijl te evoceren als Sin City film met Millers strips doet. Maar…. tis een strip natuurlijk, en geen boek.

  • Volgende discussie
#1.1 Horst Grogmuller - Reactie op #1

Ik vond Watchmen stiekem ook best goed, in dat genre.

#2 qwerty

Leuk!
Maar becommentariëren… ehm toch maar niet ;)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Johan

(het is VOLCANO!)

“Mishima: A Life in Four Chapters”

Niet echt een boekverfilming maar toch.
De mooiste delen van de film zijn de uittreksels uit zijn werken.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3.1 Kyra - Reactie op #3

Dank voor de verbetering!

#4 G. Firmin

“Hell is my natural habitat.”

Proost!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Bismarck

Ik neem aan dat Starship Troopers bedoeld wordt met Starship Trouper?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5.1 Kyra - Reactie op #5

Ja, dat klopt! Dank!

#6 span

En durf ik Perfume te noemen? Het lef om een boek over geur te verfilmen, en er (in mijn ogen) erg goed in te slagen?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 MrOoijer

Goeie boekverfilmingen passen niet in één bioscoop film. Daarnaast lenen niet veel boeken zich voor een serie. Maar Brideshead Revisited was een briljante verfilming van het boek. Net als Tinker-Tailor-Soldier-Spy en andere series met Sr Alec Guiness.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Kyra

Klopt helemaal! Dikke boeken kun je beter tot een dramaserie verwerken. Ik heb genoten van de serie Oorlog en Vrede.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 L.Brusselman

Daarom was de verfilming van Dune zo’n tegenvaller.De film was overigens vier keer zo lang voordat de studio besloot tot drastische editing.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 K.C.Green

Beste boekverfilming;
The Hours, naar het boek van Michael Cunningham (Pulitzerprijs), Stephen Daldry 2002 (film nog beter dan het boek)
De Toverberg, naar Thomas Mann, door Hans Gneissendorfer
(de tv-serie in vier delen, langer, deed meer recht aan het boek, was nog beter)
Berlin Alexanderplatz, naar Alfred Doblin, door Reiner Werner Fassbinder (tv-serie)

Nederlands:
Karakter, naar Bordewijk, Mike van Diem 1997
06/05, naar Thomas Ros, Theo van Gogh 2004

Slechtste Nederlands (niet waar gemaakte pretenties)
De ontdekking van de hemel, naar Harry Mulisch, Jeroen Krabbe 2002

Ach, er is nog zoveel meer moois (en slechts)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10.1 L.Brusselman - Reactie op #10

Berlin Alexanderplatz, hoe heb ik die kunnen vergeten?
Geniaal

  • Volgende reactie op #10
#10.2 Kyra - Reactie op #10.1

Gaan we nu de beste tv-series opnoemen (verfilmd naar een boek)?

#10.3 L.Brusselman - Reactie op #10.2

Berlin Alexanderplatz alleen als tv serie beschouwen is een onderschatting van zijn waarde als film.
Het is een film die gewoon te lang is voor de bioscoop.Waar in het verleden trouwens regelmatig marathons werden gehouden met alle afleveringen van B.A.

  • Volgende reactie op #10.2
#10.4 Cycloop - Reactie op #10.2

De lengte van een tv-serie maakt die zeer geschikt voor de verfilming van romans. De tv-serie Brideshead Rivisited is beter dan de speelfilm. Een van de beperkingen van de kunstvorm speelfilm is de lengte : het is net of elke roman onder de 300 pagina’ s moet blijven of een symfonie niet langer dan een halfuur mag duren. Niemand houdt een regisseur tegen die een film van 20 uur wil maken, maar die zal toch zelden vertoond worden. Daarom heeft Edgar Reitz ook tv-serie gemaakt: hij wilde eigenlijk een lange film maken maar da´s niet rendabel.

  • Vorige reactie op #10.2
#10.5 Kyra - Reactie op #10

Ik heb De ontdekking van de hemel wel gelezen, maar niet gezien. Is het echt waar dat Jeroen Krabbé de rol van God heeft gekregen?

  • Vorige reactie op #10
#10.6 avanaa - Reactie op #10.5

De bekende euvels van Mulisch waren dat hij 1) geen normaal eind kon schrijven voor een roman, en dat hij 2) te vaak het college-dictaat van een van zijn werkstudenten placht over te schrijven in ellenlange saaie uitstapjes.

In de film is 2) wel verholpen, want weggeknipt, maar 1) blijft recht overeind.

En ja, de casting is episch slecht in de film. Krabbe als god, hahahahaha!

#11 Stickmeister

Tegenvaller (boek naar film): Hitchhikers guide to the universe

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 K.C.Green

Jongens en Meisjes, nog maar een keer:
The Hours, naar het boek van Michael Cunningham (Pulitzerprijs), Stephen Daldry 2002 (film nog beter dan het boek) gaat dat zien!

Overigens valt me de keus van de z.g. deskundigen nogal tegen.
Turks fruit? tenen krom, Dood in venetie? overschatte film.
Er zijn zoveel betere boekverfilmingen:
In Cold Blood, naar Truman Capote, Richard Brooks 1967
Jude, the obscure, naar Thomas Hardy, Michael Winterbottom 1996

of dat niemand roept:
The Godfather, naar Mario Puzo, Francis ford Coppola 1974
of The Birds, naar Daphne du Maurier, Alfred Hitchcock
nou ja,
iemand nog:
The End of the Affair, naar Graham Greene, Neil Jordan1999
of:
Le voyage dans la lune- Reis naar de maan,Jules Verne, Georges Melies 1902

Ach, ik stop er maar eens mee.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12.1 L.Brusselman - Reactie op #12

De een beter als de ander is en kwestie van smaak ,dat kun je niet objectief beoordelen .Jij vind Dood in Venetie een overschatte film vele cinefielen denken daar anders over

  • Volgende reactie op #12
#12.2 K.C.Green - Reactie op #12.1

Wat veel anderen denken kan me niet zoveel schelen, hoedt u voor de smaak van velen.
Het gaat niet alleen om smaak, maar ook om criteria en argumenten vanuit een bepaalde opvatting.
Ik kan niet zo een twee drie een uitgebreide argumentatie geven, dat kost veel tijd en dat voert me hier te ver, sorry.
Maar even kort door de bocht: De diepgang van het boek vond ik niet terug in de film, ik vond hem langdradig en bovendien (maar misschien ten onrechte), een beetje makkelijke truc, succes verzekerd, om zulke hyperromantische prachtmuziek van Mahler te gebruiken. En een beetje ‘épater le bourgeois’ zal ik maar zeggen. (Is er nog een verzachtend punt omdat ie uit 1971 was?)

#12.3 Kyra - Reactie op #12.2

Je mag deze mening van mij gerust hebben. Ben wel benieuwd of er een film is van Visconti die wel goed vindt.

  • Volgende reactie op #12.2
#12.4 L.Brusselman - Reactie op #12.2

Interpetatie van beeldtaal is niet ieder gegeven ,de onderliggende emoties en overwegingen van de protagonist zijn niet uitgekauwd.De traageid is juist een pluspunt,een element wat in meer films van Visconti terugkomt is het onvermogen van de hoofdpersoon te assimileren met zijn omgeving.Het adagio is niet sentimenteel maar een juiste omlijsting van een magistrale openingsscene
Visconti was zeker niet bourgois,hij was van adel.

  • Vorige reactie op #12.2
#12.5 L.Brusselman - Reactie op #12.4

Nog iets over Mahler,de vijfde was niet romantisch bedoeld maar een verwerking van verlies.
En ik vond ook de diepgang van Mann terug in de film

  • Volgende reactie op #12.4
#12.6 Kyra - Reactie op #12.4

@025: Visconti niet, maar Thomas Mann misschien wel?

  • Volgende reactie op #12.4
  • Vorige reactie op #12.4
#12.7 L.Brusselman - Reactie op #12.4

Het verweer dat ik inbracht t.a.v. de bourgeoise van Visconti was gebaseerd op een misverstand,onbekendheid met de term epater le bourgeois,ik spreek geen frans.
Wat betreft Mann het boek is vanuit het perspectief van een bourgeois geschreven,verder weet ik niet veel van Mann.Dood In venetie is de enige roman van hem die ik heb gelezen.Een ernstig tekort ,dat geef ik toe

  • Vorige reactie op #12.4
#12.8 Kyra - Reactie op #12

The end of the affair was inderdaad een indrukwekkende film, al had ik wat moeite met het einde. Het boek heb ik niet gelezen.

  • Vorige reactie op #12
#12.9 K.C.Green - Reactie op #12.8

Kyra en Brus
Ossesione, Bellissima, Roccoe i suoi fratelli, Il Gattopardo zijn allemaal zeer de moeite waard, kan je best nog een keer bekijken, La terra trema vind ik een draak.
Dood in Venetië vond ik gewoon tegenvallen en ik denk dat Il Gattopardo een betere boekverfilming is, alhoewel ik het boek (van de Lampedusa) niet ken. Zijn andere films heb ik niet allemaal gezien of zijn me niet bijgebleven.
Ik bedoel, het moet eerst wel een goede film zijn, en ten tweede moet het dan een goede verfilming van het boek zijn.
Ook al gaat de vijfde van Mahler over verdriet en rouw het is nog wel of zelfs juist Romantiek en dan bedoel ik de stroming, waarbij individuele gevoelens worden verklankt/verbeeld. Mahler is daar bij uitstek een vertegenwoordiger van, de ultieme vertegenwoordiger der Laatromantiek. Absolute top, dat wel.
Houd het maar eens droog bij een Mahlertje.

‘Epater le bourgeois’ betekent zoiets als: tegemoetkomen aan het burgerlijk intellectueel romantisch zwelgen. In hedendaagse taal zo van: ’Kijk mij eens art arti doen’ en dat iedereen het dan prachtig vindt en suggereert het te begrijpen en er bij wil horen en het daarom mooi vind.
Dat Visconti van adel was doet even niet ter zake. Je moet het kunstwerk op zichzelf beschouwen en beoordelen naar de criteria die hetzelf stelt. De geschiedenis heeft geleerd dat de grootste boeven en engerds uit de goot of het paleis de prachtigste dingen kunnen maken. En troep natuurlijk.

#12.10 L.Brusselman - Reactie op #12.9

Dat hij van adel was bedoel ik ook niet als positieve kwalificatie, bij Visconti vindt men een afwijzing van burgerlijke moraal waarvan behaagzucht deel uit maakt.
Dus het verwijt van kijk mij eens arti doen geld volgens mij niet

#13 Rob

Tssss. De verfilming van LOTR indelen bij ‘omstreden’… De boeken vallen onder de beste boeken ooit geschreven. De films vallen onder de beste films ooit.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13.1 Kyra - Reactie op #13

Rob, het is goed dat je protesteert! Ik heb me suf gepiekerd wat LOTR zou kunnen betekenen en nu weet ik het. Dat betekent 1 punt extra voor deze film en daarmee hoort LOTR misschien wel in de categorie ‘andere favorieten’. Zodra ik weer achter mijn bureau zit zal ik het in mijn aantekeningen nakijken.

#13.2 Rob - Reactie op #13.1

Ja! Ik werd gelukkig van de film. En daarna ook van het boek.

#13.3 Kyra - Reactie op #13.2

Rob, het spijt me, maar de uitslag blijft ongewijzigd, al is het wel zo dat LOTR wat minder omstreden is dan American Psycho, in de zin van: er is meer steun voor LOTR.

#14 Rob

Volgende keer de beste filmverboekingen?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14.1 Kyra - Reactie op #14

Filmverboekingen vallen bijna altijd tegen, nog veel meer dan boekverfilmingen. Wat misschien wel een goed idee is: welk boek verdient het om verfilmd te worden?

#15 Kyra

Vanavond zag ik ‘De helaasheid der dingen’. Zeer goede verfilming!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16 Rob

Na het bekijken van de indrukwekkende HBO serie Game of Thrones (nog maar 1 seizoen) heb ik ook maar eens de achterliggende boekenserie aangeschaft. Het eerste boek in de serie komt overeen met het gehele eerste seizoen, en man, wat is dat toch eigenlijk goed gedaan zeg.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16.1 L.Brusselman - Reactie op #16

HBO vergeef ik het nog steeds niet dat ze Carnivale de nek hebben omgedraaid,kijk maar uit straks laten ze weer met een cliffhanger zitten zonder vervolg

#16.2 Rob - Reactie op #16.1

Ja dat is kut. Bij Game of Thrones is gelukkig vrij snel besloten dat er een seizoen 2 zou komen. En anders heb ik altijd nog de boeken.