OPINIE - Boeiend stukje over de enquête van Foreign Affairs, onder 23 deskundigen, met de vraag of het westen Rusland geprovoceerd heeft, met de annexatie van de Krim en de onrust in het oosten van Oekraïne als gevolg. Wie de antwoorden bekijkt, ziet dat men op basis van dezelfde feiten niettemin sterk verschillende antwoorden geeft op de vraag. De meerderheid zegt dat het westen niet geprovoceerd heeft, maar toch zijn er ook mensen die het sterk eens zijn met de stelling.
Poetin en Stalin
Het is een aansporing verder te kijken. Helpt het gepsychologiseer over Poetin? Ik aarzel. Regressie naar Stalin is onmiskenbaar, met bijbehorende show: Poetin de jager, Poetin de motorpunk, Poetin de jet-piloot, Poetin de judoka. Gary Kasparow noemt Poetin een groot risico. Ook ik huiver als Poetin openlijk refereert aan de mogelijke inzet van kernwapens, maar het blijft onbevredigend.
Zou de wereldgeschiedenis geheel anders verlopen zijn, als b.v. Hitler in 1936 zou zijn gedood bij een aanslag? Het is wel een boeiende vraag: waren de Duitsers zo gevaarlijk en rancuneus, dat een oorlog ook zonder Hitler zou zijn ontvlamd? Meer dan onderhoudende speculatie is het toch niet, want het is niet zo gelopen.
Het is beter terughoudend te zijn met psychologische duiding van wereldleiders. Een rol heeft het zeker, maar verdere analyse is nodig.
Dreiging Navo
Helpt de sociale psychologie ons verder? Is er een nostalgie bij de Russen naar Stalin? Zou het waar zijn dat Russen hangen aan nationale trots, besef van grootheid, meetellen in de wereld, terwijl je dat toch niet helpt aan een betere kwaliteit van bestaan?
In de antwoorden op de Foreign Affairs vraag, geeft Ivo Daalder een rijtje van Navo-penetraties:
1990 Oost Duitsland, 1999 Polen, Tsjechië, Hongarije 2004 Baltische landen, Bulgarije, Roemenië, Slowenië, Slowakije 2009 Albanië, Croatië
Dat is wel veel: ongeveer de gehele westelijke invloedssfeer voor de Russen die Churchill en Stalin tijdens de oorlog op een papiertje krabbelden. Maar Daalder zegt dat in 1990 Rusland in Parijs de vrijheid heeft erkend van alle nieuwe landen om zelf hun allianties in Europa te kiezen. Hij is dus tegen de stelling.
Ja maar, zegt John Mearsheimer, in 2008 hebben de Russen aangegeven dat ze een Navo lidmaatschap van Georgië en Oekraïne niet zouden aanvaarden. Dat heeft al tot een gewapende interventie in Georgië geleid. Hij is sterk voor de stelling.
Ik neig tot een tussenpositie: ik heb begrip voor de angst voor “omsingeling”, maar vind het militaire interventionisme ouderwets en gevaarlijk. Dat is ‘westerse arrogantie’, ik erken het. In het Midden Oosten zien we de wrange vruchten van ons interventionisme.
Helpt het dieper te kijken naar de geschiedenis, de wortels van de problemen?
Een onafhankelijk land?
Is Oekraïne een onafhankelijke staat? In volkenrechtelijke zin lijkt dat vrij zeker, maar hoe zit dat historisch?
De onafhankelijkheid voor 1990 heeft maar kort geduurd, van 1917 tot 1920 in de strijd na de Russische Revolutie.. De staat Oekraïne kwam pas in 1990 tot stand toen de USSR de glasnost en perestroika van Gorbatschow niet overleefde.
De communisten in Oost Europa waren ineens beroofd van de politieke grondslag onder hun macht. Zij zochten nieuw houvast in nationalistische stromingen en sentimenten. De Servische Miloševic speelde die kaart uit. Het bracht hem in de Haagse gevangenis van het Joegoslavië tribunaal, waar hij aan een hartkwaal stierf.
De machthebbers in Oekraïne hadden soortgelijke recepten bedacht. Kravchuk was een oude communist die op 20 augustus 1991, een dag na de Moskou coup, het Noodcomité, de junta van drie dagen, verdedigde. Een dag later veroordeelde hij de coup, toen Jeltsin er mee had afgerekend. Korte tijd daarna zegde hij het partijlidmaatschap op en ontbond hij de partij.
De onafhankelijkheid van OekraÏne ging met ingewikkelde transacties met Rusland gepaard: de soevereiniteit over de Krim bijvoorbeeld, de overdracht van de Zwarte Zee vloot en de nucleaire wapens. Maar in de hoofden van de Russen ging het om Russisch grondgebied. Wat dat betekent, leert de verholen annexatie van de Krim.
Fascisme
Waar ik me over verbaas is dat iedereen overal fascisten ziet: de machthebbers in Kiev zien hun tegenstanders zo, maar de separatisten en Poetin weten zeker dat het westen het fascisme aanwakkert en bevordert in Kiev.
Dus zoek ik in mijn archief. Ik tref een artikel aan van Abraham Brumberg, uit 1992, die alle wortels van het huidige conflict uitgraaft: helderziendheid, die destijds niet werd gewaardeerd. “Not so free at last” is de titel, in the New York Review of Books, 22 oktober 1992.
Hij schrijft over de organisatie van OekraIense nationalisten uit de jaren dertig, die een “één-partij staat” wilde, de kracht van de wil en geweld verheerlijkte boven de rede, individueel terrorisme praktiseerde en georganiseerd werd volgens het Führerprincipe”.
Dat is opmerkelijk: het nationalisme had zeer enge trekken. Het verzette zich tegen de imperialistische politiek van de Sovjetunie; veel nationalisten vochten mee tegen de Russen toen Hitler’s legers oprukten in Rusland. De bedenkelijke geschiedenis in die streken kreeg een kleine echo in ons land, door de opstand van de Georgiërs tegen de Duitsers op Texel in 1944. Ook zij waren in Duitse krijgsdienst geweest, maar vonden op Texel hun onafhankelijke opstelling terug. De Duitsers onderdrukten de opstand bloedig.
De combinatie van nationalisme en fascisme is minder onlogisch dan op het eerste gezicht lijkt. Dat vooral ook oud-communistien de stap naar het nationalistisch sentiment maakten, verklaart een beetje dat iedereen overal fascisme ziet.
Dreiging
Brumberg schrijft boeiend over zijn gesprekken, b.v. met de schrijver Ivan Dziuba, die zegt wat nu dagelijks door het leger van deskundigen op TV wordt uitgesproken. Waarom zien de VS niet in dat Rusland altijd een imperialistische macht is geweest en dat de territoriale ambitie zich weer zullen manifesteren, als de economische problemen voorbij zijn?
“Washington”, he said with some heat, “is in fact helping the resurgence of an imperialism that one of these days will be just as dangerous to the West as the Soviet version of imperialism.”
Dit gesprek vond plaats toen Poetin nog zijn eenvoudig handwerk als spion verrichtte. De krachten die machthebbers tot bepaalde daden aanzetten, hebben vaak minder met psychologie te maken dan wij denken. Poetin is doende een imperialisme van Stalin-achtige snit te ontwikkelen.
Misschien vindt hij het wel behaaglijk, een rol als vadertje Stalin, maar een verdwijning van Poetin zal geen grote verandering te weeg brengen.
Reacties (16)
Goed verhaal, Tom.
Maar je schrijft niets over de ontwikkelingen van het afgelopen jaar. In mijn ogen is (door acties van beide partijen) de bevolking het afgelopen jaar sterk verdeeld geraakt.
1. Een aantal politici uitte direct na het verdrijven van Janoekovitsj dreigende taal over de aanhang van Janoekovitsj in Oost-Oekraïne.
2. De annexatie van de Krim door Rusland gaf de Oost-Oekraïners het zelfvertrouwen om zich te verzetten tegen de nieuwe regering in Kiev.
3. De regering stuurde tanks en gevechtsvliegtuigen naar de openlijk rebellerende provincies (i.p.v. onderhandelaars)
4. In Odessa werden 40 Janoekovitsj-aanhangers op afschuwelijke wijze vermoord door een grote menigte rechtse radicalen. De politie greep niet in en vervolgde niemand. Politici in Kiev verheerlijkten de slachtpartij.
5. De eerste schoten en bommen vielen. En de burgeroorlog was een feit.
In de aanloop naar de burgeroorlog waren genoeg mogelijkheden tot de-escalatie. Maar de partijen, die baat hebben bij een gewapend conflict, hebben het overwicht gehad en de ontwikkelingen kunnen sturen. De weg terug naar één onverdeeld Oekraïne is heel lang en moeizaam.
“De combinatie van nationalisme en fascisme is minder onlogisch dan op het eerste gezicht lijkt.”
Facisme is nou juist extreem nationalistisch gedachtengoed, eventueel gecombineerd met de gedachte dat de eigen religie of het eigen ras superieur is. Of het nou gaat om de huidige Israelische regering, IS, Al Qaida, de PVV, de SGP, de gemiddelde Servier of Putin en een groot deel van zijn volgelingen, het zijn allemaal extreem nationalistische groepen die een gevaar voor de mensheid zijn.
En wat hebben we nu aan het einde van de rit bereikt?
Oekraine is failliet en gespleten en Rusland is zo boos op ons dat er wetgeving in ontwikkeling is die onze bedrijven het werken / exporteren naar Rusland zo goed als onmogelijk maken.
Maar wij (de EU) hebben gewonnen hoor.
“Is Oekraïne een onafhankelijke staat? In volkenrechtelijke zin lijkt dat vrij zeker, maar hoe zit dat historisch?”
Ik merk op dat je vaker met dit argument aan komt zetten. Ik vind het een bijzonder gevaarlijk argument, omdat je ongeveer elke nieuwe staat (inclusief de grote meerderheid van de huidige onafhankelijke staten, die immers pas 70 jaar of korter als zodanig bestaan) ermee om de oren kunt slaan.
@1: En toch leg je al de schuld weer bij Kiev op een nare manier, inclusief een filmpje waarin soldaten even lekker onder handen worden genomen (Terwijl ook die het niet kunnen helpen).
Het is weer echt een Verbeekje. De Krim als “Opsteker!” aanwijzen voor de lokale bevolking… het zou zo van RT kunnen komen. Feit blijft dat Rusland daar mensen naar toegestuurd heeft (zowel de Krim als East Ukraine) om eventjes lekker te rellen en te stoken. Dat jij liever alles bij Kiev legt (ook een schuldige daar niet van) is heel tekenend.
Er is een reden waarom deze landen bij de NAVO wouden, en dat is niet omdat de NAVO dat zo graag wou. Bijna elke Pool die je spreekt heeft geen goed woord over voor de Russen die hun land leeggeroofd hebben en ze jarenlang buiten Europa en de ontwikkeling ervan hebben gehouden. Voor de tweede Wereld Oorlog telde Polen gewoon mee en brachten ze grote denkers voort. Na de val van de muur waren ze gereduceerd tot “Arme Oostblokkers die goedkoop werken en met de nek werden aangekeken.” (Hetzelfde geld voor Tsjechië en veel andere Oost Europese landen die in feite gestraft werden voor wat Adolfje deed).
Dus ja deze mensen zijn boos en bang, zij zien de Russen als een agressor (terecht of niet) en vanuit hun oogpunt is de EU en de NAVO en manier om weer naar boven te klimmen en je veilig te stellen voor Russische invasie. Jij bent constant maar bezig over de “arme Rus!” en “de Arme Rustalige!”, maar het gevoel van de “Arme Pool” ga je gewoon aan voorbij.
@3: Ooei Oei, Bolke is er weer. Rusland is boos en we moeten altijd maar buigen voor Mafiosi op ware Nieuw Rechts Bolke manier (Net als Zijlstra).
Rusland heeft NIKS! Rusland kan NIKS! en Rusland wil NIKS!
Rusland had wat, Rusland kon wat en Rusland wou vroeger wat.
Rusland heeft ervoor gekozen om achter Putin de Mafiabaas aan te rennen en betaalt hiervoor de prijs. Ze zijn van democratie in wording terug gekropen naar het installeren van een Tsaar. Dus eigenlijk zijn ze een stap terug gegaan na het communisme en niet vooruit.
Maar ja voor nieuw rechts ( en ook oud Rechts trouwens) is dat niet zo erg. Die houden wel van een “keiharde Meester!” (Ja het is net BDSM) die ze eventjes vertelt wat ze moeten doen. Ook om geld aan te verdienen, maar vooral die “sterke leider” vinden ze lekker. :D. Zuid Afrika, Israël’s Likud, Republikeinen, Pinochet, Adolf Hitler (duurde ook heel lang voordat ze doorhadden dat dat een boze meneer was)… het is allemaal geadoreerd geweest door deze personen.
Dus ja Putin is gewoon “geil” voor hun. Wat ik vreemder vindt is hoe Oud Links ook achter een “keiharde leider” aan rent, maar kennelijk is het geloof in een “Nieuwe Soviet Unie als feniks herrijzend” zo sterk dat ze zelfs een corrupte tsaar dulden.
@5: je leest mijn opsomming met je eigen gekleurde bril op, Dehnus.
Ik zie de Russische annexatie van de Krim als een belangrijke escalatie. Het was veel beter geweest als Putin de ontwikkelingen langer had aangekeken en de Krim niet geannexeerd had.
Het filmpje laat juist zien dat er kansen genoeg waren voor de-escalatie. De ontwapende militairen hadden ook terug naar de kazerne kunnen gaan.
Feest in Tsjechië en Polen, ook een melding van VS troepen in de Oekraïne.
In de reacties zie ik wel een aantal interessante opmerkingen.
Natuurlijk, er is sprake van burgeroorlog, dus het heeft niet veel zin elkaar te bestoken met gruwelen. Die zijn er, aan beide kanten. Ik ging met opzet niet in op de recente ontwikkelingen, maar het artikel van 25 jaar geleden meldt de problemen met grote helderziendheid, Oost Oekraïne, de vloot, de kernwapens en de Krim.
Is er verband tussen nationalisme en eng rechts? Sommigen denken van wel, maar de tragiek van de V.S. is nu juist dat zij het verschil tussen nationalisme en links niet konden maken in post-koloniale bevrijdingsbewegingen. Zo verstrikte Amerika zich in het Vietnamese moeras.
Waren de nationalisten van Oekraïne eng rechts? Vermoedelijk wel, maar je kunt je ook de hongerpolitiek van Stalin voor de geest halen en begrijpen dat veel Oekraïners juist de Russen als vijand zagen en dus in aanvang kozen voor de zegevierende Duitsers.
Gebruik ik de kleine nationale geschiedenis als argument? Ik vind dat niet, maar het is wel een vraag. In die hoek van de wereld wordt veel met mythen gewerkt: de nationale identiteit van OekraÏne, gevoed door libertaire Kozakken en Tataren, en zo.
De Russen hebben in Parijs de nationale grenzen van 1990 aanvaard, maar zullen van de Krim en Oekraïne altijd zeggen dat het eigenlijk Russisch gebied was/is. Dat ruikt naar Hitlers “Heim ins Reich”, zeker. Maar ik probeer alleen de westerse arrogantie uit te sluiten. Want er is een risico dat we een oorlog in rommelen, die ons ernstig kan opbreken.
Ik ben er niet aan toe het ondenkbare te denken. Maar ik zou liever een positief gebruik van economische betrekkingen zien, dan de steeds intensere militaire taxaties. Poetin dronk een biertje met onze Willie en drukte de lesbische Irene aan zijn macho borst. Ook vrolijke spot helpt.
@9 Waren de nationalisten van Oekraïne eng rechts? Vermoedelijk wel, maar je kunt je ook de hongerpolitiek van Stalin voor de geest halen en begrijpen dat veel Oekraïners juist de Russen als vijand zagen en dus in aanvang kozen voor de zegevierende Duitsers.
Ware het niet dat de nationalisten die voor de Duitsers kozen uit het westen kwamen, wat geen onderdeel was van de Soviet Unie ten tijde van de Holodomor.
@7: Omdat het elke keer met jou zo is. Het is elke keer de schuld van het westen en Kiev. Maar Ome Putin word vrijgepraat. Rusland is toch echt zelf een koers aan het varen door iedereen tegen de schenen te schoppen. Dat oud links en nieuw rechts dat fantastisch vinden doet er niks aan af.
Ja Kiev heeft zeker bloed aan de handen, maar dat is toch echt niet de schuld van “van Baalen” of het westen (ondanks dat ik van Baalen echt niet moet) omdat ze eventjes een toespraakje hielden in Kiev. Dat de Krim Tataren al weer uit hun eigen land gemept zijn interesseert je niet, het past namelijk niet binnen je oud Linkse straatje. Dictatoren zijn altijd slecht, of het nu een “nieuwe Tsaar Putin” is of een door het westen gesteunde Saudische Prins. En ja dan is het maar een bewegwijzerend vingertje, je hoeft niet voor je ideologie klootzakken te beschermen, daar doe je je ideologie geen daad mee maar juist een daad af.
@11:
Het is gewoon een belangenstrijd. Poetin en de EU (met wat lidstaten is haar kielzog) willen meer. Meer prestige, meer grondgebied, meer onderdanen, meer geld. Dat allemaal omdat ze beide meer macht willen. De één doet dat door economische wurgcontracten, stilletjes opzijschuiven van democratie terwijl ze het andere predikt. De ander speelt de nationalistische kaart. Dromen was een groot rijk. Wraak nemen op je rivalen, die inherent slecht zijn. Probleem is: beide zijn extern georiënteerd.
Tweede probleem. De ander voelt zich bedreigt. Waar nog geen dertig jaar geleden een gordijn bestond in het westen, wordt er nu geschuwd tegen haar eigen grenzen.
Tel daarbij de Amerikanen, die qua machtsverhoudingen de status quo willen bewaren, en je hebt een explosieve combinatie.
Oplossing: prudentie. Maak de verstandige keus. Kies orde boven idealen. Kies orde boven machtsverlangen. Kies orde boven chaos.
Het vingerwijzen is zielig en irrelevant. Ten eerste omdat het losstaat van de kern: namelijk belangen. Ten tweede omdat de ene partij niet beter is dan de ander. Ja hier mogen homo’s trouwen en daar niet. Maar ‘hier’ wordt ook gemarteld, zijn er geheime CIA vluchten, worden referenda’s genegeerd, gaat de meerderheid niet eens meer stemmen, worden boten vol vluchtelingen naar de zeebodem geholpen et cetera. Daar kiezen ze voor andere misdaden. Maar geruzie omtrent gradaties van het kwaad is kinderachtig.
@9: “Gebruik ik de kleine nationale geschiedenis als argument? Ik vind dat niet, maar het is wel een vraag.”
Jaja, I’m just asking questions. Je vraagt je hardop af of Oekraïne wel een staat is en dat is natuurlijk geen argument, maar slechts een overpeinzing. In de vorige draad maak je het wel heel bond door de genocide die twee van de grootste massamoordenaars van de vorige eeuw op Oekraïne loslieten te gebruiken om de soevereiniteit van Oekraïne ter discussie te stellen. Dat doet wel heel erg sterk aan Engels’ jargon van de Völkerabfälle denken.
@12: Grappig een rechtse heer als Nonkel ineens zo anti NAVO en CIA is terwijl ze vroeger daar alles van verdedigden. Je moet toch wat om toch met de “Hippe Nieuw Rechtse beweging” mee te komen.
Er zijn in Nederland geen “Martel gevangenissen” dat was misschien wel zo in andere landen, maar het “Hier word ook gemarteld” is niet ten sprake. Ja er zijn klootzakken bij de politie en het is hier zeker niet utopisch, maar je kunt in Nederland tenminste (althans nog wel, als het aande Nonkels licht duurt dat niet lang meer) de Politie, staat en ambtenaren aanklagen en worden ze ook nog bestraft.
Dat de VVD en PVV dat graag verandert zien om zo af te glijden naar een “Putintopia” waarin ook zij lekker mensen naar Nedersiberië (AKA Rottumerplaat) kunnen sturen voor een “heropvoeding” betekent niet dat het al zo ver is, waarna ze ook andere dictatoren kunnen omarmen want “Wij doen het ook, niet zeuren” voor de centen.
Ik mag hopen dat ze nooit zo ver komen, maar aangezien de idioten toch wel VVD blijven stemmen tegen eigen belangen in… zie ik het er nog wel van komen ook. Want ze zijn “excellent!”. Echt ik moet het toegeven de PR afdeling van de PVVD is geniaal!
@14:
Ik gaf nergens een waardeoordeel. Ook heb ik de NAVO niet eens genoemd. De strekking is verder dan ook dat veroordelen zinloos is. Buitenlands beleid vraagt om pragmatisme, realisme, bedachtzaamheid.
Dat ik VVD lid ben doet er verder niet toe. Ik pleit al jaren voor meer democratie en minder EU. Daarnaast houd ik me niet bezig met Russisch intern beleid. Dat is niet aan mij te veroordelen.
En klopt, op Nederlands grondgebied zijn geen martelgevangenissen, maar we participeerden er wel aan mee. Maar dit soort drogredenaties om de ander toch net wat erger te laten lijken is juist onderdeel van de EU campange. Nog even en ze gaan pleitten voor een EU leger. Oh wacht……
Daarom mijn oproep. Dit conflict is niet in Nederlands belang. het is niet ons eigen belang. Dus wees verstandig en laat je niet voor andermans karretje spannen. Deze rechtse heer pleit dus voor ontspanningspolitiek.
Dat “omsingelen” van Rusland moet, als men de landkaart bekijkt wel met een paar korrels zout genomen worden. De grens met de NAVO is niet meer dan een hoekje, zelfs als Oekraïne en Georgië erbij opgeteld zouden worden. De echte reden dat Georgia en Oekraïne niet bij de NAVO mochten lijkt met wel duidelijk, dat strookte niet met de expansieplannen van Putin.
Als we het over fascisten gaan hebben, dat zou ik eens kijken wie de hulpjes van Putin in Moskou zijn die de oppositie en pers regelmatig voor hem uit de weg helpen en wat voor soort partijen in de EU op warme steun uit het Kremlin kunnen rekenen. Volgens mij kan je die beschuldiging dan riant omdraaien.
Tot slot vindt ik de term burgeroorlog nogal merkwaardig als grondgebied door een buurland geannexeerd wordt en als er overduidelijk bewijs is voor buitenlandse troepen in een land. Ik zou dat meer een invasie noemen met steun van een minimaal deel van de bevolking van het binnengevallen land. Omdat dat de NSB de Duitsers hielp noemen we dat toch ook geen burgeroorlog?